سمیر حسنوندی

مطالعه پیش رو قصد دارد با اتخاذ رویکردی گفتمان پژوهانه، محتوای آینده مطلوب و راهبردهای مشروعیت بخشی به آن را مطالعه کند. در این پژوهش، چارچوب نظری-تحلیلی «آینده های جایگزین در گفتمان های سیاسی» به عنوان چارچوب نظری استفاده شد. همچنین، گزیده هایی از متن سخنرانی مراسم تحلیلف ریاست جمهوری سید ابراهیم رئیسی به عنوان داده های پژوهش انتخاب شد. تحلیل داده ها نشان می دهد که در این گفتمان محتوای معنایی آینده مطلوب در چهار محور مبانی ارزشی – اخلاقی، مسائل و دغدغه های فرهنگی-اجتماعی، وضعیت اقتصادی و معیشتی، و سیاست بین الملل تظاهر می یابد. تحلیل ها نشان می دهند که فضای آینده مطلوب در قالب وجه استمراری و به مدد عناصر واژ-دستوری به صورت امتداد معرفت شناختی زمان حال مفهوم سازی شده است. همچنین، با استفاده از فعل «خواستن» و قرار دادن هستار اسمی «مردم» در جایگاه فاعل این فعل، محتوای زمان آینده مطلوب به عنوان مطالبه و خواست مردم بازنمایی شده است. نیز نشان دادیم که علی رغم امتداد معرفت شناختی حال به آینده، زمان حال با بی عملی در رابطه با محقق ساختن این مطالبات مفهوم سازی شده است. در راستای ایجاد تقابل ایدئولوژیک بین حال و آینده، این گفتمان دغدغه مندی دولت جدید درباره مطالبات را جایگزین بی عملی زمان حال می کند. در این گفتمان، پیوستگی و امتداد فکری و عقیدتی-معرفتی، بازنمایی منبع مشروعیت بخش (جامعه مدنی) به عنوان مطالبه گر تحقق فضای آینده و عبور از بی عملی به دغدغه مندی نسبت به مطالبات مردم، برنامه ها و سیاست های آینده را مشروعیت بخشی می کند.

انجام پژوهش حاضر از آنجایی ضرورت دارد که بر نقش تعیین کننده اختیارات و محدودیت های زبانی، کاربردشناختی و شناختی در رخداد همسویی یا ناهمسویی در امر ترجمه تأکید می کند و به ارزیابی چگونگی بازتاب هَستار «دیگری» در ترجمه نهادی از گفتمان های سیاسی می پردازد. مسئله اصلی پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که بروز همسویی یا ناهمسویی بین متون مبدأ و برگردان های نهادی در مورد «دیگری» و تشریح تهدید های آن، ناشی از چه انگیزه ها و عواملی می تواند باشد؟ با استفاده از «نظریه مجاورت» تعداد 20 نمونه از سخنرانی های مقام معظم رهبری در فاصله بین سال های 1394-1398 را که به تشریح هَستار دیگری و تهدید های آن علیه جمهوری اسلامی می پردازند، تحلیل و بررسی شد. تحلیل داده ها نشان می دهد که برگردان های نهادی از سخنرانی ها و بیانات رهبری از همسویی حداکثری با متون مبدأ برخوردار هستند. بااین وجود، تحلیل داده ها موارد جزئی ناهمسویی در سطح ساختمان «وجهیت» و «وجه» را نشان داد، اما این موارد تغییرات معنایی فاحشی در کلیت پاره گفتار پدید نیاورده اند. در بررسی عوامل و انگیزه های مؤثر در بروز همسویی یا ناهمسویی به این نتیجه رسیدیم که عوامل درون زبانی و عوامل برون زبانی متنوع از جمله جایگاه سیاسی تولیدکننده متن، نهاد متولی ترجمه و هدف از ترجمه در تعاملی دیالکتیک زمینه ای را برای مترجم فراهم می کنند تا بین متون مبدأ و مقصد همسویی یا ناهمسویی ایجاد کند.

پژوهش حاضر قصد دارد به بررسی موضوع چالش انگیز بی ادبی در ترجمه دیداری شنیداری بپردازد. پرسش اصلی آن است که معادلات بی ادبی در زیرنویس چگونه برگردان شدند. به همین منظور، تمامی رفتارهای زبانی بی ادبی در دو فیلم جدایی نادر از سیمین و ابد و یک روز که دارای گفتارهای محاوره ای و رفتارهای زبانی بی ادبی اند استخراج شد. نویسندگان پس از طبقه بندی موارد مذکور بر پایه مدلی نظری موجود در پیشینه، به بررسی چگونگی ترجمه معادل های این رفتارها در زیرنویس های انگلیسی حرفه ای این دو فیلم پرداختند. یافته ها نشان داد که در بین عبارات مصطلح بی ادبانه، سؤالات چالشی دارای بیشترین فراوانی است. این امر نشان می دهد که شخصیت های فیلم در اکثر موارد، خواسته های وجهه سلبی مخاطب را تهدید می کنند. از میان عبارات مصطلح بی ادبانه، دو نوع ندایی سلبی شخصی و اشاره های سلبی شخصی مشاهده نشد. دیگر یافته مهم پژوهش حاضر این بود که برای هریک از عبارات بی ادبانه گفتاری در زبان مبدأ، عبارت بی ادبانه نوشتاری در زیرنویس نیز مشاهده شد. این عبارات از نظر نوع بی ادبی و بسامد در هر دو فیلم یکی بود.

مطالعه حاضر بر آن است تا عملکرد دو پارادایم مهم ترجمه را در ادبیات کودک به تصویر بکشد. این دو پارادایم عبارت اند از: 1) پارادایم تعادل؛ 2) پارادایم اسکوپوس. پارادایم نخست تعادل را در متن مبدأ جستجو می کند، درحالی که پارادایم دوم به دنبال آن در متن مقصد است. بدین منظور سه ترجمه برجسته داستان شازده کوچولو از محمد قاضی، احمد شاملو و ابوالحسن نجفی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. در پایان مشخص شد که ترجمه شاملو، برخلاف دو مترجم دیگر ترجمه ای مخاطب- مدار و بر پایه پارادایم اسکوپوس است که مخاطبین خاص خود،یعنی کودکان را کاملاً در نظر می گیرد. دو مترجم دیگر رویکردی متن- مدار در ترجمه های خود ارائه داده و گاهی از واژگان و عباراتی استفاده کرده اند که درک آن برای کودکان پیچیده است. ترجمه این دو مترجم را باید ذیل پارادایم تعادل در نظر گرفت. پژوهش حاضر به این نتیجه می رسد که پارادایم اسکوپوس، به مراتب فراگیرتر از پارادایم تعادل در مسئله ترجمه ادبیات کودک است.