عرفان مصلح

حکمرانی دانشی است که حول مسائل جامعه شکل می گیرد و فرآیند مواجه و حل این مسائل یکی از مهمترین موضوعات رشته حکمرانی و سیاستگذاری است. مسائل می تواند از ساده تا پیچیده و بغرنج باشد و سیر تکوین دانش اداره، سیاستگذاری و حکمرانی نشان داده که در گذر تاریخ مسائل روز به روز پیچیدگی بیشتری به خود گرفته اند و توسعه های دانشی و تلاش های بسیاری برای مواجه و پاسخ به این پیچیدگی ها و حل آن ها صورت گرفته است. به نحوی که مسائل حکمرانی اغلب بغرنج شده و خود به حکمرانی جدیدی نیاز دارند. با این وجود ماهیت مسائل، گونه شناسی و نوع مواجه با مسائل بغرنج از جمله مواردی است که علارغم اهمیت بسیار زیاد، کمتر به آن توجه شده است. مقاله پیش روی تلاش کرده با روش بررسی و مرور نظام مند منابع این حوزه، به مفاهیم مهم در حوزه مسئله شناسی پرداخته و گونه شناسی از مسائل ارائه دهد. در ادامه مقاله به بررسی مسائل بغرنج و ارائه رویکردی تحت عنوان حکمرانی مسائل بپرداخته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد، سنگ بنای مواجه با مسائل بغرنج به کارگیری رویکرد هایی از جنس حکمرانی است. به کارگیری ظرفیت جنبش های اجتماعی، شبکه های غیررسمی و مجازی و مشارکت مردم در حل مسائل از مهمترین بخش های رویکرد حکمرانی مسائل است. به عبارتی در حکمرانی مسائل، اقدامات منسجم و افزایش دامنه اجماع در بین ذی نفعان، انعطاف پذیری و توامند سازی ساختار ها و فرآیند ها، استفاده از رویکرد های تفکر سیستمی و نظریه پیچیدگی از مهمترین ظرفیت ها در حل مسائل  بغرنج هستند.

در هزاره جدید این واقعیت به خوبی پذیرفته شده است که «فرهنگ » در تمامی عرصه های زندگی بشری اهمیتِ محوری دارد. فرهنگ حتی در بطن موضوعات اقتصادی هم وارد شده و جایگاه محوری یافته است و این بدین معنی است که سرنوشت کشورها با تحولات فرهنگ در سطح ملی و فراملی پیوند خورده است. از طرف دیگر، نگاه به فرهنگ، به منزله یکی از زمینه های اصلی توسعه و امکان مدیریت فرهنگی برای تغییر در عناصر فرهنگی و دستیابی به اهداف از پیش تعیی نشده، سبب شده است که حکومت ها در سراسر دنیا به موضوع فرهنگ و مفاهیمی همچون سیاست فرهنگی و سیاست گذاری فرهنگی در قرن اخیر توجه ویژه ای داشته باشند. با توجه به اهمیت این موضوع و به منظور تأثیر فعال دولت در حوزه فرهنگ، مدل هایی برای سیاست گذاری و مدیریت سیاست فرهنگی ارائه و از آن استفاده شده است. با توجه به توضیحات بالا، این مقاله در پی تبیین مفاهیم کلیدی و همچنین معرفی مدل های مطرح شده در ادبیات و اشاره به کارکرد های این مدل هاست. در پایان این مقاله، به منظور فهم بهتر، جمع بندی از مدل ها و کارکردهای آنها در قالب جدول ارائه شده است.

کلیدی ترین مفهوم در حوزه مدیریت و ارزیابی عملکرد، شناخت چیستی عملکرد است که در غرب، حاکمیت اندیشه پراگماتیسم به این حوزه کاملاً مشهود است. در این مطالعه تلاش شده است تا از منظر اسلامی مدلی برای تبیین مفهوم عملکرد ارائه شود. بدین منظور پس از بررسی مبانی نظری غرب در این حوزه، ابتدا آیاتی از قرآن کریم که در آن ها از ریشه عمل کلماتی به کار رفته است؛ احصا شدند و موردبررسی و تدبر قرار گرفتند؛ درنهایت مدل مفهومی عمل در بیان قرآن به دست آمد که دارای سه بُعد موضوع های مربوط به عمل، موضوع های مربوط به عامل و موضوع های مربوط به ناظر عمل شکل گرفت. بعد از مشخص شدن مبانی عملکرد از منظر قرآن کریم، مدل مفهومی عملکرد صالحانه طراحی شد. این مدل دارای دو بُعد حُسن فعلی و حُسن فاعلی است. مهم ترین تفاوت مدل عملکرد صالحانه سازمانی با الگوهای متعارف، توجه به حُسن فاعلی است که تبعات قابل توجهی را در حوزه مدیریت عملکرد به دنبال خواهد داشت.

