علی شیرخانی

پرسش از منشأ و گستره اقتدار دولت ها رایج ترین مبحث در اندیشه سیاسی است. پرسشی که اندیشمندان مسلمان نیز بدان پاسخ داده اند، اگرچه قرائت های مختلف آنان به شکل گیری گونه های متفاوتی از دولت انجامیده است. حال پرسش اساسی این است که منشا و گستره اقتدار سیاسی امام(ع)چه بوده و تا چه عرصه می باشد؟ پاسخ به این پرسش با روش استنادی و در چارچوب رهیافت کلامی ارائه خواهد شد. مدعای مقاله حاضر آن است که اقتدار سیاسی امام(ع) ناشی از جعل الهی و در طول اقتدار سیاسی پیامبر(ص) قرار دارد و همه امور دینی و دنیوی و برپایی نظم سیاسی در جامعه اسلامی را عهده دار است. بدین ترتیب برخلاف رویکردهای عرفی، اندماج دین و سیاست در نصوص دینی و تجربه تاریخی مسلمانان نه تنها وجود چنین اقتداری را تصدیق می کند بلکه بر نامعقولیت چنین اقتداری برای حاکم اسلامی، خط بطلان می کشد.

با پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان نماینده گفتمان اسلام انقلابی، مسئله ی فلسطین و حمایت از نهضت های آزادی بخش، یکی از اصول اساسی سیاست خارجی ج.ا ایران شناخته شده است، این رویکرد ایدئولوژیک انقلاب اسلامی، باعث گردید ایران رفته رفته با الهام بخشی و نقش الگو واقع شدن در بین گروه های مقاومت، جایگاه رهبری هسته محور مقاومت را برعهده بگیرد، پرسش اصلی این پژوهش آن است که جایگاه و نقش الگوی ایران در تشکیل محور مقاومت چیست. دراین پژوهش فرض بر این است که ایران به عنوان یک پدیده با ویژگی های خاص خود، توانسته است الگویی هویت بخش برای بقای جریان مقاومت باشد. چارچوب نظری پژوهش براساس مکتب کپنهاگ و نظریه امنیتی بوزان تدوین گردیده است.روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده واطلاعات و داده های موردنیاز بر مبنای روش اسنادی و کتابخانه ای و فیش برداری، گردآوری شده اند. نتیجه ای که از این پژوهش حاصل شده است تشکیل یک محور امنیتی با رهبری ایران می باشد، که بایستی نقش بهینه ای را ایفاء نموده و ضمن تعمیق همکاری و توسعه مناسبات، در سایر زمینه ها به ویژه بعد اقتصادی و ارتقاء جایگاه مقاومت در عرصه سیاست داخلی کشور ها گام بردارد.

گرچه تاکنون مطالعات موردی درباره ثبات سیاسی ایرانِ پس از انقلاب انجام شده، این مقاله به منظور شناساندن عمیق تر انقلاب اسلامی، به مقایسه ثبات و بی ثباتی سیاسی در چهار دهه پس از انقلاب در فرانسه و ایران می پردازد. بنابراین، سؤال تحقیق این است که وضعیت ثبات سیاسی در فرانسه پس از انقلاب (1789م / 1167ش) در مقایسه با ایران پس از انقلاب (1357ش) در مدت چهار دهه پس از انقلاب چگونه بوده است. گمان نویسندگان این است که باتوجه به مقایسه شاخص های ثبات سیاسی در دو کشور، ایرانِ پس از انقلاب، نسبت به فرانسه، از ثبات سیاسی بیشتری برخوردار بوده است. برای اثبات فرضیه، تحولات سیاسی در فرانسه و ایرانِ پس از انقلاب، ازجمله تغییر و دگرگونی ساختار سیاسی، تداوم نظام سیاسی و چالش های آن، با روش مقایسه ای مورد واکاوی قرار گرفته و مقاله به این نتیجه ختم شده است که ایران به دلیل وجود رهبری واحد، ایدئولوژی اسلامی و حضور مداوم مردم، در چهار دهه پس از انقلاب، باثبات تر از فرانسه در دوره متناظر بوده است.

