مرتضی مسرور علی نودهی

پژوهش حاضر در پی فهم خرده فرهنگ مامائوک در شهر زاهدان به عنوان خرده فرهنگی کج روانه و ویژگی های حاکم بر روابط بین این اعضا با یکدیگر و جامعه گسترده تر و الگوهای رفتاری و فکری پذیرفته شده در آن از نگاه اعضای آن بود. این پژوهش با روش تحقیق کیفی و با استفاده از رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد انجام شد. از طریق نمونه گیری نظری و هدفمند و با انجام 23 مصاحبه نیمه ساختاریافته توسط مصاحبه کنندگان بومی آموزش دیده یا کسانی که تجربه عضویت در خرده فرهنگ مذکور را داشتند، اشباع نظری حاصل شد. مطابق یافته ها، مشارکت کنندگان عضویت خود را در قالب مفاهیمی چون جمع بِراس داری تعریف کردند؛ به عبارتی در گروه مامائوک، اعضا همچون برادرانی پنداشته می شوند که «هر» کاری برای برادر دیگر (عضو دیگر) گروه انجام می دهد. عضویت در گروه مذکور براساس تمایل درونی، شرایط نامساعد اقتصادی، تشویق همالان، عضویت دیگران مهم، دفاع از ناموس و جلوگیری از ظلم بوده است. آنان درعین حال گفتند که وجود تسهیل کننده هایی مانند سابقه مامایی محله، چشم و هم چشمی محله ای و کنترل و محدودسازی روابط محله ای زمینه های آن را محقق می کند. همچنین مشارکت کنندگان در مواجهه با چالش های پیش رو راهکارها و استراتژی هایی همچون مجاب سازی، جنگ شدید، رهاسازی و فرار را به کار می بندند و به این صورت، گامی برای کاهش چالش هایی منتج از عضویت در خرده فرهنگ مزبور برمی دارند. همچنین عضویت در گروه مامائوک با خود پیامدهای مثبت (مانند حمایتگری مالی و حمایت در درگیری ها، پرشدگی اوقات فراغت و گسترش روابط اجتماعی دوستانه) و منفی (نظیر کنشگری منفی، اعتیاد به مواد مخدر، احساس خسران و ازدست دادگی، دشمن زایی، تیرگی روابط و لزوم تجرد و انگ اجتماعی) به همراه دارد. درمجموع یافته های پژوهش در قالب مقوله محوری «قربانیان گریز» مدل نظری این نوع از عضویت را ترسیم می کند. 

به رغم به پایان رسیدن جنگ تحمیلی، پرداختن به تجربه زیسته حاضران در این نبرد و راویان دست اوّل رویدادهای رخ داده در اسارتگاه های دشمن، همچنان یافته های جدید و بدیعی از این واقعه بزرگ به دست می دهد. هدف این تحقیق، استخراج مضامین مرتبط با پایداری در خاطرات آزادگان و سربازان حاضر در جنگ تحمیلی هشت ساله ایران در برابر حمله رژیم بعثی عراقی است. برای انجام دادن این کار با رویکرد جامعه شناسی نیروهای نظامی به بررسی خاطرات منتشر شده سربازان و آزادگان گیلان پرداخته شده است. این آثار شامل 30 کتاب هستند که به شکل سیستماتیک و به روش تحلیل مضمون مورد بررسی قرار گرفته اند. بررسی متون نشان می دهد که برخی از عام ترین مضامین قابل تصور در زمان اسارت که خصلتی جهان شمول دارند، در میان خاطرات نقل شده نیز به چشم می خورند. ویژگی هایی نظیر «مقاومت»، «درون گروه و برون گروه»، «ایثار»، «مجاهدت»، «حساسیت/ باور مذهبی»، «مدارا»، «تعصّب» و نظایر آن در جای جای این خاطرات مشهود است؛ با این حال، در کنار این خصائل عام، تعلّق به خاستگاهی مشترک و برخورداری از ارزش های مشابه، به بروز تفاوت هایی در «خرده فرهنگ اسارت» منجر شده است که جای بررسی و تأمل بیشتر دارد.

