محمدمهدی احمدیان دیوکتی

نظام ملی نوآوری یک عامل ضروری، مؤثر و پویا برای توسعه کشورها و از عوامل کلیدی رشد اقتصادی و رقابت پذیری به شمار می رود. نظامی موفق خواهد بود که ایده هایی را که در دانش و فناوری فعلی موجود است، درک کند و آن ها را به نوآوری در سطح مؤسسات، سازمان ها و کارخانجات تبدیل کند. برای اندازه گیری میزان دانش به کاررفته در تولیدات کشورها، شاخص های مختلفی وجود دارد که یکی از ای ن ش اخص ه ا، ش اخص پیچیدگی اقتصادی [1] است. در این مقاله ضمن اشاره ای مختصر به نظام ملی نوآوری کشورهای منتخب، به مقایسه پیچیدگی اقتصادی این کشورها می پردازیم. نتایج تحقیق نشان می دهد کشور ایران در مقایسه با کشورهای منتخب در رابطه با شاخص پیچیدگی اقتصادی، جایگاه بسیار ضعیفی دارد و نیازمند تقویت نظام ملی نوآوری برای بهبود شرایط است. [1] - Economic complexity index DOI: 10.22067/erd.v25i16.73197

یکی از وظایف رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران، تعیین سیاستهای کلی نظام است. نامگذاریها و تعیین شعارهای سال را می توان یکی از جلوه های تعیین سیاستهای کلی نظام اسلامی از سوی مقام معظم رهبری دانست. در همین راستا، سال ۱۳۹۸ از سوی مقام معظم رهبری، سال «رونق تولید» نام گرفته است. در این مقاله با روش داده بنیاد بیانات مقام معظم رهبری طی سه دهه گذشته در زمینه "رونق تولید" در سه مرحله شناسه گذاری باز، محوری و انتخابی در قالب 28245 شناسه باز، 199 مفهوم و 32 مقوله اصلی و با محوریت «حماسه تولید» به صورت الگویی مفهومی ارائه شد. یافته های پژوهش نشان می دهد افزایش اشتغال، رشد اقتصادی پایدار، افزایش تاب آوری اقتصادی، افزایش عزت و نشاط ملی، توسعه صادرات و افزایش عدالت اجتماعی از پیامدهای تحقق رونق تولید است. نوآوری پژوهش کمک به سیاستگذاران اجرایی است تا با توجه به منویات مقام معظم رهبری به صورت نظام مند به تصمیم گیری در عرصه رونق تولید اقدام کنند.

زمینه و هدف: به منظور تحقق تمدن نوین اسلامی، نیازمند حضور کارکنانی در تراز انقلاب اسلامی هستیم. با توجه به این که تمام سازمان ها و تشکیلات حکومتی مشروعیت خود را از ولی فقیه می گیرند، و نظر به این که چند سالی است که رهبر انقلاب موضوع «پلیس تراز انقلاب اسلامی» را مطرح کرده اند، به همین جهت هدف پژوهش حاضر، طراحی الگوی اکتشافی نیروی انتظامی تراز انقلاب مبتنی بر منظومه فکری مقام معظم رهبری است. روش: پژوهش حاضر از نوع کیفی است و روش آن براساس نظریه پردازی داده بنیان است. داده های پژوهش، مجموعه بیانات، سخنرانی ها، احکام، پیام ها و خطبه های مقام معظم رهبری طی سه دهه گذشته (طی سال های 1368 تا 1398) است. روش نمونه گیری نظری و به صورت تمام شمار بود. بنابراین تمام گزاره های استخراج شده درباره نیروی انتظامی در جدول کدگذاری، تحلیل و بررسی شد. پس از انجام سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی، مدل پارادایمی و ترسیمی ارائه شد. همچنین شاخص های اعتمادپذیری، باورپذیری و مانند آن برای سنجش روایی و پایایی یافته ها استفاده شد. یافته ها: بیانات مقام معظم رهبری در قالب 247 مفهوم و 29 مقوله در پارادایم اشتراوس و کوربین قرار گرفت و عبارت نیروی انتظامی تراز انقلاب (ناتا)، به عنوان مقوله محوری انتخاب شد. نتایج: با توجه به یافته های پژوهش، راهبردهای تحقق نیروی انتظامی تراز انقلاب مبتنی بر بیانات مقام معظم رهبری عبارت اند از: اقتدار و صلابت معنوی و قانونی، استفاده از دانش روز و فناوری های نوین، برخورد مهربانانه و عطوفانه با مردم، تقویت روحیه تقوا و پاکدامنی، کاهش حوادث و تلفات جاده ای، مبارزه جدی با فساد و شرارت ها، کمک به تحقق اقتصاد مقاومتی، استفاده و بکارگیری نیروی انسانی کارآمد، قانون گرایی، امانت داری و صحت عمل، هوشمندی و بصیرت، مدیریت جهادی، نظارت دقیق و مستمر و برنامه ریزی دقیق و هوشمندانه.