هر نظام اندیشه ای و رفتاری بر مبانی فکری بنا نهاده شده است به گونه ای که دیگر ساحت های آن نظام، بر پایه آن سامان می یابد. کارکرد مبانی در نظام های فکری راهبردی بوده و راه و مسیر را برای پویندگان آن روشن کرده و آنها را به سمت اهداف مطلوب خود رهنمون می کند. در پژوهش حاضر مبانی معرفتی، هستی و انسان شناسانه ساختار نظام سیاسی قرآن با استفاده از روش تفسیر موضوعی استنباطی و اجتهادی با استناد به آیات قرآن کریم و اقوال مفسران کشف و استخراج شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مبانی معرفت شناسی نظام سیاسی قرآنی علاوه بر بهره مندی از حواس، عقل، وجدان و یافته های بشری از نعمت وحی نیز برخوردار می باشد و بدیهی است که این منطق، بینش و نگرش وسیع تری به انسان می دهد و عرصه ی معرفت شناسی را گسترده تر می سازد و نیز روشن شد که مبانی هستی شناسی نظام سیاسی قرآنی بر این اندیشه استوار است که جهان خلقت از وحدت و شعور باطنی، هدفمندی، قانونمندی برخوردار می باشد. انسان شناسی قرآنی حکایت از آن دارد که انسان از ویژگی هایی همچون: اجتماعی بودن، دارای اختیار و اراده، فقر مطلق در مقابل غنای مطلق خداوندی برخوردار بوده و برای رسیدن به کمال مطلوب، نیازمند به هدایت و راهبری است. افزون بر آن مشخص شد که ساختار نظام سیاسی قرآن با توجه به مبانی معرفتی و هستی شناسانه آن برای مدیریت جهان و رساندن انسان به کمال مطلوب، یعنی «قرب الهی و لقاءالله»، نازل شده است.

این پژوهش به بررسی نقش زنان در توسعه توانایی های سازمان های مردم نهاد (سمن) در پیشگیری از آسیب های اجتماعی می پردازد. مهمترین هدف این تحقیق شناسایی عوامل تاثیرگذاری است که نقش زنان را در توسعه ی توانایی های سمن ها افزون می کند. که طی بررسی های صورت گرفته پس از غربالگری فاکتورهای اولیه توسط تکنیک دلفی، 5 فاکتور؛ کمک های مادی، نشست های مستمر و هدفمند زنان، خدمات مشاوره اى، کاربرد آموزش در تشکل های زنان و ارتقا فرهنگ و انجام حرکات نمادین به عنوان عوامل مهمتری که پاسخ دهندگان زن می توانند درباره ی آنها اظهار نظر نمایند، شناسایی شدند. جامعه آماری این پژوهش 180 نفر از بانوان فعال عضو سازمان های مردم نهاد شهر تهران بود که بیشتر در زمینه آسیب های اجتماعی فعالیت داشتند. از این بین تعداد 123 نفر نمونه توسط فرمول کوکران تعیین شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بوده که برای پایایی آن از روش کرونباخ، و برای روایی از CVR استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها نیز توسط آزمون t تک نمونه صورت پذیرفت. نتایج پژوهش نشان داد که هر 5 فاکتور اشاره شده نقش بسزایی در توسعه توانایی های سمن ها دارند.

هدف اصلی این پژوهش تبیین رابطه ی نصیحت و زندگی مطلوب فردی، اجتماعی و سیاسی از منظر فقه سیاسی شیعه است. در این راستا تاثیرات اساسی خیرخواهی و لزوم "نصیحت استنصاحی" در کلیه ی شؤونات زندگی، به ویژه زندگی سیاسی–اجتماعی را به شیوه ی توصیفی–تحلیلی بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته ایم که با وجود اختلافات فقها، در مجموع نصیحت و خیرخواهی برای حاکمیت به لحاظ "آزادی اندیشه و بیان"، "حق مشارکت سیاسی"، "خطاپذیری حاکمان" و "جلوگیری از خودمحوی آنان" امر مطلوب و حسن محسوب می شود. لذا نصیحت در حاکمیت اسلامی یک امر پسندیده و شایان اهمیت و ضرورت بوده و یکی از نیازهای اساسی نظام اسلامی در دستیابی به حیات مسئولانه در جامعه ی اسلامی است.

