امین کوشکی

رسانه های تعاملی امروزه جایگاه مهمی در حوزه سیاست برای خود ایجاد نموده و توانسته اند برای شهروندان فضایی مهیا کنند که دیدگاهها و نظرات خود را پیرامون سیاست ها و اقدامات سیاستمداران و حاکمان جوامع به صورت آزادانه و بدون دغدغه بیان نمایند. با سؤال پژوهش عبارت از این بود  ، توجه به اهمیت رسانه به عنوان یکی از عوامل جامعه پذیری که آیا تحول در رسانه های جمعی از شکل های سنتی به جدید و گرایش شدید به این رسانه توانسته در فرایند جامعه پذیری تحول ایجاد نماید. فرضیه اصلی پژوهش این بود که با توجه به فراگیری رسانه های تعاملی و اجتماعی در میان اکثر اقشار و سنین در جامعه ایران، همچنین مدت زمانی که شهروندان و بالأخص نوجوانان و جوانان برای این رسانه ها اختصاص داده اند؛ فرایند جامعه پذیری سیاسی دچار تحولاتی شده است که نقش عوامل سنتی مختلفی مانند خانواده و مدرسه، نهاد دین و بهصورت کلی آموزش های رسمی در این فرایند تضعیف شده و نقش رسانه های تعاملی تا حد زیادی تقویت گردیده است. برای بررسی این فرضیه از روش مطالعه اسناد و منابع موجود استفاده شد. نتایج مطالعات حول این فرضیه نشان داد هرچند عوامل سنتی هنوز نقش بسیار مهمی در جامعه پذیری سیاسی شهروندان ایفا می کنند ولی رسانه های تعاملی توانسته اند قدرتمندتر از نقشی که رسانه به صورت عام در گذشته داشته است بر فرایند جامعه پذیری سیاسی تأثیرگذار باشند.

در این پژوهش با استفاده از برنامه توسعه همکاری های مناطق مرزی (CBC) به بررسی عوامل و محرک های موثر بر پایداری اتحاد در مناطق مرزی پرداخته شد. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن ترکیبی (کیفی و کمی) است. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه و مصاحبه بود. جامعه آماری کارشناسان مختلف در زمینه های تحصیلی علوم سیاسی، جغرافیا، اقتصاد، جامعه شناسی، کارشناسان نیروی انتظامی، استانداری و فرمانداری در استان سیستان و بلوچستان را شامل می شد. با استفاده از نمونه گیری هدفمند 70 کارشناس انتخاب گردید. برای تجزیه وتحلیل داده ها، از آزمون های توصیفی و مدل رگرسیون لجستیک باینری (روش LM - نیوتن- مارکارد- رافسون) استفاده گردید. نتایج نشان داد که در زمینه برنامه ریزی برای پایداری اتحاد در استان سیستان و بلوچستان به جز قرارداد تعیین حقابه رودخانه هیرمند در منطقه سیستان که با کشور افغانستان در چند دوره زمانی منعقد شد؛ طرح یا برنامه ای تصویب و اجرا نشد و از بین پنج عامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی- مذهبی، نهادی- ساختاری و سیاسی امنیتی، سه عامل اقتصادی (0/478)، سیاسی- امنیتی (0/473) و فرهنگی- مذهبی (0/363) بیشترین اثر را بر پایداری اتحاد مناطق مرزی در منطقه مورد مطالعه داشته اند. از نتایج این پژوهش برای توسعه همکاری های مناطق مرزی و پایداری انسجام در مناطق مرزی مختلف ایران می توان استفاده نمود.

بررسی تاریخ سیاسی ایران بعد از اسلام نشاندهنده آن است که ایلات و قبایل در تاریخ ایران تا دوره پهلوی همواره نقشآفرین بودهاند. در انقلاب مشروطه نیز اقوام نقش مهمی در پیروزی و سپس شکست آن ایفا کردند. این انقلاب با پشتیبانی بخشهای زیادی از مردم و طبقات اجتماعی به پیروزی رسید؛ اما سیر حوادث نشان  ، داد که نهتنها امنیت و قانون تحکیم نیافت، بلکه دورهای طولانی از هرجومرج  تضعیف منافع اقتصادی طبقات گوناگون و بیثباتی چشمگیر ، درگیریهای قومی سیاسی به وجود آمد. صاحبنظرانِ شکافهای اجتماعی مختلف مانند شکاف دین و دولت، شکاف نسلها و شکافهای قومیتی را از علل مهم بیثباتیهای این دوره ذکر کردهاند .هدف پژوهش حاضر بررسی نقش شکاف قومیتها بر بیثباتی سیاسی دوره مشروطه است. در این راستا این سؤال مطرح میشود که شکاف قومیتها چه تأثیری بر بیثباتی سیاسی عصر مشروطه داشته است؟ این تحقیق با این فرضیه که تنوع فکری و فرهنگی و منازعات قومی و قبیلهای باعث ایجاد بیثباتیهای گستردهای قبل و بعد از پیروزی مشروطه گردید که نهایتاً به شکست آن انجامید، در نظر دارد با روش تبیینی- تحلیلی و با استفاده از دادههای تاریخی شکافهای قومیتی و بیثباتیهای ناشی از آن را در دوره مشروطه بررسی نماید. 

