کاظم هژبری

روند کاربرد ورزش و فعالیت بدنی در دستیابی به اهداف توسعه پایدار از جمله هدف سلامت و تندرستی، برای سالیانی متمادی در دستورکارهای مختلف توسعه دیده می شود. این روند، با دستورکار ۲۰۳۰ سازمان ملل و دستورکارهای پس از آن؛ شکل تازه ای به خود گرفته است. از این رو، هدف پژوهش حاضر بررسی چگونگی دستیابی به هدف اطمینان از زندگی سالم و تندرستی برای همه و در همه سنین و ارایه ی مدلی برای دستیابی به این هدف، از طریق ورزش و فعالیت بدنی است. روش پژوهش حاضر کیفی و از نوع نظریه زمینه ای است که در آن با ۱۳ نفر از صاحب نظران حوزه توسعه ورزش و سلامت از مرکز تحقیقات پزشکی ورزشی، فدراسیون ورزش همگانی و اساتید دانشگاهی ایران و دانشگاه لیل فرانسه، مصاحبه هایی صورت گرفت و تعداد ۶۶ کد مستقل اولیه در قالب ۱۲ مفهوم، ۶ سازه اصلی مدل را تشکیل دادند. اعتبار یافته های تحقیق از طریق بازنگری مداوم متن و کدها بوسیله صاحب نظران و اعضای تیم تحقیق در برهه های زمانی مختلف انجام گرفت. در نهایت، مدل نهایی پژوهش ارائه شد که در آن عوامل علی (نقش پیشگیری و درمان)، شرایط زمینه ای (موانع سطح خرد و کلان)، شرایط مداخله ای (عدالت اجتماعی)، راهبردها (توسعه سیستم های فعال، توسعه محیط فعال و رشد فردی) و پیامدها (کاهش هزینه های سلامت، ترویج سبک زندگی فعال) شناسایی شدند. مدل نهایی پژوهش نشان می دهد دستیابی به پیامدهای سلامتی و تندرستی از طریق ورزش، نیاز به برطرف ساختن موانع فردی و سطح کلان؛ از طریق هم افزایی و همکاری متقابل آژانس های ورزش و تندرستی و سیاست های کلان توسعه کشور دارد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی مارپله های دستیابی به اهداف توسعه پایدار (دستور کار 2030 سازمان ملل) از طریق ورزش انجام شد. در استعاره مارپله، پله به مثابه عواملی است که در رسیدن به اهداف نقش سرعت دهنده دارند و مار به عنوان عوامل بازدارنده نیل به اهداف است. روش پژوهش حاضر کیفی و از نوع نظریه داده بنیاد بود. ابتدا 95 مقاله با دو کلید واژه «توسعه» و «ورزش» در 30 نشریه تأییدشده از سوی وزارت علوم بررسی شدند. سپس 13 مصاحبه با صاحب نظران حوزه های مختلف توسعه پایدار از وزارت ورزش، کمیته ملی المپیک و پارالمپیک، مرکز تحقیقات پزشکی ورزشی و اساتید دانشگاهی که به روش نمونه گیری قضاوتی انتخاب شده بودند، انجام شد. تعداد ۷۲ کد مستقل اولیه و براساس قرابت مفهومی و معنایی بین کدها، ۲۰ مفهوم اصلی در قالب ۱۲ مقوله به عنوان مارهای مسیر دستیابی به اهداف توسعه پایدار از طریق ورزش ایران شناسایی شدند. این موانع در شش هدف دستور کار 2030 بررسی شدند که ورزش نقشی مستقیم در دستیابی به آن ها دارد. همچنین پله ها در قالب این شش هدف بررسی شدند که به ۲۶ کد، ۱۴ مفهوم و 9 مقوله دسته بندی شدند. به طورکلی، ورزش در دستیابی به اهداف توسعه پایدار، بیشتر با موانعی در سطح کلان (مانند یکپارچه نبودن سیاست گذاری ها و زیرساخت های ناکافی) مواجه است. قوانین و آیین نامه ها در برخی اهداف جزو پله ها به شمار می روند، اما بیشتر پله ها را می توان در سطح فردی (اشتیاق و انگیزه های فردی و جمعیت جوان) و سطح جامعه (نهادهای مدنی) یافت.