زمینه و هدف : از دیرباز امنیت یکی از نیازهای اولیه بشر بوده است که به عنوان حق بنیادین و پیش نیازی برای ابقا و ارتقای رفاه و سلامت مردم مطرح می شود. هدف اصلی پژوهش پیش رو این است که عوامل اجتماعی تأثیرگذار بر میزان احساس امنیت اجتماعی زنان شهری بابل را مورد بررسی قرار دهد. روش شناسی : پژوهش پیش رو از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی-تحلیلی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری متشکل از زنان بالای 18 سال شهر بابل است که براساس نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای تعداد 374 نفر برگزیده شده اند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شده است. روایی تحقیق با استفاده از اعتبار صوری تأیید و پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ برای همه متغیرها بالای 0/74 برآورد شد. داده های جمع آوری شده در نرم افزار SPSSبا استفاده از آزمون های آماری همبستگی و رگرسیون چندمتغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.  یافته ها : یافته های پژوهش نشان داد که میزان احساس امنیت گروه نمونه در حد متوسط رو به پایین (میانگین 2/26 از 5) بوده است. هم چنین بررسی فرضیات تحقیق نشان داد که بین متغیرهای سرمایه اجتماعی (0/322=r)، ارزیابی زنان از عملکرد نیروی انتظامی(0/328=r)، سطح اقتصادی- اجتماعی (0/149=r) و میزان استفاده از رسانه های ارتباطی(0/357-=r ) با احساس امنیت اجتماعی زنان شهری رابطه ای معنادار دارد. نتیجه گیری : با توجه با وضعیت نامطلوب احساس امنیت زنان در شهر بابل و احتمال اثرات نامطلوب آن در بلندمدت مانند کاهش مشارکت و حضور آنان در حوزه عمومی و در نتیجه سوق یافتن به سمت حوزه خصوصی، باید اقدامات و برنامه ریزی هایی جامع و کارآمد در راستای افزایش و ارتقای آن صورت پذیرد.

شلر به هم زیستی سه نوع معرفت دینی و متافیزیکی و اثباتی در جامعه معتقد بود که هیچ گاه اقدامی تجربی جهت تعیین سهم این متغیرها در فضای معرفتی جوامع صورت نگرفته است. پژوهش حاضر، با هدف دست یابی به سهم و وزن نسبی انواع معرفت در شهر رشت از دیدگاه شلر انجام شده است. در نخستین گام، معرفت متافیزیکی، به دلیل سهم اندکی که نسبت به دیگر انواع معرفت داشته و نیز هم پوشانی نسبی اش با معرفت دینی و نیز فقدان نوعی شکل اجتماعی، به بیان شلری، کنار گذاشته شد. در بخش کیفی، برخی جنبه های حیات اجتماعی طی مصاحبه هایی به دو نماینده شناخته شده از دو نوع معرفت علمی و دینی، یعنی استادان دانشگاه و روحانیان، عرضه شد تا تفاوت های دو گروه در نظام های معنایی مربوط به این حوزه ها مشخص شود. پس از 10 مصاحبه با روحانیان و 17 مصاحبه با استادان دانشگاه، اشباع نظری مطلوب در حوزه هایی نظیر خانواده (ترجیح تعداد فرزندان، تقسیم کار جنسی و روابط جنسی)، دین (وجوه فردی دین و تکثرگرایی)، سیاست، اوقات فراغت، اخلاقیات و باور به علم و انسان حاصل شد. سپس، با انجام پیمایشی با نمونه ای برابر با 394 نفر در سطح شهر، سهم هریک از انواع معرفت در میان مردم مشخص شد. نتایج نشان داد که در ابعادی چون تکثرگرایی دینی، اخلاقیات و نگاه به علم، بیشتر پاسخگویان با استدلال های روحانیان موافق بوده اند و در دیگر حوزه ها غلبه با استدلال های استادان دانشگاه بوده است.