داوود شهپری ثانی

نهاد خانواده در ایران متأثر از ورود فرایند نوسازی و روندهای کلان جمعیتی تغییر و تحولات عمیقی را در چند دهه اخیر تجربه کرده است. یکی از حوزه های این تغییرات، افزایش میانگین سن ازدواج است. به طوری که روند تأخیر در ازدواج به یکی از چالش های مهم جمعیتی و اجتماعی تبدیل شده است. مقاله پیش رو با هدف بررسی عوامل مؤثر بر افزایش سن ازدواج در شهرستان بروجرد انجام گرفته است. روش تحقیق، پیمایش و ابزار مورداستفاده پرسشنامه می باشد. با بررسی متون و ادبیات تحقیق در حوزه ی خانواده و ازدواج، 9 عامل اجتماعی اقتصادی و متغیرهای جمعیت شناختی که به نظر می رسید تعیین کننده وضعیت تأخیر در ازدواج باشند، انتخاب و در قالب فرضیههای تحقیق تدوین شدند. جامعه ی آماری تحقیق شامل دختران و پسران هرگز ازدواج نکرده در بازه سنی 20 تا 45 سال می باشند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 537 نفر از بخش های مختلف شهر انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان داد که دشوارسازی شرایط ازدواج، برخورداری از تمکن اقتصادی و پذیرش برابری جنسیتی از عوامل مؤثر بر افزایش میانگین سن در اولین ازدواج در شهرستان بروجرد هستند. بیشترین درصد تغییرات افزایش سن مجردی توسط عوامل دشوارسازی شرایط ازدواج صورت گرفته که نشان دهنده اهمیت و مهم بودن این عامل نسبت به سایر عوامل دیگر اثرگذار بر افزایش سن ازدواج است. این نتایج نشان دهنده ی اهمیت متغیرهای اجتماعی اقتصادی در تغییرات الگوهای ازدواج و تشکیل خانواده در ایران طی سال های اخیر می باشد که لازم است در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری کلان جمعیتی به آن توجه جدی شود.

در سال های اخیر، طلاق در ایران افزایش یافته و به عنوان یکی از مسائل اجتماعی مطرح است. عوامل و مشخصه های جمعیتی و اجتماعی متعددی بر روند افزایش طلاق مؤثر هستند که یکی از آن ها، عدم داشتن فرزند و همچنین تعداد فرزندان در خانواده است. مقاله پیش رو به طور خاص به نحوه تغییر احتمال طلاق زنان در ایران با داشتن فرزند و تعداد فرزندان در خانواده می پردازد. نتایج حاصل از تحلیل ثانویه داده های دو درصد سرشماری سال 1395 نشان داد که نداشتن فرزند و تعداد آن ها در خانواده های ایرانی، احتمال طلاق زنان را تحت تأثیر قرار می دهد. به طوری که داشتن فرزندان در خانواده احتمال طلاق زنان را کاهش می دهد و زنانی که در طول دوران ازدواج خود فرزند زنده ای به دنیا آورده اند در مقابل زنانی که هیچ گونه تولد زنده ای نداشته اند، احتمال طلاق آن ها کمتر است. همچنین افزایش تعداد فرزندان، اثر تثبیت کننده ای بر ثبات و پایداری خانواده و ازدواج دارد، به طوری که استحکام روابط زناشویی در خانواده های دارای سه فرزند و بیشتر نسبت به دیگر خانواده ها بیشتر است. این نتایج بیانگر اهمیت داشتن فرزند و تعداد آن ها در ثبات و پایداری روابط زناشویی در خانواده ی ایرانی است، بنابراین برنامه ریزی های جمعیتی کشور می توانند ضمن حمایت ازدواج و تشکیل خانواده، از طریق ارائه تسهیلات و حمایت های فرزندآوری پایداری و استحکام خانواده را تحکیم بخشند.