اندیشمندان ایرانی به فراخور زمانه و زمینه، هر کدام رویکردی متفاوت در برخورد با غرب و مدرنیته برگزیدند. هدف این پژوهش، فهم نگرش شریعتی نسبت به غرب و مدرنیته بوده و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و با استناد به آثار ایشان و بر اساس چارچوب نظری مکتب فرانکفورت به دنبال دست یابی به این هدف و پاسخ گویی به این سؤال است که موضع و دیدگاه شریعتی نسبت به چیستی غرب و مدرنیته چیست؟ به نظر می رسد ایشان با نگاهی گزینشی و انتقادی به چیستی غرب و مدرنیته، بر لزوم استفاده ی صحیح از مدرنیته و حفظ هویت در برابر چیستی غرب اصرار می ورزید. بنا بر شواهد، نگرش شریعتی به چیستی غرب از منظر تمدن و استعمار است. وی به جنبه های مثبت و علمی تمدن غرب، به دلیل تناسب با جوامع جهان سوم تمایل نشان می داد، و به استعمار از آن جهت که از خود بیگانگی را بر جوامع جهان سوم تحمیل می کرد، نگاه منتقدانه ای داشت. زاویه ی دید او به مدرنیته نیز، به دو وجه تمدن و تجدد تقسیم می شود. وی علی رغم آن که تمدن را امری مثبت می دانست، بر تجددی هجوم می برد که ما را مقلّد و مصرف زده می کرد.

 رابطه عرفان و سیاست در اندیشه سیاسی اسلام، از گذشته های دور مطرح بوده است و برخی از عرفای مسلمان، همچون نجم الدین رازی در حوزه سیاست صاحب نظر بوده اند (تاریخچه). در این راستا، آثاری از موافقان و مخالفان درباره رازی ارائه شده است؛ ولی هنوز جای طرح مباحث جدید، احساس می شود (پیشینه). با این وصف، همچنان درباره چگونگی این رابطه در دیدگاه اندیشمندی چون رازی، اختلاف نظر وجود دارد! (مسئله) ازاین رو، در واکاوی رابطه عرفان و سیاست در اندیشه او، با این پرسش مواجهیم که چه رابطه ای میان عرفان و سیاست از دیدگاه وی وجود دارد (سئوال). گمان این مقاله آن است که رازی به ادغام عرفان و سیاست قائل است و ازاین رو، به ارتباط وثیق عرفان و سیاست و نسبت تساوی از نسب اربعه میان این دو رسیده است (فرضیه). مقاله حاضر با کاربست شیوه تحلیلی تفسیری (روش)، به دنبال نشان دادن این ارتباط است (هدف). نتیجه به دست آمده این است که رازی دستیابی انسان به عرفان حقیقی، کمال معنوی، و سعادت دنیوی و اخروی را در گرو تدبیر امور دنیوی یا همان سیاست قرار می دهد که در راستای عرفان یا همان حقیقت اسلام است (یافته).

میزگرد حوزه و نظامات علمی مدرن

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تاسیس نظامی جدید، نظریه پردازی درباره حکومت اسلامی در اندیشه های فقهی - سیاسی شیعه به موضوعی مهم تبدیل شد و همواره توجه به دو مفهوم ولی فقیه – جمهور و روابطشان در تبیین فلسفه سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران جایگاه مهمی را دارا می باشد. آیت الله مصباح یزدی از اندیشمندانی است که فلسفه سیاسی جمهوری اسلامی را بررسی کرده است اما تا کنون رابطه ولایت مطلقه و رای مردم در اندیشه وی واکاوی نشده است. از این رو پرسش اصلی این نوشتار آن است که رابطه ولایت فقیه و جمهوریت در اندیشه سیاسی آیت الله مصباح یزدی چگونه است؟ فرضیه ی اصلی این مقاله این است که سرپرستی فقیهِ عادل در طول ولایت تشریعی خداوند متعال است و این، عامل مشروعیت نظام، قانون و مجریان را رقم می زند، گرچه جمهور و رای آحاد مردم در منطقه الفراغ هم جایگاه و کارکردهای خود را دارد. نوشتار حاضر به روش مطالعه اسنادی-تحلیلی و چارچوب نظری تحلیل سیستمی، درصدد تبیین اندیشه آیت لله مصباح یزدی در خصوص رابطه «ولیّ و جمهور» است.  

