هاتف رسولی

فضای سایبر جامعه ای است که در بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات شکل گرفته است. این فضا دارای مرزهای سرزمینی نیست و در ظاهر توسط قدرت واحدی اداره نمی شود. توانایی شبکه های رایانه ای برای فراتر رفتن از مفهوم مدرن زمان و مکان، عواقب قابل توجهی برای حکومت داری بر اساس روابط دولت-ملت دارد. به دلیل کمبود فزاینده کنترل ارتباطات در فضای سایبر، روش های سنتی حکومت کردن در حال سست شدن هستند. از این رو، مسائلی مانند الگوی حکمرانی فضای سایبر و اعمال حاکمیت، مرزبانی سایبری، نظارت، کنترل، حفظ حریم خصوصی، معماری ساختار جامعه مجازی متناسب با جامعه بومی مطرح می گردد. همچنین با توجه به نیاز روزافزون انسان ها به فضای مجازی، حاکمیت فضای سایبر به بخش مهمی از حاکمیت فضای واقعی ملی تبدیل گردیده است. بنابراین، وجود حاکمیت در فضای سایبری امری ضروری و حائز اهمیت است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر ارائه تعریفی جامع و کامل از حاکمیت فضای سایبر با استفاده از ابزار هستی شناسی است. در این پژوهش که یک پژوهش کیفی است، با توجه به تعاریف و دیدگاه های مختلف در حیطه حاکمیت فضای سایبر، ضمن بررسی مبانی نظری حاکمیت فضای سایبر از طریق منابع و اسناد به روز و معتبر (سال های 2004-2022) و تحلیل آن ها با استفاده از روش تحلیل مضمون، مؤلفه ها و مضامین حائز اهمیت در حوزه حاکمیت فضای سایبر شناسایی گردید. بر اساس مضامین به دست آمده، هستی شناسی حاکمیت فضای سایبری استخراج شد. سرانجام، با سازماندهی موجودیت های مرتبط با حاکمیت فضای سایبر از طریق استخراج هستی شناسی آن، تعریفی جامع تر از حاکمیت فضای سایبر ارائه گردید. با توجه به یافته ها، 17 مؤلفه مرتبط با حاکمیت فضای سایبر معرفی شده است که موجودیت های الگوی اصلی هستی شناسی حاکمیت فضای سایبر را تشکیل می دهند. بر اساس یافته ها، 17 مؤلفه عبارت اند از: نوع حاکمیت، اصول اساسی حاکمیت، حاکمیت حقوقی، رویکردهای حاکمیت سایبری، اصول هدایت گر، ذی نفعان حاکمیت سایبری، رویکرد چندذی نفعی حاکمیت سایبری، حاکمیت  پلتفرم های دیجیتال، تنظیم گری فضای مجازی، دارایی های سایبری، حاکمیت اینترنت، حاکمیت شبکه های توزیع شده و غیرمتمرکز، اقتصاد دیجیتال، حوزه های موضوعی، تحول دیجیتال، دانش و استعداد دیجیتال، و عدالت سایبری. هستی شناسی استخراج شده در این پژوهش، کلاس ها و روابط آن ها را در حوزه مبانی حاکمیت فضای سایبر نشان می دهد. با وجود یافته های این پژوهش و ارائه هستی شناسی مبتنی بر اسناد و شواهد متقن، فهم دقیق قلمرو حاکمیت فضای سایبر امکان پذیر شده است. هستی شناسی استخراج شده به سازماندهی ساختاری دانش حاکمیت فضای سایبر کمک کرده و همزمان قالب مناسبی را در جهت چگونگی استفاده از دانش فوق قابل درک می کند.

در این مقاله به بررسی تأثیرات شیوع ویروس کرونا (Covid-19) بر هویت دیجیتال و راهکارهای مبتنی بر هویت دیجیتال جهت کاهش شیوع این ویروس پرداخته می شود. هویت دیجیتال و ویروس کرونا تأثیر دوسویه بر هم داشته اند. از سویی مدیریت هویت دیجیتال به عنوان یک راهکار راهبردی و مهم در جهت کنترل این بیماری مورد استفاده قرار گرفته است و از سویی دیگر نوآوری ها، پیشرفت ها و چالش های قابل توجهی در حوزه هویت دیجیتال اتفاق افتاده که ناشی از این بیماری بوده است. در این مقاله به موضوعاتی نظیر حضور دیجیتال، فناوری های نوین، حاکمیت داده های هویتی، حریم خصوصی و چالش های مدیریت هویت و دسترسی در سازمان ها اشاره می شود که در این دوران بر هویت دیجیتال تأثیرگذاری بیشتری داشته اند. همچنین گوشه هایی از تجربیات کشورهای تایوان، کره جنوبی، سنگاپور و چین در کاهش شیوع این ویروس با استفاده از مدیریت هویت دیجیتال مورد توجه قرار گرفته است. امروز دنیا بیش از هر زمان دیگری به اهمیت و ضرورت هویت دیجیتال پی برده است. بحران رخ داده نشان داد که اگر کشورها از نظام هویت دیجیتال مناسبی برخوردار نباشند، در فضای مجازی و حتی در دنیای واقعی با مشکلات و ناکارآمدی های زیادی روبه رو خواهند شد. در مجموع می توان اذعان داشت این بیماری سرعت پیشرفت و بلوغ مدیریت هویت دیجیتال در فضای مجازی را بیش از پیش افزایش داده است.