امروزه سیاست گذاری صنایع فرهنگی به یکی از کلیدی ترین حوزه های مورد توجه دولت ها تبدیل شده است و با رشد پرشتاب تولید و مصرف محصولات صنایع فرهنگی و خلاق و همچنین تعدد نوآوری در فناوری های این حوزه از جمله در فناوری های شبکه اجتماعی، بازی های رایانه ای، مد و لباس و طراحی اهمیت این حوزه از صنایع، چندین برابر شده است. با این حال با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی هر کشور یا منطقه، سیاست گذاری های متفاوتی انجام شده و حتی در تعاریف و مفاهیم اختلاف نظر وجود دارد. در تحقیق حاضر سعی شده است ضمن مروری بر مفاهیم و تعاریف کلیدی این حوزه از جمله فناوری فرهنگی، کالاها، خدمات و صنایع فرهنگی و صنایع خلاق و در نهایت اشاره ای بر نحوه سیاست گذاری فرهنگی در دو کشور بریتانیا و استرالیا انجام دهیم که می تواند درس هایی برای سیاست گذاری فرهنگی در کشور داشته باشد.

بعد از طرح برنامه ریزی استراتژیک در اواسط دهه ۱۹۶۰، این موضوع مورد توجه بسیاری از شرکت ها و اندیشمندان این حوزه قرار گرفت. در حال حاضر بسیاری از شرکت ها دارای استراتژی های مشخص هستند؛ اما فقط تعداد اندکی از آن ها موفق به اجرای کارآمد استراتژی ها می شوند. حال این سؤال پیش می آید چه چیزی سبب موفقیت برخی از شرکت ها در بحث برنامه ریزی استراتژیک می شود و چه عواملی سبب می شود شرکت ها به وضع مطلوب موردنظر خود نرسند. بحث پیرامون این موضوع مربوط به ادبیات شکاف استراتژی می باشد که موضوع مورد تمرکز این مقاله است. هدف ما در این مقاله شناسایی عوامل کلیدی مؤثر در شکاف استراتژی، اولویت دهی و درنهایت ارائه یک چهارچوب از این عوامل است. روش تحقیق استفاده شده در این پژوهش، روش میدانی و از نوع همبستگی است. در این راستا ما با استفاده از منابع کتابخانه ای به شناسایی عوامل کلیدی مؤثر در شکاف استراتژی پرداخته ایم و سپس با استفاده از تاپسیس عوامل با اهمیت بیشتر، احصا شد. در گام آخر با روش تحلیل عامل اکتشافی و استفاده از نرم افزار SPSS، چهارچوبی از عوامل مؤثر بر شکاف در قالب چهار دسته عوامل ناشی از تدوین، اجرا، ارزیابی و مسائل زمینه و پشتیبانی برنامه ریزی استراتژیک ارائه گردید.

ژاپن در اوایل قرن 17 روابطش را با همه جهان قطع کرده بود تا زمانی که به اجبار رابطه تجاری خود را در سال 1845 آغاز کرد. پس از آن ژاپن با یک سرعت باور نکردنی به سوی مدرنیته حرکت کرد و این موضوع همه جنبه های زندگی ژاپنی را تحت تاثیر قرار داد. با دقت در این فرآیند، می توان از توسعه فناوری به عنوان مهمترین عنصر این حرکت پر شتاب نام برد که خود از جنبه ها و منظر های متفاوتی قابل بررسی و تحلیل است. برخی توسعه فناوری در ژاپن را متاثر از نظام سیاسی جدیدِ حاکم بر ژاپن در دوران میجی می دانند. برخی دیگر آن را متاثر از فرآیندهای جدید اقتصادی شکل گرفته در ژاپن کشور قلمداد می کنند. اما در این مطالعه، نسبت سارختار و ارزش های اجتماعی با توسعه فناوری مبتنی بر آرا و اندیشه های فینبرگ مرکز توجه بوده است. بر این اساس  در مقاله پیش رو، توسعه فناوری ژاپن با تبیین نظریه انتقادی فناوری، تشریح شده و سپس به طرح آموزه ای برای توسعه و پذیرش فناوری در ایران با استفاده از مدل های توسعه فناوری ژاپنی اشاره شده است.