انسان چگونه موجودی است؟آیا بشر، طبع نیک سرشت دارد و یا بد سرشت هست؟در میان علما دو دیدگاه کلی حاکم است و جاحظ بر بدسرشت بودن اعتقاد دارد و بر این مبنا ،معتقد است که انسان با ذات خود، بدون کمک و تمسک به شریعت نمی تواند، زندگی خود را سامان دهد،چون بر مبنای شرارت طبیعی انسان، هر فردی دنبال جلب حد اکثر منافع برای خود هست و این مساله موجب ف ظهور نزاع ها و کشمکش ها در جوامع بشری می شود، از این ظهور وجود امام به معنای عام ،جهت هدایت جامعه لازم و ضروری هست و ارسال رسل نیز بر همین مبنا بوده و در حضرت حتمی مرتبت به پایان رسیده است و پس از او نیز امام و امامت تداوم داشته و جانشین بلافصل آن حضرت باید حضرت علی علیه السلام می شد،چرا که او اشبه الناس به پیامبر بوده و امام نیز باید ویژگی های پیامبر را داشته باشد.وی براساس همین مبنا امامان جامعه یکی از برجستگان اجتماع دانسته ، چرا همو باید ، جوامع بشری را به سوی کمال مادی و معنوی سوق دهد.به باور جاحظ ویژگی های برجسته می تواند امام را هادی و راهبر جامعه بنماید و در انتخاب امام برای جامعه لازم و ضروری هست که به این اوصاف توجه شود و امام نیر هموار این برجستگی ها را داشته باشد.

حقوق بشر، مفهومی است که همپای خود بشر قدمت داشته و در یک فرآیند تاریخی و تدریجی و گذار، در دوران مختلف بسط یافته است اما معنی اصطلاحی حقوق بشر حتی در سنت و اندیشه حقوق غرب که خاستگاه حقوق بشر امروزی نام گرفته، سابقه کهنی ندارد و تا قبل از انقلاب فرانسه هرکجا سخن از کرامت انسان و برابری و عدالت بود، تحت عنوان حقوق طبیعی از آن نام برده می شد. بنابراین حقوق بشر حاصل نگرشی نو به انسان و جهان است. این نگرش جدید، واکنش های متفاوتی به دنبال داشته؛ عده ای این دیدگاه را راهی به رهایی و پیشرفت انسان ارزیابی کردند؛ و در صدد تحکیم مبانی آن برآمدند. در مقابل، برخی این نگاه را حاصل انحراف بشر از مسیر طبیعی تاریخ توصیف کردند، آن را نفی کردند و در جهت حفظ ارزش ها و سنت های گذشته کوشیدند. نماینده محافظه کاری، ادموند برک و نماینده سنت گرایی، نصر می باشد. سنت گرایان از مهم ترین منتقدان حقوق بشر هستند. دغدغه آنان حفظ سنت ها و ارزش هایی است که دنیای مدرن به مقابله با آنها برخاسته است. در تمامی اعصار و قرون؛ این سنت ها ارج نهاده شده اند و از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته اند اما در دوره جدید این روند دستخوش تغییر و دگرگونی شده است.

.وی بیشتر به اعتباری بودن جامعه اذعان دارد و از آنجا که انسان را یک موجودِ غیرمکتفی بتفرده، می داند و خود به تنهایی توانِ حل مشکلات خویش را نخواهد داشت .وی اعتقاد جازم بر تعاون و همکاری میان انسانها دارد و در این رابطه،به وجود قانون،اعتقاد دارد. وجود عقل انسانی ،ولی به لزوم تشریع و شریعت در جوامع انسانی باورمند هست و انسان با دارا بودن عقل به تنهایی، بیشتر به تقویت و رونق نشئه ی حسیه می پردازد و بدین طریق ،جامعه متدانیه ،ظهور و بروز خواهد داشت و حال آنکه صدرالمتالهین ضمن پذیرش قطعی جامعه متدانیه برای حیات اجتماعی ، سودای جامعه متفاضله و در نهایت متعالیه دارد. درجامعه فاضله صدرایی ، عدالت محور اساسی هست و حال آنکه در جامعه متعالیه ،لطف ،احسان و کرم ،بنیاد و بنیان اساسی است.در جامعه فاضله و متعالیه صداریی ، وجود نبی، امام و علمای عامل، ضرورتی اجتناب ناپذیرهستند و در جامعه متعالیه برای اجرای شریعت و قانون معاش و معاد،مجریان شریعت با اتصال به عقل کل و نظام احسن ربانی، درجامعه انسانی نیزاحسن الفواعل،انجام می شود و این جامعه نیز شبیه عالَم ربانی می گردد. واژگان کلیدی: انسان،فلسفه سیاسی،جامعه متدانیه،جامعه فاضله و جامعه متعالیه

