صادق شهبازی

  مقدمه و هدف: آموزش و توسعه منابع انسانی یکی از عوامل کلیدی موفقیت سازمان ها به ویژه در محیط های صنعتی است. برای آموزش موثر مهارت ها، علاوه بر محتوا و روش تدریس، محیط و ابزارهای آموزشی نیز نقش تعیین کننده ای دارند. شبیه سازها فناوری هایی هستند که با ایجاد محیطی مشابه با دنیای واقعی، امکان تمرین و تکرار مهارت ها را فراهم می کنند. روش شناسی پژوهش: این پژوهش از جهت هدف از نوع تحقیقات کاربردی است. در ابتدا هزینه فایده محیط های شبیه ساز آموزشی محاسبه شد و ضرورت بکارگیری مورد تایید قرار گرفت سپس با استفاده از طرح تحقیق و تحلیل از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل استفاده یا عدم استفاده از محیط شبیه ساز آموزشی تعداد 38 نفر به صورت تصادفی طبقه ای در دو گروه آزمایش و کنترل مورد مطالعه قرار گرفت. جمع آوری داده های جهت ارزیابی و اثربخشی آموزش پودمانها از پرسشنامه 18 سوالی کرک پاتریک با سه خرده معیار(سازماندهی، کاربردی بودن  و استاد) استفاده شد که از لحاظ روایی و پایایی این ابزار مورد تایید قرار گرفت. روایی آن توسط متخصصان این حوزه و راهنمایی اساتید راهنما و مشاور و پایایی آن با استفاده از آلفای کرانباخ 87% بدست آمد. در مرحله تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS 26, Excel استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد وجود سطوح محیط های شبیه سازی از لحاظ به صرفه بودن و ارزیابی هزینه ای در مقایسه با استفاده از دستگاه اصلی نیز بطور محسوسی متفاوت است. همچنین نتایج یافته ها نشان داد آموزش با محیط شبیه ساز در مقایسه باگروهی که از این محیط ها استفاده نکرده بودند میزان اثربخشی پودمانهای آموزشی اثربخش تر بوده است. میانگین نمرات اثربخشی آموزش گروه آزمایش که برنامه آموزش با محیط شبیه ساز دریافت کرده بودند(0001/0=p) بطور معناداری بیشتر از گروه کنترل است. به عبارت دیگر آموزش با محیط شبیه ساز در بهبود اثربخشی آموزشی دانش پژوهان موثر می باشد. بنابراین فرضیه آموزش با محیط شبیه ساز در بهبود اثربخشی دوره های آموزشی در سطح 05/0p<  تایید می شود. بحث و نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان می دهد که ایجاد مدلی ترکیبی مبتنی بر محیط های شبیه ساز می تواند هم مزایای اقتصادی داشته باشد و هم در ارائه آموزش ها اثربخش باشد. در مجموع، می توان نتیجه گرفت که استفاده از محیط های شبیه ساز در آموزش مهارت های شغلی در صنایع هوایی، رویکردی اثربخش است. فراگیران می توانند تجارب مهارتی متنوعی در شرایط ایمن و بدون محدودیت زمانی کسب کنند. طراحی مدلی جامع آموزشی مهارت محور مبتنی بر محیط های شبیه ساز، گامی در راستای ارتقای اثربخشی آموزش های صنعتی است.

امروزه اشتراک گذاری کارآمد دانش شانس بقای سازمان ها را افزایش داده و به عنوان یک منبع راهبردی برای بهبود بهره وری سازمان ها در نظر گرفته می شود. هدف از انجام این پژوهش شناسایی ذهنیت های اشتراک گذاری دانش در بین کارکنان نسل Z در یک مرکز آموزشی پژوهشی دفاعی در دانشگاه صنعتی مالک اشتر است. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی، به لحاظ روش توصیفی، از حیث جمع آوری داده ها کمی و کیفی (آمیخته) و ازنظر افق زمانی نیز مقطعی است و تا آنجائیکه محققین بررسی نموده اندپژوهشی با این عنوان انجام نشده است. جامعه آماری تحقیق متشکل از 20 نفر از کارکنان نسل Z (متولدین سال 1373 به بعد) و چند نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه بودند که به صورت هدفمند انتخاب شده اند. برای تحلیل داده های آماری گردآوری شده از روش شناسی کیو استفاده شده است. در تحقیق حاضر پس از بررسی ادبیات موضوع و انجام مصاحبه با چند خبره دانشگاهی گزاره های متفاوتی نسبت به موضوع پژوهش (36 شاخص) شناسایی و استخراج گردیدند. سپس جداول کیو توسط 20 نفر از مشارکت کنندگان در تحقیق تکمیل گردیدند و داده های جمع آوری شده به روش تحلیل عاملی اکتشافی تحلیل شد. هفت ذهنیت و دیدگاه مختلف بانام های حس خوب اشتراک گذاری دانش ، رهبری دانش محور ، کار تیمی ، نظام پاداش دهی ، ادراک منافع نسبی ، رضایت شغلی و تعهد سازمانی شناسایی کشف و شناسایی گردید که جمعاً 77 درصد واریانس کل را تبیین و پوشش می دهند.