در عصر جدید، کانون توجه مردم به سیاست از حوزه های عمومی به حوزه های خصوصی، از تعلقات جمعی به تعلقات شخصی و از ایدئولوژی های یکسان ساز به هویت های فردی در حال حرکت بوده است. از طرف دیگر، سیاست های جدید، شیوه ای از مشارکت را پیشنهاد می دهند که از طریق زیر سؤال بردن مشروعیت ساختارهای موجود، با کانال های ارتباطی موجود مخالفت می کنند. در این زمینه، یکی از شیوه های سیاست های جدید، مصرف گرایی سیاسی است. مصرف کنندگان سیاسی افرادی هستند که کالاها و خدمات مورد نیاز خود را بر اساس ملاحظات سیاسی و اخلاقی جامعه خود و نه نفس خود کالا انتخاب می کنند. هدف از نگارش این مقاله بررسی رابطه جنسیت و مصرف گرایی سیاسی شهروندان شهر سبزوار است. روش تحقیق در جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها، روش پیمایشی است. این مطالعه روی 416 نفر از زنان و مردان شهر سبزوار انجام گرفته است. برای جمع آوری اطلاعات از پرسش نامه استفاده شده است که اعتبار آن به روش صوری و پایایی آن به کمک آماره آلفای کرونباخ سنجیده شده است. با در نظر گرفتن سه وجه از مصرف گرایی سیاسی، یعنی رفتارها، انگیزه ها و عادت ها، مشاهده می شود که تفاوت معناداری در میزان مصرف گرایی سیاسی پاسخ گویان زن و مرد وجود دارد و زنان تمایل بیشتری به استفاده از مصرف گرایی سیاسی جهت تأثیرگذاری بر تصمیمات عمومی در جامعه دارند.

رویکرد انسان شناختی به بحران برآیندی است از نحوه مشاهده ژرفانگر پدیده های پیچیده و تفکری بین الرشته ای به امکانات برون رفت از آن. به زعم "مورن" بروندادی [...]پیجیده به مثابه انسانی کردن علم[...]زیرا انسان به مثابه پازلی است که شکل نهایی خود را از دست داده و نیازمند بازتولید خویش است.[...]و شناختِ شناخت یک ضرورت است ... مشاهدات انسان شناختی ما نشان می دهد که بحران نظام آموزشی و پرورشی به مثابه قطعاتی از این پازل، همیشگی و همه گیر بوده و هر مکان، زمان و شرایطی را قلمرو تحرکات خویش قرار داده است. نمونه بارز آن در دوران معاصر ظهور بحران کرونا در دو سال اخیر و اثر جدی آن بر نظام پیچیده آموزشی است. در این زمان است که مشاهده می کنیم، آموزش مجازی به مثابه یک امکان، برجسته تر از پیش دغدغه دانشگاه شده؛ وجود خود را میان "حضور و فاصله"(هیبرید)بر نظام ها ی آموزشی و پرورشی، درسطحی وسیع تحمیل کرده است. دانشگاه به مثابه کانونی از مشاهدات و پردازش رخدادها بر تکاپوی خود افزوده تا خود را در این شرایط با همه وجود بازتولید کند. از این رو پژوهش حاضر، با هدف تجزیه و تحلیل وضعیت موجود و پیش بینیِ ممکنِ مقتضیاتِ برون رفت ازاین شرایط، با چشم انداز شناسایی و طراحی مدلی از دانشگاه مدرن، با گذر از تجربه زیسته انجام پذیرفت، شاید راه گشای فزاینده ای در مقابل معظلات پیش رو گردد.