مشارکت سیاسی زنان، از جمله انواع مشارکت است که نقش مهمی را در فرآیند توسعه ایفا می کند. هدف اصلی و اساسی مقاله حاضر، تبیین مولفه های سیاسی و اقتصادی تاثیرگذار بر مشارکت سیاسی زنان در ایران پس از انقلاب اسلامی است. در جوامعی چون ایران که نهاد خانواده هنوز رکن اساسی جامعه را تشکیل می دهد، زنان نه تنها به لحاظ کمی که به لحاظ کیفی نقش مؤثری در زمینه امور تربیتی ایفا می نمایند، لذا جایگاهی بسیار فراتر از شاخصه های ظاهری مشارکت سیاسی را در امر توسعه دارا می باشند. با توجه به این امر، سوال اصلی مقاله ی حاضر این گونه مطرح شده است که مولفه های سیاسی - اقتصادی تاثیرگذار بر مشارکت سیاسی زنان در ایران پس از انقلاب اسلامی کدام است؟ در پاسخ این فرضیه ی محوری مطرح شده است که در بعد سیاسی مردسالاری در عرصه سیاسی و ساختار قدرت سیاسی و در بعد اقتصادی ساختار اقتصادی رانتیر و اشتغال از مهم ترین مولفه های تاثیرگذار بر مشارکت سیاسی زنان در ایران پس از انقلاب اسلامی هستند. یافته های تحقیق نشان می دهد که در جمهوری اسلامی ایران، مشارکت سیاسی زنان به انجا مختلف به رسمیت شناخته شده است. با این حال، علل و عوامل اجتماعی بسیاری بر آن اثرگذار است. در واقع در بین علل و عوامل تاثیرگذار بر مشارکت زنان، عوامل سیاسی و اقتصادی اصلی ترین نقش را ایفا می کنند. نوع روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای می باشد.

مردم سالاری دینی الگویی جدید از حکومت دینی است که آن را برخی اندیشوران دینیِ نوگرا در قرن بیستم مطرح کردند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ظهوریافت. این نظریه با وجود نو بودن و سازگاری با مبانی دینی، هنوز نتوانسته به عنوان یک الگو در جهان اسلام جلوه کند و به رغم مهم بودن، پژوهش چندانی درباره آن صورت نگرفته است. (پیشینه) در این باره این پرسش مطرح است که با نگاه موردی به اندیشه های سید قطب، اندیشه های سلفی و بنیادگرا چه نقشی فراروی گسترش مردم سالاری دینی در جهان اسلام ایفا کرده اند. ( مسئله ) این پژوهش مهمترین چالش فراروی گسترش مردم سالاری دینی در جهان اسلام را برخی اندیشه های سلفیِ مبتنی بر خلافت می داند. (فرضیه) به طورخاص اندیشه مبتنی بر ظاهرگرایی، عقل ستیزی و تقدیرگراییِ سید قطب که با مفاهیمی مانند جاهلیت، جهاد ابتدایی وخلافت عجین شده، نقش مستقیمی در ایجاد و گسترش این چالش داشته است. این مقاله درصدد است با استفاده ازروش شناسی هرمنوتیکِ مؤلف محور ( روش )، ضمن بررسی و نقد اندیشه سیاسی سید قطب و تبیین نفوذ اندیشه سیاسی وی در گروه ها و جریان های سلفی تکفیری، نشان دهد یکی از چالش های پیش روی گسترش مردم سالاری دینی در جوامع اسلامی، اندیشه های سلفی و بنیادگرایانه است. با این حال، می توان با تکیه بر اسلام سیاسیِ مبتنی بر عقلانیت و اجتهاد و همافزایی با برخی گروه های متعادلِ جهان اسلام، بر مشکلات فراروی گسترش این پدیده فائق آمد. ( یافته )