هدف : مقاله پیش رو بر آن است تا با رویکردی توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های خام و دو درصد سرشماری سال 1395، وضعیت جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی خانوارهای زن سرپرست در ایران را مورد بررسی قرار دهد. روش : این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش بررسی، توصیفی _ تحلیلی است که در آن به تجزیه و تحلیل داده ها به صورت مقطعی پرداخته شده است. منابع داده ها شامل داده های خام دو درصد سرشماری سال 1395 است که توسط مرکز آمار ایران گردآوری شده. آزمون های مجذور خی دو در مورد ارتباط متغیرها با جنسیت سرپرست خانوار انجام شد. درنهایت، داده ها با استفاده از مدل رگرسیونی لوجیت تحلیل شدند. یافته ها : نتایج نشان داد که نسبت زنان سرپرست خانوار در کشور طی دو دهه اخیر افزایش 3/4 درصدی داشته است. استان های سیستان بلوچستان و کردستان به ترتیب بیشترین و کمترین درصد زنان سرپرست خانوار را دارند. این افزایش برای خانوارهای تک نفره زن سرپرست نیز بوده است. بیشترین درصد این خانوار در استان خراسان جنوبی و کمترین آن در استان کهگیلویه و بویراحمد بوده اند. بیش از 27 درصد خانوارهای زن سرپرست، هیچ فرد باسوادی در خانوار خود نداشته اند. همچنین86 درصد زنان سرپرست بیکار و 14 درصد آن ها شاغل بودند که در مقایسه با مردان سرپرست خانوار، شکاف گسترده ای بین این دودسته از خانوارها وجود دارد.

مهاجرت، به عنوان یکی از عوامل اصلی پویایی جمعیت، سبب تحولات جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی مهمی در مبدأ و مقصد می شود. استان خوزستان ازنظر جابه جایی جمعیت در نیم قرن اخیر، با تغییرات زیادی روبرو بوده است؛ به طوری که بعد از استان تهران، بیشترین درصد مهاجران خارج شده را داشته است. این مطالعه به منظور شناخت تمایل به مهاجرت جوانان و عوامل مؤثر بر آن در استان خوزستان و با استفاده از روش توصیفی_تحلیلی اجرا شده است. چارچوب نظری تحقیق با استفاده از نظریات جذب و دفع، نظرییه سرماییه انسانی و نظرییه محرومیت نسبی تدوین شده و مدل تجربی تحقیق با استفاده از آنها و تحقیقات تجربی پیشین پیشنهاد گردیده است. با استفاده از شیویه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، 5 شهرستان انتخاب شده و تعداد 385 نفر از جوانان ساکن در استان به روش نمونه گیری تصادفی مورد بررسی قرار گرفته اند. اطلاعات موردنیاز با استفاده از پرسش نامه به دست آمده و تجزیه وتحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار آماری spss صورت گرفته است. نتایج نشان داد بالای 77 درصد جوانان، در صورت فراهم بودن شرایط و امکانات، تمایل دارند به مکانی غیر از استان خوزستان مهاجرت نمایند. نگرش به دافعیه مبدأ، نگرش به جاذبیه مقصد، محرومیت نسبی و تحصیلات بر تمایل به مهاجرت جوانان استان خوزستان تأثیرگذار هستند. بیشترین درصد تغییرات تمایل به مهاجرت جوانان ناشی از عوامل دافعیه منطقیه مبدأ است که نشان دهندیه اهمیت و مهم بودن عوامل دافعه در استان خوزستان نسبت به عوامل جاذبیه سایر مناطق و احساس محرومیت نسبی در نزد جوانان استان خوزستان است.

پدیده مهاجرت از شهر تحت تأثیر عوامل مختلفی می باشد و حاصل برآیند نظرات و تصمیمات افرادی است که جهت دستیابی به رفاه و امکانات بهتر اقدام به مهاجرت می کنند. مقاله پیش رو بر آن است تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از نظریات مهاجرتی جذب و دفع، سرمایه انسانی، محرومیت نسبی و نظریه مهاجرتی نئوکلاسیک ها، تأثیر شاخص های اثرگذار بر تمایل به مهاجرت افراد از شهر آبادان را با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره (مدل تحلیل سلسله مراتبی و الگوی تحلیلی تاپسیس)، شناسایی و رتبه بندی کند. جامعه آماری تحقیق ساکنان شهر آبادان می باشند. با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، 5 محله انتخاب شدند و تعداد 385 نفر از ساکنان شهر به روش نمونه گیری تصادفی مورد بررسی قرار گرفته اند. اطلاعات موردنیاز با استفاده از روش پیمایش و با کمک پرسشنامه به دست آمده است. نتایج به دست آمده، بیانگر آن است که از بین شاخص های مختلف (اقلیمی- جغرافیایی، خدماتی- رفاهی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و امنیتی)، شاخص اقتصادی بیشترین تأثیر را بر تمایل به مهاجرت افراد از شهر آبادان به دیگر نقاط کشور داشته است. همچنین بیشترین ضریب تأثیر در میان مؤلفه های شاخص اقتصادی مربوط به بیکاری و درآمد پایین می باشد.