اندیشه تکفیر به مسئله سلفی گری و بازگشت به اندیشه و رویه سلف ارجاع داده می شود که از صدر اسلام تاکنون اشخاصی مانند احمد بن حنبل، ابن تیمیه و ابن عبدالوهاب تبلیغ کرده اند و در دوره معاصر گسترش یافته است. هدف این پژوهش بررسی عوامل درونی جهان اسلام در گسترش اندیشه تکفیر است. عوامل درونی، آن دسته از شرایط داخلی جوامع اسلامی هستند که زمینه را برای شکل گیری و گسترش این مفهوم آماده کرده اند؛ بدین ترتیب این پرسش مطرح می شود که چه عواملی در درون جهان اسلام موجب ترویج و گسترش اندیشه تکفیر در دوره معاصر شده است؟ به نظر می رسد اندیشه تکفیر با ایده سازی و جذب مخاطبان به وسیله سازوکار های ارجاع به صحابه اولیه صدر اسلام و با سوء استفاده از برخی ارزش های اسلامی توانستند آنان را از دایره مفاهیم مقدس اسلامی دور ساخته و در ذهن حامیان خود حالتی مشروع و ایدئولوژیک بدهند؛ همچنین تجربه گروه های تکفیری مانند داعش نشان می دهد که اندیشه تکفیر برای مخاطبان مناطقی که با فقر، جهل، ناآگاهی و تفرقه و بی ثباتی مواجه اند جذابیت بیشتری دارد. پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی و نظریه سازه انگاری برای تحلیل مجموعه عوامل درونی دخیل در گسترش اندیشه تکفیر بهره برده است.

اندیشه تکفیر به جریان سلفی گری و بازگشت به اندیشه و رویه سلف صالح ارجاع داده می شود و دارای ویژگی هایی مانند ظاهرگرایی، افراط و خشونت است. مواردی مانند ارجاع به سلف صالح و تقدس واژه هایی مانند خلافت، جهاد و شهادت و مسائلی مانند جهل و ناآگاهی در کنار حمایت کشورهایی مانند ایالات متحده امریکا از عربستان سعودی از مهم ترین دلایل گسترش اندیشه تکفیر در جهان اسلام بوده است. پژوهش حاضر ضمن توجه به مباحث مطروحه قصد دارد نقش عربستان سعودی در گسترش اندیشه تکفیر را بررسی کند. در این راستا پرسش این است که عربستان سعودی چه نقشی در گسترش اندیشه تکفیر در جهان اسلام در دوره معاصر داشته است؟ با توجه به اینکه رویکرد سلفی گری و تکفیر از صدر اسلام تاکنون توسط اشخاص و گروه های مختلفی مانند احمد بن حنبل، ابن تیمیه و ابن عبدالوهاب مورد حمایت و تبلیغ واقع شده و این رویکرد در قالب وهابیت، مذهب رسمی عربستان سعودی را شکل داده است، فرضیه این است که گسترش اندیشه تکفیر به معنای گسترش ایدئولوژی رسمی عربستان سعودی و به همین جهت مورد حمایت و تبلیغ این کشور است. یافته های پژوهش نشان می دهد که عربستان سعودی با رویکردهای آموزشی، تبلیغاتی رسانه ای و حمایت مالی از اندیشه تکفیر و جریان های تکفیری حمایت گسترده ای به عمل آورده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به نقش عربستان سعودی در گسترش اندیشه تکفیر پرداخته است.

امروزه یکی از مقولاتی که برای اداره کنندگان یک جامعه بسیار حائز اهمیت است، موضوع اعتماد سیاسی است. طبق یک تعریف، اعتماد سیاسی نگرش مثبت به نظام سیاسی، نهادهای سیاسی و کنشگران سیاسی یا متصدیان اقتدار در جامعه است. افزایش اعتماد سیاسی موجب حمایت و پشتیباتی مردم از مسئولان، رعایت قوانین و مقررات توسط آنها، افزایش مشارکت سیاسی و اجتماعی، اعتماد به سازمان ها و نهادهای دولتی و در کل موجب افزایش مشروعیت سیاسی نظام می شود. ازجمله اقشار بسیار تاثیرگذار در تمامی جوامع، قشر معلمین می باشند که سنجش دیدگاه های آنان در خصوص نظام، با توجه به ارتباطی که با دانش آموزان دارند، می تواند اثرات مهمی در جامعه پذیری آنها داشته باشد. از جمله عوامل موثر بر این اعتماد سیاسی، رسانه های جمعی می باشند. تحقیق حاضر به روش پیمایشی با نمونه 390 نفر از شهروندان شهرستان سبزوار و با استفاده از نظریه کاشت، در پی پاسخ به این سوال بوده که اعتماد سیاسی شهروندان سبزوار به چه میزان بوده و تاثیر برخی رسانه جمعی بر اعتماد سیاسی چگونه است. نتایج حاکی از رابطه معکوس و منفی میان رسانه هایی مانند ماهواره و فیس بوک و توییتر و اعتماد سیاسی معلمان می باشد.