سید علی محمد رضوی

پژوهش حاضر، به دنبال بررسی رابطه میان بهره مندی کاربران از سواد رسانه ای و در معرض تهاجم فرهنگی قرارگرفتن آنها در استفاده از شبکه اجتماعی اینستاگرام است. جامعه آماری تحقیق، شامل کاربران فعال در شبکه اجتماعی اینستاگرام هستند وجمعیت نمونه، به شیوه در دسترس بودن به تعداد 435 نفر انتخاب شدند. در این میان ابزار اندازه گیری پرسش نامه محقق ساخته و روایی آن از نوع صوری و برای پایایی، آزمون مقدماتی با استفاده از آلفای کرونباخ بوده که در متغیر تهاجم فرهنگی  817/.0و در متغیر سواد رسانه ای 878/0به دست آمد.  یافته های تحقیق نشان می دهد؛ رابطه معکوسی بین سواد رسانه ای و تهاجم فرهنگی در میان کاربران وجود دارد. همچنین بین سن کاربران و تهاجم فرهنگی رابطه معکوسی وجود داشت. نتایج به دست آمده، بر تفاوت معناداری میان دو متغیر جنسیت و تحصیلات کاربران با تهاجم فرهنگی دلالت دارد. همچنین آزمون تحلیل مسیر، تأییدکننده تاثیر متغیرهای سن، تحصیلات، سواد رسانه ای و میزان استفاده از شبکه اجتماعی اینستاگرام بر تهاجم فرهنگی است.

فضای مجازی بستری برای تعاملات و کنش های متقابل برای ابراز احساسات میان کاربران و از جمله دختران است که قابلیت های متفاوتی را برای نقش ها و مناسبات اجتماعی آنها فراهم می کند. بر همین اساس شناخت چگونگی شکل گیری این تعاملات و ابراز احساسات مجازی مهم است. این پژوهش با اتخاذ رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی به توصیف چیستی و چگونگی تجربه ی زیسته ی احساسات مجازی دختران و فرآیند بروز و ابراز آن در فضای مجازی می پردازد. جامعه ی مطالعه شده شامل دختران شهر قم است که حداقل چهار ساعت از شبانه روز را با فضای مجازی سپری می کنند و تحت عنوان کاربران پرمصرف تلقی می شوند. داده ها از طریق نمونه گیری هدفمند و مصاحبه ی عمیق با 15 نفر جمع آوری و با استفاده از روش تحلیل پدیدارشناسی شش مرحله ای مبتنی بر روش ون مانن تحلیل شد. تحلیل داده ها نشان می دهد که تجربه ی زیست شده ی احساسات مجازی دختران در دو سطح ذهنی و عینی شدن احساس شکل می گیرد؛ به گونه ای که دختران با ورود دختران به فضای مجازی، به نوعی از فضای واقعی جدا می شوند و به صورت پنهانی و با تمایل به استفاده از مفاهیم و قالب های غیر دیداری احساسات خود را در فضای مجازی منتشر می کنند. نتایج نشان داد، آنها با تصاویر و محتوای تبادل شده همذات پنداری می کنند و چنان در فضای شبکه غرق می شوند که با کنشگران دیگر احساس صمیمت می کنند و درونیات غیرقابل انتشار خود را برای دیگران افشا می کنند. این وضعیت برای آنها چنان است که حتی بعد از ورود به فضای واقعی احساس حضور در فضای مجازی را دارند.

