تأملی در اخبار من بلغ از منظر تاریخ گرایی نو(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
از دیرباز بررسیها درباره مفهوم دسته ای از احادیث با نام «اخبار من بلغ» در مطالعات فقهی و اصولی جریان داشته است. تفاوتهای جزئی اما معنادار متون این روایات، نگارنده را بر آن داشت تا با رویکرد تحلیل متن این روایات را مورد بررسی قرار دهد. پیش از تحلیل متن رسیدن به متنی که از اصالت بیشتری برخوردار است ضروری است. کهن ترین منابع حدیثی موجود شیعه که اخبار من بلغ در آنان آمده است «محاسن برقی» و «کافی کلینی»اند. محاسن برقی که متقدم ترین منبع این روایات است ثواب بر انجام عمل را مقید به رسیدن آن ثواب از سوی رسول خدا(ص) کرده است؛ اما این قید در کافی و دیگر کتب بعدی وجود ندارد. با توجه به بررسی طرق و رجال سند، روشن شد آن دسته احادیثی که قید رسیدن ثواب از پیامبر اکرم(ص) را دارند از اصالت بیشتری برخوردارند. نظریه ای که بر اساس آن تحلیل متن انجام شد «تاریخ گرایی نو» است. این نظریه که از نظریات انتقادی تحلیل متن است، نوشته را سازه ای فرهنگی می داند؛ سازه ای که روایت گر و حاصل تأثیر و تأثر گفتمانها است. از این رو در جهت یافتن گفتمانهایی که اخبار من بلغ حاصل آنها است به سه گفتمان «جایگاه سخن پیامبر(ص) به عنوان تنها منبع معتبر دینی در میان اهل سنت»، «تسامح در اخبار مربوط به سنن و فضائل در میان اهل سنت» و «زندگی مسالمت آمیز شیعیان در کنار اهل سنت» روبرو شدیم. با توجه به این سه گفتمان می توان در نظر گرفت که اخبار من بلغ در جهت مدارا و همزیستی مسالمت آمیز شیعیان با اهل سنت بیان شده باشد.