شهرام رهنما

هدف: این پژوهش با هدف بررسی تأثیر محیط آموزشی دروس معارف اسلامی بر تقویت سرمایه اجتماعی دانشجویان انجام شده است. موضوع سرمایه اجتماعی از ضرورتهای مورد نیاز عصر کنونی بوده و دروس معارف اسلامی ارائه شده در دانشگاهها می تواند زمینه ساز تقویت این عنصر در میان نسل جدید باشد. روش: پژوهش حاضر بر اساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت، جزء تحقیقات توصیفی- همبستگی و از شاخه میدانی به شمار می آید. جامعه آماری پژوهش حاضر، کل دانشجویان دانشکده های فنی و مهندسی و علوم پایه دانشگاه لرستان به تعداد 300 نفر بودند که در نیمسال انجام پژوهش، یکی از دروس معارف اسلامی را انتخاب کرده بودند. یافته ها: محیط آموزشی دروس معارف اسلامی بر تقویت سرمایه اجتماعی دانشجویان، تأثیر مثبت و معناداری دارد. نتیجه گیری: محیط آموزشی دروس معارف اسلامی می تواند به عنوان یک متغیّر تأثیرگذار، سرمایه اجتماعی دانشجویان را به صورت مثبت تحت تأثیر قرار دهد؛ به این معنی که با تلاش برای بهبود فضای آموزشی این دروس، می توان سرمایه اجتماعی دانشجویان را شامل سرمایه ساختاری، شناختی و ارتباطی، تقویت کرد.

انسجام اجتماعی در جامعه جزیره العرب پیش از اسلام بر محوریت قبیله،  شخص رئیس قبیله، هنجارها و مناسکی که بین افراد قبیله و قبائل دیگر مشترک بود قرار داشت. با ظهور اسلام در مکه، گفتمان قبیله گرایی با رقیب قدرتمندی به نام گفتمان تئوکراسی دینی مواجه گردید و برای مدتی به حاشیه رانده شد. در این سرزمین، عوامل واگرایی در سطح جامعه به حداکثر خود رسیده بود. پیامبر اسلام ص نمی توانست نظام وحیانی را در رویارویی کامل با نظام قبیله ای که سال ها در اعماق وجود فرد عرب ریشه دوانده بود، قرار دهد. فعالیت های پیامبر ص در راستای زدودن واگرایی و تبدیل آن به همگرایی اسلامی بود. این مقاله با رویکردی توصیفی – تحلیلی به طرح این پرسش می پردازد که تعاملات عقیده، قبیله و دشمن  به مثابه روح جمعی در انسجام اجتماعی عصر نبوی چگونه بود. نتایج به دست آمده از تحقیق نشان می دهد عقیده در مرحله اول و قبیله در قامت امّت اسلامی در مرحله دوم و دشمن در مرحله سوم از عوامل انسجام اجتماعی عصر نبوت قرار می گیرند.

ناکامی نظام استبدادی در پاسخ به نیازهای جامعه ایران که از اوایل قرن نوزدهم آغاز شده بود منجر به شروع جریان اصلاح و سرانجام جنبش مشروطه خواهی گردید. هدف این جنبش که با همکاری بخش های تاثیرگذار جامعه همچون روحانیون و روشنفکران به موفقیت رسید ایجاد یک نظام سیاسی مبتنی بر دموکراسی پارلمانی در سایه نظام مشروطه سلطنتی و توجه به اصول شرع بود؛ اما در تحقق این هدف ناکام ماند. سؤال این پژوهش که با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی تحلیلی به آن پرداخته شده، این است که آیا دولت انگلستان در ناکامی جنبش مشروطه نقش داشته یا نه؟ یافته های تحقیق نشان می دهد حمایت اولیه این دولت از جنبش مشروطه خواهی فریبی بیش نبود و تداوم نداشت همچنین برخورد خصمانه روس ها با مشروطه، بدون هماهنگی انگلیس امکان موفقیت نمی یافت.