دوران پست مدرن، دورانی است که عدم قطعیت، شاخصه اصلی معرفت شناسی آن است. مواجهه جامعه اسلامی شیعی با این عدم قطعیت ها در قالب های مختلفی بروز می کند. بر این اساس، چالش های ایجاد شده از سوی پست مدرنیسم برای اسلام و راهکارهای مقابله با آن چالش ها، موضوع اصلی مقاله حاضر را تشکیل می دهد. در این خصوص، ضمن برشمردن چالش هایی چون نفی روایت برتر، نسبیت معرفت، پلورالیسم، تاریخ مندی معنا و مفهوم حقیقت، رابطه زبان با متن و به متن آمدن، حاشیه رانده شده ها با بیان وجوه مثبت و منفی هر چالش، به بررسی این چالش ها و رابطه آن با اندیشه اسلامی پرداخته شده و در نهایت پیشنهادهایی برای نقش آفرینی در این دوره ارائه می شود. مقاله حاضر با بررسی چالش های برآمده از این جریان، در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که مزیت ها و معایب اندیشه پست مدرن برای اسلام چیست و نقش آفرینی ما در جهان معاصری که به حاشیه رانده شده های فرهنگی و دینی نضج یافته اند، چسان باید باشد؟نتیجه مشخص آنکه وجوه مثبت اندیشه پست مدرنیسم که تا حدودی در اندیشه ما مغفول مانده و یا کمتر بدان بها داده می شد می تواند در حکم یک کاتالیزور برای اسلام در دنیای پست مدرن ایفای نقش کند. آنچه در ادامه بدان دست یافتم حاکی از آن است که با نوفهمی و نوآوری در ساحات دین پژوهی، توجه به بینشی با جوهری معنوی تازه برای رهایی بشر از هیچ انگاری مثبت و منفی، توجه به تحولات جهان و باور به ظرفیت خود، و با اعتباربخشیدن به دیگری ها و تغییر خواست خود از روان شناسانه به تاریخی، می توان امیدوار به ارائه نقشی شایسته در دوران پست مدرن شد.

پست مدرنیسم بیشتر به عنوان یک مکتب فکری و شکلی از اندیشه که نقدی فلسفی بر کلان روایت ها دارد، در جامعه علمی شناخته می شود. بنابراین تعبیر ما از این مقوله، همانند نظرفردریک جیمسون  است که از پست مدرنیسم به منزله یک «گفتمان نظری» یاد می کند. حال این جریان که جایگاهی جدی در سیر تاریخی تفکر غرب یافته، همچون بسیاری دیگر از جریان های فکری به ایران راه یافته به طوری که امروزه کنکاش در مسائل پست مدرنیسم یکی از جریان های مهم اندیشگانی در ایران معاصر محسوب می شود. بر این اساس جریان شناسی موافقان حضور پست مدرنیسم در ایران و پیامدهای حاصل از آن، موضوع اصلی مقاله حاضر را تشکیل می دهد. در این خصوص ابتدا دیدگاه های موافق و شاخصه های منتسب به این جریان بررسی شده، سپس پیامدهای ناشی از این حضور همچون سنت انگاری پست مدرنیستی، حاکم شدن منطق نسبیت باوری، حفظ و نفی وضع موجود، رشد نیهیلیسم و شوق پُرسش و اندیشیدن بیان می شود. مقاله حاضر با بررسی میزان و چگونگی حضور پست مدرنیسم در ایران و کاوش پایه های فکری موافقان آن، در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که هر کدام از جریان های موافقی که با بهره بردن از این مکتب، در تقویت و پررنگی آن مؤثر بوده اند و حیات خود را در نسبت با این وضعیت جدید تعریف کرده اند، چه پیامدهای فکری- سیاسی در جامعه ایرانی بدنبال  داشته است؟ نتایج حاصل از بررسی مسئله مورد اشاره به قرار ذیل است: الف. استفاده گزینشی از ابزارهای روش شناختی پست مدرنیسم برای نیل به مقصود در جریان های موافق، حضور پست مدرنیسم را ناقص و به صورتی شبه پست مدرن درآورد.  ب. پیامدهای این جریان، فارغ از رشد و یا افول سنت، حفظ یا نفی وضع موجود، حاکم شدن نسبیت باوری و رشد بی مبنایی که ظهور و بروزشان وابسته به مکان های جغرافیایی و شرایط فکری و  خاص نمی باشد، می تواند پیامدهای دیگر مختص زیست بوم ، داشته باشد. این امر در ایران با «روی آوری به تفکر» نمایان شد.