فضای مجازی با کارکردها و قابلیت های خود، شیوه تعاملات انسانی و چگونگی ابراز احساسات را دگرگون کرده است. به منظور شناخت چگونگی و فرایند این تحول در تجربه زیسته کاربران، از روش پدیدارشناسی استفاده شده است. گردآوری اطلاعات از طریق شیوه نمونه گیری هدفمند و مصاحبه عمیق با 25 نفر از کسانی که حداقل چهار ساعت از شبانه روز را در فضای مجازی سپری می کنند، صورت پذیرفت. مضامین استخراج شده شامل سه مضمون محوری «حس حضور»، «عرضه شدگی» و «پیوستاری شدن» بوده است. مضامین فرعی حس حضور، دربرگیرنده معنا بخشی به زندگی، غیاب دیگری، رها شدگی از جهان واقع و غرق شدگی احساس است و عرضه شدگی، مضامین نمادین شدن، فوریت تقلیل یافته و تقلیل گرایی احساسی را شامل می شود. تنها مضمون فرعی پیوستاری شدن نیز مفهوم امتداد احساسی است. نتایج نشان می دهد که چارچوب احساسی حضور افراد منتخب در فضای مجازی، بر مبنای حضور آنها در جهان واقعی و احساساتشان پی ریزی شده است. بافت اجتماعی و بستر حضور کاربران منتخب شهر قم با خصیصه ای تقریباً همدست و مشابه باعث شد که کاربران، حاکم بودن چنین وضعیتی را به مثابه نوعی محدودیت و کنترل بودگی معنا کنند و این امر را انگیزه ای برای عرضه احساساتشان بدانند. در نهایت نیز با غوطه وری و پیوست احساسات خود در محیط سایبر به فضای واقعی، همچنان نوعی واقع بودگی در جهان مجازی را احساس می کنند.

هویت احساسی با گسترش تعاملات در فضای مجازی و توجه به احساسات از منظر اجتماعی به این دلیل اهمیت دارد که کنشگران در ارتباطات مجازیِ خود، هویت حقیقی خود را پنهان و سعی در ارایه ی خویشتنی جدید می کنند. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسانه به توصیف چیستی و چگونگی تجربه ی زیسته ی افراد در برساخت هویت احساسی خود در تعاملات سایبری می پردازد. میدان تحقیق مطالعه شده شامل جوانان شهر قم است که با گذراندن حداقل چهار ساعت از وقت خود در فضای مجازی، کاربران پرمصرف تلقی می شوند. داده های این پژوهش از طریق نمونه گیری هدفمند و با مصاحبه ی عمیق با 25 نفرگردآوری و با استفاده از روش تحلیل پدیدارشناسانه ون مانن تحلیل شد. یافته ها نشان می دهد هویت احساسی افراد با نوعی کنترل گری آغاز می شود و پس از ارزیابی موقعیت کنشگران، نوعی انضباطی شدن را در محتوای تعامل به همراه دارد. در این میان با نمایشی عمل کردن آنها گونه ای از سیالیت در هویت و به دنبالِ آن احساسی شدن در کنش ایجاد می شود و نهایتاً با تداوم این فرایند جایگزینی هویتی اتفاق می افتد. چنانچه پاسخ های دریافت شده ی کاربران با استانداردهای هویتی کنشگران هماهنگی و انسجام داشته باشد، به شکل گیری احساسات مثبت می انجامد و در غیر این صورت حالتی از طغیان و حذف را در پی دارد.

هدف:دستیابی به گفتمان حاکم بر سریال پایتخت شش از منظر هویت زن مسلمان و شناخت چگونگی بهره گیری از نشانه های فرهنگی، رسانه ای و جنسیتی در بازنمایی هویت زن مسلمان در این سریال و همچنین دستیابی به ایدئولوژی برجسته معرفی هویت زن مسلمان در سریال پایتخت شش روش شناسی پژوهش:رویکرد این تحقیق کیفی است؛ لذا سیر تحقیق حاضر به این گونه است که با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف هویت زن مسلمان در سریال پایتخت شش مورد پژوهش قرار گرفته است. یافته ها: در این تحقیق مفاهیم برگرفته از صحنه ها، نشانه های تصویری، دیالوگ ها، برداشت از متن، نقاط در تعارض هویت زن مسلمان و نقاط مورد نظر هویت زن مسلمان از جنبه های مختلف (فردی، خانوادگی و اجتماعی) در سریال پایتخت شش مورد بررسی قرار گرفته است.نتیجه گیری: جمع بندی یافته های این تحقیق نشان می دهد سریال پایتخت شش روند موفقی در ارائه هویت زن مسلمان در خانواده و اجتماع نداشته است و آگاهی رسانی مناسبی برای جامعه در این زمینه انجام نداده است. بنابراین، در الگوهای بازنمایی شده، هویت ها، تعاملات و ارتباطات دچار تشتت و سردرگمی است و از فقدان یکپارچگی و انسجام رنج می برد و هویت زن در سریال پایتخت شش به صورت سرگردان در حال رفت و آمد بین دو گفتمان هویت اسلامی و گفتمان فمینیستی جاری در غرب است و عمده الگوی هویت زنان در سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی به صورت التقاطی تابع هر دو گفتمان است.