تعداد ماشین آلات در هر مسئله ای با هزینه خرید و فضای مورد نیاز آنها ارتباط مستقیمی دارد و بنابراین با توجه به محدودیت بودجه و فضا، باید ملاحظات لازم انجام شود. مسئله تولید کارگاهی در حالت عدم قطعیت، با بیش از دو ماشین NP-Hard به حساب می آید. بر این اساس با استفاده از تکنیک های معمولی تحقیق در عملیات، نمی توان به مدل سازی و یافتن جواب بهینه برای این مسئله اقدام کرد. در این تحقیق ابتدا مدل ریاضی مسئله تولید کارگاهی با محدودیت های فضا و هزینه بیان خواهد شد، سپس به کمک نرم افزار ارنا، 14 مدل شبیه سازی برای m ماشین با n کار ، که دارای توالی تولید مختلفی اند، طراحی می شود و درنهایت با حل یک مثال عددی، جواب نزدیک به بهینه مسئله از لحاظ حداقل کردن تابع هدف مجموع هزینه دیرکرد و زودکرد به منظور تعیین تعداد بهینه ماشین آلات، با در نظر گرفتن قوانین اولویت بندی کارها در سلول های کاری با اجرای مدل و الگوریتم جست وجوی پراکنشی و طراحی آزمایش ها بررسی می شود. با توجه به نتایج حاصل شده در حل مثال عددی، با در نظر گرفتن تعداد پیش فرض ماشین آلات، روش اولویت بندی LPT بهترین پاسخ را از لحاظ مجموع هزینه دیرکرد و زودکرد نتیجه می دهد؛ اما در صورت افزودن تعداد ماشین آلات، روش LPT و CR بهترین نتیجه را با کمک استفاده از الگوریتم جست وجوی پراکنده در شبیه سازی به ما خواهند داد که در این نتایج محدودیت های هزینه و فضا نیز رعایت شده است.

در مراکز تحقیقاتی به منظور ایجاد شرایط پژوهش روی پروژه های جدید، بودجه تحقیقاتی مصوب می شود. این بودجه به منظور تخصیص به گروه ها و پروژه ها نیاز به تجزیه وتحلیل براساس شاخص های موردنظر سازمان دارد که یکی از این شاخص ها می تواند عملکرد گروه های پژوهشی در دوره های گذشته باشد. همچنین پروژه هایی باید مورد حمایت قرار گیرند که با اهداف کلان و راهبرد های سازمان هم راستایی مناسب داشته باشند. در این مقاله با ارائه یک مدل ریاضی استوار مبتنی بر روش برتسیمس و سیم، بودجه مصوب مرکز پژوهشی بین گروه ها و پروژه های پیشنهادی هر گروه که در اولویت بالاتری قراردادند، تخصیص داده می شود.نتایجحاصلازحلو شبیه سازیمدل، بیانگرآناستکهباافزایشعدم قطعیتدر مؤلفه های مدل مانند هزینه های تخمینی پروژه و بودجه مصوب سازمان، با افزایش سطح حفاظت، میزان انحراف از آرمان به درستی عملکردهکه این موضوع نشانازقابلیت هایمدل طراحی شدهاست تاتصمیم گیرندگانبتوانندبادرنظرگرفتنسطحریسکومیزانانحرافازآرمان ها تصمیم گیریبهتریداشتهباشند. به منظور اعتبارسنجی مدل، بودجه مصوب یک مرکز تحقیقاتی دفاعی توسط مدل مورد بررسی قرار گرفته که نتایج مدل بیانگر اثربخش بودن آن از دیدگاه مدیران گروه های پژوهشی و مرکز تحقیقاتی است.

