جعفر سطوتی

حق اشتغال جوانان از جمله حقوقی است که در زمره حقوق اقتصادی و اجتماعی قرار می گیرد و در بسیاری از اسناد حقوق بین الملل از جمله اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، برنامه عمل جهانی برای جوانان تا سال 2000 و پس از آن و سایر اسناد حقوق     بین المللی در زمینه توسعه و جوانان مورد توجه قرار گرفته است. این حق در عمده اسناد حقوق داخلی شامل قانون اساسی، سیاست های کلی نظام، سیاست های کلی برنامه های پنج ساله توسعه، قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و مصوبات سایر نهادها و مراجع حقوقی ذی صلاح نیز مورد توجه قرار گرفته و از جایگاه مشخصی در نظام حقوقی کشور برخوردار است. در این مقاله که یک پژوهش کاربردی بوده و با روش اسنادی انجام شده است، موضوع جایگاه حق اشتغال جوانان به طور خاص فقط در بخشی از نظام حقوقی ایران شامل قانون اساسی و اسناد فرادستی توسعه کشور مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. هدف تحقیق نیز شناسایی وضعیت حق اشتغال جوانان در این بخش از نظام حقوقی و ارائه راهکارهایی برای نیل به الگوی مطلوب می باشد. از جمله یافته های تحقیق می توان به موارد ذیل اشاره کرد: 1-  حق اشتغال جوانان در قانون اساسی ایران به نحو شایسته مورد شناسایی قرار گرفته و در مقایسه با قانون اساسی سایر کشورها به طور کامل بیان شده است. 2-  حق اشتغال جوانان در سیاست های کلی نظام نیز مورد توجه قرار گرفته است و در این سطح از مقررات خلاء حقوقی نداریم. 3-  حق اشتغال جوانان در قالب احکام پیش بینی شده در قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه در انطباق با سیاست های کلی نظام مورد توجه قرار گرفته است، اما در ارائه راهکارهای قانونی که به تحقق این حق کمک نماید برخی از راهکارها از جمله ارتقای اشتغال پذیری و حمایت از سرمایه گذاری خطر پذیر مغفول واقع شده که شایسته بود در این قانون تصریح گردد.

این مقاله که تمرکز خود را بر مفهوم جوان و جوانی گذاشته است، تلاش دارد تا با استفاده از روش تحقیق اسنادی و از خلال بحث پیرامون تعاریف ملی و بین المللی ارائه شده در خصوص مفهوم جوان و جوانی به مقایسه این تعاریف بپردازد. هدف از چنین مقایسه ای نیز رسیدن به مناسب ترین تعریف برای مفهوم جوانان در جمهوری اسلامی ایران و پیشنهاد آن به نهاد متولی امور جوانان در کشور است. لذا در مباحث این مقاله پس از بیان مسئله و اهداف و سؤالات تحقیق در مقدمه آن در مبحث نخست مفهوم جوان و جوانی از رویکردهای مختلف مورد توجه قرار گرفته و رویکرد مورد تأیید این مقاله در ارائه تعریف ملی از مفهوم جوانان توضیح داده می شود. سپس در مبحث دوم به موضوع محوری مقاله؛ یعنی تعاریف ملی ارائه شده برای مفهوم جوانان بالاخص تعریف ملی در کشورمان پرداخته شده و تلاش می شود به عمده سؤالات تحقیق در این فصل پاسخ داده شود. در فصل سوم که تحت عنوان تعریف جوان و جوانی در نزد سازمان های بین المللی تنظیم شده است تعریف ارائه شده توسط اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد مطرح می شود. در مبحث چهارم نیز که تحت عنوان تحلیل تنوع و تفاوت در تعاریف از جوان آمده است، ضمن تبیین و تحلیل این تفاوت می توان این فرضیه را تأیید کرد که تفاوت در تعاریف ملی ارائه شده از مفهوم جوانان در نزد کشورهای مختلف به علت تفاوت در ارزش ها، ساختارها و شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی آنهاست. نهایتاً؛ در مبحث نتیجه گیری ضمن مرور مختصر بر پاسخ های ارائه شده برای سؤالات تحقیق مناسب ترین تعریف برای اصطلاح جوانان در جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه این مقاله ارائه خواهد شد.

مقاله حاضر که با عنوان"التزام به حقوق جوانان: فرصتی برای تحقق چشم انداز افق 1404 ه . ش." تنظیم شده است، در واقع یک تحقیق کاربردی است و هدف آن تبیین ابعاد مثبت حقوق جوانان در تحقق اهداف چشم انداز افق 1404 ه . ش. می باشد. در این مقاله، ضمن پاسخگویی به سؤالات تحقیق، این فرضیه نیز تأیید می شود که بین التزام به حقوق جوانان به عنوان یک متغیر و تحقق اهداف سند چشم انداز به عنوان متغیر دیگر، رابطه ای معنادار و مستقیم وجود دارد. روش به کار برده شده در این تحقیق از نوع اسنادی بوده و داده های آن کیفی است. برای نیل به هدف تحقیق و ارائه بهترین پاسخ ها به سؤالات تحقیق، ساختار کار به گونه ای طراحی شده است که کلیات بحث در مقدمه، تعریف مفاهیم و مبانی نظری و پیشینه موضوع حقوق جوانان در مبحث اول با عنوان "ادبیات و چارچوب مفهومی و نظری" آورده شده و در مبحث دوم با عنوان "تحلیل وضعیت: از آرمان ها تا چالش ها"، نیز به بررسی وضعیت آرمانی موضوع در چارچوب سند چشم انداز و نیز چالش های موجود در حوزه حقوق جوانان پرداخته شده است. در انتهای کار نیز پیشنهادهای مناسب در حوزه حقوق جوانان که بتواند به تحقق اهداف مرتبط در سند چشم انداز کمک کند، با عنوان "حقوق جوانان و استلزامات برای تحقق چشم انداز 1404 ه .. ش." آورده شده است. در مبانی نظری، پاردایم ها و رویکردهای مد نظر نگارندگان، به طور شفاف بحث شده و چنین مطرح شده است که حقوق جوانان، در ذیل دو پاردایم سرمایه اجتماعی و حقوق متقابل قابل تبیین بوده و رویکردهای مناسب به حقوق جوانان که بتواند به تحقق سند چشم انداز کمک کند، همانا رویکردهای تعادل گرا (توجه همزمان و برابر به حقوق و تکالیف جوانان) و توسعه گرا (سرمایه اجتماعی جوانان عاملی برای نیل به توسعه پایدار) می باشند.

آخرین مطالعات و بررسیهای انجام شده در زمینه جوانان ، بیشتر این نکته را تایید می کند که مسئله جوانان به لحاظ مطالعاتی و پژوهشی از ماهیتی چند رشته ای و به لحاظ مدیریتی و برنامه ریزی در نظام اداری و اجرایی حکومتها از ماهیتی فرابخشی برخوردار است . به همین نحو ، مسئله چون حقوق جوانان از گستردگی و تنوع و ارتباط معنایی و عملیاتی معناداری با سایر حوزه های مرتبط برخوردار است ...