هدف: هدف از پژوهش حاضر تحلیل آینده حضور انسان متدین در متاورس است. با توجه به نظریات و دیدگاه های صاحب نظران درصدد است تا به تحلیل نظام باورها و کنش انسان متدین در متاورس بپردازد. تصویری روشن بر اساس سه دسته آینده ممکن، باورپذیر و محتمل با رویکرد اکتشافی ارائه دهد و در گام آخر آینده هنجاری بر اساس معیارهای دینی ارائه دهد.روش شناسی پژوهش: این تحقیق با رویکرد کیفی انجام شده و برای تحلیل آینده از روش آینده پژوهشی و تکنیک دلفی بهره گرفته شده است. در این پژوهش تکنیک دلفی در دو مرحله به اجماع منتهی شده است.یافته ها: دیدگاه صاحب نظران نشان می دهد که انسان متدین در متاورس دچار اختلاط ارزشی می شود و ارزش های او آمیخته از ارزش های دینی و غیردینی خواهد بود، از سویی برخی از این ارزش ها بی ثبات بوده و بر اساس اهداف فرد در نظام ارزشی وی قرار می گیرد. بنابراین بی ثباتی ارزش ها سبب هویت سیال در افراد خواهد شد. به جهت فقدان مرجع شناختی کافی و اقتضاء ساختار، گرایش به سلبریتی ها به عنوان مرجع شناختی افزایش پیدا خواهد کرد.بحث و نتیجه گیری: بر اساس دیدگاه خبرگان آینده اکتشافی نشان از بی ثباتی ارزش های کاربران و هویت سیال آنان می دهد بر این اساس برای بهبود فضای دینداری برای کاربران متدین نیاز است تا سه اقدام اساسی صورت گیرد؛ نخست آموزش سواد رسانه ای متناسب با متاورس به کاربران ارائه شود، درکنار آن مدیریت و الگوریتم های متاورس در پلتفرم های بومی بر اساس معیارهای دینی تنظیم شود.

هدف: این پژوهش به آسیب شناسی حضور دوگانه سلبریتی ها در فضای مجازی و رسانه ملی بر اساس آموزه های اسلامی می پردازد به گونه ای که آسیب های این حوزه، شناخته شده و برای آن ها راهکارهایی از طریق مصاحبه با کارشناسان ارائه می گردد.روش: در این پژوهش داده ها به صورت تحلیل محتوای کیفی از پست های اینستاگرامی سلبریتی ها به دست آمده و سپس با مصاحبه عمیق با کارشناسان حوزه رسانه، راهکارهایی برای آن ارائه می شود.یافته ها: در این پژوهش ضمن بررسی آسیب های بینشی-اعتقادی و رفتاری با نگاه به آموزه های اسلامی، از سوی سلبریتی ها بر مخاطب، راهکارهایی برای جلوگیری از این آسیب ها ارائه گردیده است. بنابراین یافته های پژوهش نشان می دهد که برای مدیریت سلبریتی ها باید مواردی همچون برخورد با سلبریتی به سبک همدلی و گفتگو، شناسایی و معرفی چهره های ارزشی، تعلیم و پرورش هنرمند تحت قوانین و سیاست های مشخص، ایجاد متولی واحد برای رسانه های صوتی و تصویری، الگوبرداری از کشورهای دیگر در مدیریت موفق سلبریتی ها و ... به کار گرفته شود.نتیجه گیری: برای مدیریت حضور دوگانه سلبریتی ها می توان به مواردی اشاره داشت که یکی از آن ها نیاز مبرم به ایجاد متولی واحد در رسانه های صوتی و تصویری (تلویزیون، سینما و شبکه نمایش خانگی) می باشد. همچنین باید پژوهشی جامع درباره سبک مدیریت سلبریتی ها انجام شود و با الگوبرداری و تطبیق آن با فرهنگ بومی ایران، سیستم چندجانبه ای طراحی شود که در آن مباحث حقوقی و قانونی وجود داشته باشد. ایجاد نهادهای هنرمندپروری که بتوانند بین اشخاص رقابت ایجاد کنند نیز در این زمینه به مدیریت بهتر سلبریتی ها کمک خواهد کرد.