آگاهی از درک و نگرش دانش آموزان دختر نسبت به درس تربیت بدنی و ورزش مدرسه بهترین راه تشخیص رفتار مشارکتی آنها در فعالیت های حرکتی است و سهم عمده ای در توسعة سبک زندگی فعال زنان آینده جامعه دارد. از این رو هدف پژوهش حاضر، بررسی ادراک دانش آموزان دختر از درس تربیت بدنی و ورزش بود. جامعة آماری پژوهش را کلیة دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی تحصیلی شهر رشت (12472نفر) تشکیل می دادند که با احتمال افت آزمودنی ها، 435 نفر به طور تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته آزمون (1388) بود که با تغییر و اصلاح اندکی مورد استفاده قرار گرفت و روایی صوری و محتوایی آن به وسیلة ده نفر از اساتید دانشگاهی و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ تأیید شد(75/.r=). تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های کروسکال والیس، خی دو و ضریب همبستگی اسپیرمن در سطح معنی داری 05/0 P≤ نشان داد اغلب دانش آموزان (7/88درصد) درک مثبتی نسبت به درس تربیت بدنی و ورزش دارند و هم چنین بیشتر دانش آموزان (49/88 درصد) درک مثبتی از توانایی های خود در این درس داشتند. ضمنا بین ادراک دانش آموزان پایه های مختلف از درس تربیت بدنی و هم چنین درک آنها از میزان توانایی های شان در این درس، تفاوت معنی داری وجود داشت و دانش آموزان پایه اول در این دو متغیر در رتبه بالاتری قرار داشتند. هم چنین دانش آموزان، دروس ریاضی، علوم، زبان انگلیسی و زبان عربی را مهم تر و درس پرورشی را کم اهمیت تر از درس تربیت بدنی می دانستند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی ابعاد نظری توسعه ورزش قهرمانی و کاربرد آن در ورزش ایران است. این مطالعه از نوع کیفی است. بر اساس نتایج این مطالعه، دو رویکرد توسعه از بالا به پآئین و از پآئین به بالا وجود دارد. اساس این دو رویکرد نیز مدل های سلسله مراتبی مشارکت ورزشی است. در برنامه های اول تا پنجم توسعه ایران و سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران، توسعه ورزش در قالب توسعه فرهنگی مورد تأکید واقع شده است که وجود رویکرد فرهنگی یا تربیتی اخلاقی به توسعه ورزش ایران را نشان می دهد. البته نادیده گرفتن رویکرد اقتصادی و نخبه گرا سبب شده است که خصوصی سازی و سرمایه گذاری های خاص و بلندمدت به کندی پیش رود. از طرفی، کشورهای مختلف ضمن حمایت از ورزش همگانی، از طریق فرایندهای ویژه استعدادیابی و حمایت های مالی بر توسعه ورزش حرفه ای متمرکز شده اند که از طریق مدل های مختلفی مانند مدل متمرکز، مدل باشگاهی، مدل شبکه ای و مدل فردی دنبال می شود. در ایران عمدتاً بر مدل باشگاهی تمرکز شده است و هنوز مدل متمرکز کاملاً دولتی برای رشته های پایه و مدل شبکه ای برای ایجاد یک اتحاد و هماهنگی استراتژیک با ورزش مدارس و دانشگاه ها وجود ندارد. با توجه به این مبانی به نظر می رسد برای توسعه ورزش ایران، ابتدا باید پیوند استراتژیک نهاد ورزش با نهادهای بهداشت و سلامتی، اقتصاد، فرهنگ و نظام تربیتی در سطح حاکمیت و سیاستگذاری برقرار شود سپس با یادگیری سیاست های ورزشی و الگوسازی بومی، مدل های کاربردی و متناسب ایران را به کار گرفت.

مشارکت در فعالیت های بدنی و در پیش گرفتن سبک زندگی فعال، تا حد زیادی به ماهیت ارتباطات اجتماعی و درونی کردن تجارب دیگران به خصوص افراد مهم بستگی دارد. از این رو هدف تحقیق حاضر، بررسی رابطه بین برخی از عوامل جامعه پذیری ورزشکاران جوان شهر رشت با رشد مشارکت ورزشی آنان از منظر جامعه شناختی و تربیت بدنی بوده است. پژوهش حاصر از نوع توصیفی _ پیمایشی و جامعه آماری شامل تمامی جوانان و نوجوانان ورزشکار15 تا 29 ساله شهر رشت است(55807 نفر).نمونه آماری، تعداد400 نفربودند که به صورت نمونه گیری طبقه ای (انتخاب رشته های ورزشی فعال) و تصادفی (انتخاب باشگاه های هر رشته و ورزشکاران) به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده، پرسشنامه محقق ساخته ای بود که روایی آن با استفاده از نظر 10 نفر از اساتید تربیت بدنی دانشگاه گیلان تأیید شد و پایایی آن با روش ضریب آلفای کرون باخ، 88/0 به دست آمد. از آمار توصیفی، آزمون های کولموگروف _ اسمیرنوف و ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد کلیه ابعاد جامعه پذیری با توسعه مشارکت ورزشی رابطه مثبت و معنی داری دارند. مدل نهایی نتایج نشان داد وزن رگرسیونی سه عامل میزان ورزشی بودن اعضای خانواده، حمایت اعضای خانواده از ورزش کردن و اهمیت دادن مدرسه و معلمان به ورزش، به ترتیب برابر با 89/0، 80/0 و 62/0 است که بیشترین ضریب تأثیر را داشتند. با توجه به نتایج تحقیق به نظر می رسد حمایت های خانواده چه به صورت کلامی و یا مشارکت خود والدین در فعالیت های جسمانی، اثر مهمی در مشارکت ورزشی فرزندان داشته است.

صرف نظر از نوع کاربرد اصلی راه ها، نتیجه دیدگاه های مختلف فقهی، جواز هر نوع تصرف به شرط عدم ضرر است. راه های بسته (کوچه بن بست) نیز از قبیل املاک اختصاصی صاحبان خانه های کوچه محسوب می شوند. در مورد حکم تکلیفی ساخت سایه بان، های گوناگونی مبنی بر جواز مشروط به عدم ضرر، عدم ضرر همراه با عدم معارض و حرمت مطلق وجود دارد که در این نوشتار تلاش شده است با استمداد از مبانی فقهی، از قبیل یکسان بودن حق تصرف در معابر میان همه مردم، عدم تقدم یکی بر دیگری و همچنین استفاده از اصل لاضرر، دیدگاه دوم موجه تشخیص داده شود. درباره حکم وضعی موضوع نیز بدون شک، جواز ساخت به شرط عدم ضرر است. ممنوعیت قانونی اشغال معابر و رعایت موازین ساخت وساز های شهری از نظر قانونگذار وضعی، در راستای حفظ حقوق شهری و شهروندی، مؤیدی بر ادعای فوق محسوب می شود که در مقاله حاضر به مبانی آن پرداخته شده است.