رشد و توسعه استفاده از اینترنت و خدمات الکترونیکی در صنعت بانکداری دنیا و به ویژه در کشور ما اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. این امر موجب شده تا رقابت تنگاتنگی بین بانک های دولتی و خصوصی برای استفاده از این خدمات به وجود آید که هر یک با ارائه خدمات بهتر سعی می کند مشتریان بیشتری را به سمت خود جذب کند. نحوه ی ارائه خدمات، کیفیت خدمات و ویژگی هایی که درمورد خدمات الکترونیکی بانک ها می توان مدنظر گرفت، از یک سو، ارتباط مستقیم با میزان گرایش و تمایل مشتریان به استفاده از این خدمات داشته، از سویی دیگر، بر میزان رضایت و وفاداری مشتریان بانکداری الکترونیکی مؤثر است. در چنین شرایطی طبیعتاً مشتریان این بانک ها نیز برای دریافت خدمات با کیفیت بالاتر انتظارات بیشتری خواهند داشت. در پژوهش هایی که در زمینه ی بررسی و سنجش کیفیت خدمات بانکداری الکترونیک، نبود مدلی جامع و کارآمد که بتواند جنبه های متنوع خدمات بانکداری الکترونیک را سنجش کند وجود دارد. بنابراین، در این پژوهش مدلی جامع شامل عوامل مؤثر بر انتخاب خدمات بانکداری الکترونیکی از طریق یک بررسی گسترده ادبیات موضوع ارائه شده است. سپس با تعریف مجموعه های فازی عوامل مؤثر بر انتخاب خدمات بانکداری الکترونیک براساس نتایج پژوهش یعنی کیفیت خدمات ارائه شده و میزان اعتماد به آنها، کیفیت دسترسی به اطلاعات، سهولت استفاده از خدمات و میزان پاسخ گویی ارائه دهنده خدمات و همچنین توابع عضویت و قواعد فازی، سیستم استنتاج فازی سنجش میزان رغبت به استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک برای بانک های ایرانی طراحی شده است. در پایان میزان رضایت از خدمات الکترونیکی بانک سپه، نخستین بانک ایرانی از طریق این مدل مورد سنجش قرار گرفته است.

گسترش روزافزون فناوری اطلاعات و سهولت استفاده از آن، باعث می شود سازمان ها فرآیندها و عملیات خود را به آن مجهز کنند. بیش از یک قرن است که ارزیابی عملکرد به عنوان یکی از موضوع های محوری در مدیریت بوده است و به شکل های گوناگون انجام شده است. این پژوهش در صدد کشف آن است که استفاده از پست الکترونیکی، در ارزیابی عملکرد چه تأثیری دارد. بدین منظور، از روش آمیخته استفاده شده است به این صورت که در ابتدا از روش کیفی و پس از آن از روش پیمایش استفاده شده است. نمونه پژوهش، شامل 15 نفر از استادان و دانشجویان مقطع دکترا برای پژوهش کیفی و 180 نفر برای پژوهش کمّی است. روش نمونه گیری در پژوهش کیفی گلوله برفی و برای پیمایش تصادفی ساده بوده است. داده های پژوهش کیفی، 8 مقوله ی اصلی را نشان می دهد و همچنین تحلیل داده های کمی، با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی، بیانگر 64 درصد واریانس است. نتایج پژوهش، نشان می دهد که ارزیابی عملکرد، تحت تأثیر فناوری اطلاعات قرار می گیرد و کم و کیف آن از منظر تکنولوژی، تفسیر می شود. نبود ارتباطات غیر کلامی و زبان بدن باعث می شود؛ ارزیابی دچار نوساناتی بشود، ضمن اینکه سوء تعابیر زیادی نیز شکل می گیرد. ایده اصلی این مقاله آن است که فناوری اطلاعات به خصوص پست الکترونیکی که امروزه کاربرد زیادی در دانشگاه ها پیدا کرده است، یکی از عوامل اصلی تأثیر گذار بر ارزیابی دانشجویان از جنبه های مختلف بوده در حالی که این مسئله برای اکثر استادان مهم نبوده و اغلب به آن توجه زیادی نمی شود.

دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی به عنوان نهادهای تولیدکننده دانش، از محوری­ترین نهادهای اجتماعی در حوزه مدیریت دانش به شمار می­آیند. در این مقاله تلاش شده است تا با ارائه مدلی کاربردی که در برگیرنده شاخص های مهم و معتبر سنجش شایستگی­های دانش محور دانشگاه ها بر اساس توانمندی های آنها در مدیریت دانش باشد، نسبت به سنجش این نهادهای تاثیرگذار در رشد علمی جامعه اقدام گردد. از این رو، بر مبنای روش تحقیق توصیفی – پیمایشی، با استفاده از اولین پرسشنامه و از طریق نمونه ای از خبرگان، تأیید مدل گرفته شد. سپس شاخص های مدل توسط آزمون معتبر تحلیل عاملی گروه بندی و ساختاردهی شدند و مدل شایستگی دانش محور در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی تأیید شود. در نهایت، جواب این مدل با استفاده از پرسشنامه دوم در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در نمونه ای از دانشجویان و اساتید آگاه سنجیده شد و با استفاده از آزمون ها و تحلیل های آماری مناسب، پاسخ مطلوبی از سنجش مدل به دست آید. در پایان، نقاط بهبود در دانشکده مذکور در قالب پنج عامل تحقیقات دانش محور و اشتراک نتایج، تعامل و یادگیری، شبکه تولید ایده، رفاه دانشجویان و تعیین سیاست های آموزشی مورد تحلیل قرار گرفتند.