هدف هدف تحقیق حاضر، معرفی رویکرد پیچیدگی اقتصادی جهت سنجش میزان موفقیت تجاری سازی تولیدات علمی و فناورانه است. روش: از آنجاکه رویکرد پیچیدگی اقتصادی مبتنی بر آن است که محصولات تولیدشده کشورها می توانند معرفِ میزان علم، فناوری و مهارت مورد نیاز برای تولید آنها باشند، سعی در محاسبه میزان انباشت دانش و مهارت نهفته در اقتصاد دارد. لذا، در این پژوهش ابتدا تولیدات علمی و فناورانه کشورهای منتخب بررسی شد و در ادامه، برای سنجش سهم تولیدات علمی و فناورانه کشورهای منتخب در اقتصاد، به معرفی شاخص پیچیدگی اقتصادی و نحوه محاسبه آن پرداختیم. یافته ها: یافته های تحقیق نشان می دهد درک رویکرد پیچیدگی اقتصادی و اس تفاده از آن می تواند به ما در سنجش دانش و مه ارت و رون د آن در اقتصاد کشورها کم ک ش ایانی کند. همچنین، یافته ها نشان می دهد هر چند رشدِ تولیدات علمی کشورهای منتخبِ در حالِ توسعه از کشورهای توسعه یافته بیشتر بوده است، در ثبت اختراع و تجاری سازی این علوم، کشورهای توسعه یافته منتخب بیشترین موفقیت را داشته اند. این سنجش با استفاده از شاخص پیچیدگی اقتصادی، به خوبی قابل مشاهده است. نتایج: انتشار مقاله های علمی فقط با هدف نمایش تعداد آنها و بدون درنظرگرفتن کیفیت، محتوا و کاربرد آنها در دنیای واقعی، تأثیر چندانی در تولید محصولات دانش بنیان، پیشرفت علمی و توسعه اقتصادی نخواهد داشت لذا به کارگیری شاخص پیچیدگی اقتصادی می تواند به عنوان روشی ارزشمند برای سنجش میزان موفقیت دانش نظری و فنی در عرصه کاربردی و عملی، مورد توجه سیاست گذارن و مسئولان قرار گیرد.

هدف پژوهش حاضر شناسایی و سطح بندی راهبردهای مؤثر در تحقق رونق تولیدملی مبتنی بر بیانات مقام معظم رهبری است. لذا در گام اول با بررسی بیانات مقام معظم رهبری طی سه دهه ی گذشته و به کارگیری روش داده بنیان و انجام کدگذاری، راهبردهای مؤثر در تحقق رونق تولید شناسایی گردید. در گام بعد با استفاده از یک متدولوژی تحلیلی تحت عنوان الگوسازی ساختاری تفسیری (ISM) روابط بین راهبردها و سطح بندی آنها به صورت یکپارچه مورد تحلیل قرار گرفت. با توجه به کدگذاری های انجام گرفته 13 راهبرد در راستای تحقق رونق تولید ملی شناسایی گردید این راهبردها عبارت اند از: مبارزه با قاچاق کالا، بازمهندسی ساختارها، نوآوری و ابتکار در تولید، کنترل واردات، راهبری سرمایه ها، تحول در عرصه ی صنعت و کشاورزی، بهبود فضای کسب وکار، تعامل اثربخش صنعت و دانشگاه، توجه به سرمایه ی انسانی کارآمد، توانمندسازی کارآفرینان، اشتغال دیجیتالی، حمایت از SMEs، حل موانع تولید. سپس با استفاده از تکنیک ISM و با استفاده از پرسشنامه، این راهبردها در 5 سطح، طبقه بندی شدند.نتایج تحقیق نشان می دهد توجه به سرمایه انسانی کارآمد، در ریشه ای ترین لایه جای دارد و بعد از آن بازمهندسی ساختارها و مبارزه با قاچاق کالا در لایه های بعدی قرار گرفتند.

یکی از مهمترین راهکارها در جهت مبارزه اقتصادی و مقاومت اقتصادی در شرایط تحریم، روی آوردن به اقتصادی مبتنی بر دانش است. توجه به نقش دانش در اقتصاد و رشد اقتصادی موضوع مهمی است که در نظریات اقتصادی روی آن تاکید بسیاری شده است. اقتصاد دانشی، تاب آوری کشورها را در شرایط تحریم، و در مقابله و مواجهه با فشارهای اقتصادی و سیاسی به حداکثر ممکن بدل می سازد. برای اندازه گیری میزان دانش به کاررفته در تولیدات یک کشور، شاخص های مختلفی وجود دارد که یکی از ای ن ش اخص ه ا، ش اخص پیچیدگی اقتصادی می باشد. رویکرد پیچیدگی اقتصادی مبتنی بر این ایدئولوژی است که محصولات تولید شده در اقتص اد م ی توانن د مع رف میزان دانش و مهارت مورد نیاز جهت تولید آنها باشند و با این فرض که کشورها محصولی را تولید نمی کنن د مگ ر آنکه دانش و مهارت تولید آن را داشته باشند، سعی در محاسبه میزان انباشت دان ش و مه ارت نهفت ه در اقتص اد را خواهد داشت. در این مقاله ابتدا ضمن تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی، به شاخص پیچیدگی اقتصادی و نحوه محاسبه آن اشاره می گردد. سپس به بررسی وضعیت صادرات ایران و شرکای تجاری اش در فاصله سال های 2016- 1985 از منظر پیچیدگی اقتصادی می پردازیم. نتایج تحقیق نشان می دهد کشور ایران در مقایسه با شرکای تجاری خود، در زمینه پیچیدگی اقتصادی و به تبع آن اقتصاد مقاومتی، در جایگاه مناسبی قرار ندارد و تا رسیدن به جایگاه مطلوب فاصله زیادی دارد؛ که نیازمند توجه ویژه سیاست گذاران برای ارتقاء جایگاه ایران در این شاخص می باشد.