در مراکز تحقیق و توسعه دفاعی با توجه به محدودیت منابع، امکان انجام همه پروژه های توسعه محصول جدید دفاعی وجود ندارد، لذا اولویت بندی این پروژه ها ضروری است. از روش هایی که می توان در این خصوص بکار گرفت، تصمیم گیری چند شاخصه است. یکی از پیش نیازهای اساسی برای استفاده از این روش، شناسایی شاخص های مناسب با در نظر گرفتن رویکرد دفاعی، دسته بندی آن ها و درنهایت وزن دهی به آن شاخص ها می باشد که در این پژوهش موردبررسی قرارگرفته است. روش پژوهش حاضر ازنظر گردآوری داده ها، از نوع توصیفی- پیمایشی و ازنظر هدف با توجه به آنکه از نتایج یافته ها برای حل مسئله موجود در سازمان استفاده می شود کاربردی می باشد. جامعه آماری این تحقیق، صنایع دفاعی، و خبرگان مورداستفاده در این تحقیق مدیران و کارشناسان مراکز تحقیق و توسعه و مدیران پروژه های طراحی محصول هستند. در این مقاله پس از مصاحبه میدانی گسترده با متخصصان مراکز تحقیق، شاخص های موردبررسی جهت اولویت بندی پروژه های توسعه محصول جدید دفاعی در 5 حوزه دفاعی، سازمانی و استراتژی، دانشی و فنی، ریسک و بازار استخراج گردید؛ چون تعداد شاخص های شناسایی شده گسترده بودند، این امر درنهایت خطای انتخاب پروژه را افزایش می داد؛ بنابراین به منظور کاهش شاخص ها از تکنیک داده کاوی شاخص ها با روش تحلیل مؤلفه های اصلی استفاده گردید. این روش بر روی 42 شاخص شناسایی شده، با کمک امتیاز های داده شده بر روی 21 پروژه، انجام گرفت و درنهایت تعداد شاخص ها به 25 شاخص در 5 حوزه بیان شده کاهش یافت و با توجه به خوشه بندی شاخص ها عناوین مرتبط با هر خوشه تعیین گردید. همچنین پس از وزن دهی با روند برآورد نسبت، حوزه دفاعی با وزن 0.29، بیشترین اهمیت و حوزه بازار با وزن 0.09 ، پایین ترین اولویت را کسب نمودند.

مهندسان طراح اغلب از شبیه سازی فناوری برای بهینه سازی عملکرد، آزمایش، آموزش و مهارت آموزی استفاده می نمایند. از سوی دیگر می توان از شبیه سازی برای بهینه سازی فرایندهای مدیریتی نیز استفاده نمود. یکی از فرایندهایی که بیشتر مراکز تحقیق و توسعه با آن درگیر می باشند فرایند مدیریت و زمانبندی پروژه های توسعه محصول جدید می باشد. این مقاله به تبیین موضوع مذکور، با ارایه نحوه مدل سازی و شبیه سازی نمودن فرایند و ارایه یک مثال عددی و تحلیل نتایج آن می پردازد. برای این منظور ابتدا متغیرها ، پارامترها ، محدودیت ها و اهداف سیستم مدیریت و زمانبندی پروژه های تحقیقاتی که یکی از ویژگی های بارز آنها عدم قطعیت می باشد با بررسی الزامات چندین مرکز تحقیقاتی شناسایی گردید، سپس نحوه مدلسازی آنها با استفاده از شبیه سازی بیان گردیده و بر روی یک مثال عددی پیاده سازی گردید. برای نایل شدن به اهداف این تحقیق از نرم افزار شبیه سازی Arena14 استفاده شده است. پس از اجرای مدل برای مثال عددی مرکز تحقیقاتی مورد مطالعه، سناریوهای مختلف اولویت بندی پروژه ها بر روی آن اعمال گردید، در نهایت نتایج مربوط به سناریوهای مختلف با استفاده از روش های آماری مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت نتایج تحلیل نشان داد که سناریوی S3 (فعالیت با کوتاه ترین زمان در اولویت بالاتر) دارای کمترین هزینه می باشد. یافته ها نشان می دهد که استفاده از شبیه سازی بدون نیاز به مدل سازی ریاضی دقیق می تواند در مقایسه سایر روش های مدیریت و زمانبندی پروژه ها اثربخش باشد.

تعیین بهینه توالی کارها در تولید کارگاهی کسب وکارهای کوچک و متوسط، در بهره وری ماشین آلات، هزینه های مربوط به دیرکرد و زودکرد تحویل کارها تأثیر گذار است. در این پژوهش ابتدا مدل ریاضی مسئله تولید کارگاهی کسب وکارهای کوچک و متوسط طراحی شد، سپس به کمک نرم افزار Arena 14 مدل شبیه سازی طراحی گردید و در نهایت با حل یک مثال عددی، جواب نزدیک به بهینه مسئله از لحاظ مجموع هزینه دیرکرد و زودکرد به منظور انتخاب بهترین قانون اولویت بندی کارها در سلول های کاری با اجرای مدل و به کمک آنالیز واریانس به دست آمد. بر اساس یافته ها، روش LPT دارای کمترین هزینه است و روش های FIFO، LIFO،EDD  و SLACK نتایج قابل قبولی دارند. نتایج این تحقیق نشان می دهد برخلاف سایر روش های بهینه سازی، در شبیه سازی به ایجاد یک مدل ریاضی دقیق نیازی نیست، بلکه با یک مدل مفهومی ریاضی می توان به نتایج مطلوبی دست یافت و این کار حل مسائل بهینه سازی پیچیده را درصورتی که بتوان آن را به مدل شبیه سازی شده تبدیل نمود، تسهیل می کند.