هدف این مقاله کمک به نویسندگان برای حداکثر کردن ضریب تاثیرو مقالات است. با وجود اینکه این سرمقاله به طور ویژه برای مجله Technovation نوشته شده است؛ بسیاری از موارد پیشنهاد شده آن قابل استفاده و تطبیق در سایر مجلات می باشد. ارزش هر مقاله به نوآوری آن در زمینه تخصصی خود هست، با این حال این نوشتار باور دارد که راه حلی یکپارچه جهت ارائه موثر این نوآوری وجود دارد و سعی دارد که این روش یکپارچه را تبیین کند.

مارک بویر[1] استاد علوم سیاسی در دانشگاه کالیفرنیا ، برکلی است که هم اکنون دوره هایی را در زمینه نظریه و فلسفه سیاسی و سیاستگذاری و سازماندهی عمومی در آنجا تدریس می کند. بویر در لندن متولد شد و در دانشگاه اکستر و دانشگاه آکسفورد تحصیل کرد. وی قبل از انتقال به برکلی در دانشگاه مادرس و دانشگاه نیوکاسل استاد مدعو بود. وی از دانشگاه های استرالیا ، فنلاند ، فرانسه ، انگلستان و ایالات متحده بازدید علمی کرده است. بویر در زمینه های فلسفه ، تاریخ و ادبیات علوم سیاسی به طور گسترده چاپ کرده است. علایق او متنوع است ، از جمله اندیشه های آنگلوفون ، قاره و جنوب آسیا ، به ویژه نظریه رادیکال ، سوسیالیستی و انتقادی قرن نوزدهم و بیستم. نگرانی های فلسفی وی شامل رویکردهای پساتحلیلی به موضوعات ، تحقیق اجتماعی ، اخلاق و نظریه دموکراتیک است. تأثیر فکری بویر در زمینه های فلسفه تاریخ ، تفسیرگرایی و حکمرانی بیشتر بوده است.[2]

توسعه و انتشار نوآوری های فناورانه، برای کمک به اهداف اجتماعی مرتبط با پایداری، نیاز به حکمرانی دارند. با این حال، تعداد کمی از مطالعات به صورت نظام مند به انواع حکمرانی های به کار رفته و چگونگی تأثیر آنها بر توسعه و اشاعه نوآوری های فناورانه پایدار می پردازند. این مقاله بر اساس ادبیات علمی حوزه های حکمرانی، نظام نوآوری فناورانه و گذارهای اجتماعی فنی، چارچوبی برای تحلیل نقش حکمرانی در نظام های نوآوری با هدف دستیابی به پایداری را عرضه می کند. ما پیش بینی می کنیم که مطالعات تجربی بر پایه این چارچوب به منزله مسیرِ ورودی به فرآیندهای حکمرانی کمک خواهد کرد.

حکمرانی فناوری در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است و محققان از آن برای تببین و توصیف توسعه فناوری استفاده کرده اند. هدف پژوهش حاضر تبیین حکمرانی نانو فناوری در ایران است. برای این منظور، تبیین نحوه مشارکت در حکمرانی فناوری نانو؛ تبیین سازوکار (نحوه) اداره حکمرانی فناوری نانووتبیین کارکرد های هدف در حکمرانی نانو مورد تبیین قرار گرفته است. این تحقیق از منظر رویکرد تحقیق قیاسی، ازلحاظ هدف کاربردی و ازلحاظ استراتژی یک پژوهش مطالعه تک موردی جزءنگر است. در این پژوهش برای جمع آوری داده از گزار ش های عملکرد، اسناد سیاستی، مصاحبه نیمه ساختاریافته، پرسشنامه و مشاهده مستقیم استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از تحلیل روند، تحلیل محتوا و آمار توصیفی استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که ترتیبات حکمرانی نانو فناوری در ایران عمدتاً در «سطح ملی» و با سبک مشارکت «حاکمیت مطلق دولت» و «کورپوریسم» صورت پذیرفته است. همچنین در بیش از پنجاه درصد موارد از مکانیسم «مبتنی بر بازار» استفاده کرده، تمایل به «تمرکز در قدرت» داشته و در بیش از هفتاد درصد موارد از رویکرد «منعطف در اجرا» برخوردار بوده است. همچنین ترتیباتی که «ضمانت اجرایی» داشته اند، سهم کمتری را به نسبت ترتیبات بدون ضمانت اجرا به خود اختصاص داده اند و کارکرد های «مقبولیت بخشی» و «تأمین و تسهیل منابع» سهم بیشتری را نسبت به سایر کارکرد ها در تأثیرپذیری از ترتیبات حکمرانی این حوزه داشته است.نتایج این تحقیق باعث خواهد شد ضمن اینکه درک بهتری از چگونگی حکمرانی فناوری نانو در ایران حاصل شود و همچنین در توسعه سایر فناوری ها مورداستفاده قرار بگیرد.