مجیدقلی مطلق

تلاش ها ی طرفداران اخلاق در کسب و کار به صورت کدهای اخلاقی، الگوی رفتار ارتباطی افراد سازمان را ترسیم و به فرهنگ سازمانی اخلاقی کمک می نماید. این کدها در هر حرفه، رفتارهای صحیح و ناصحیح را مشخص می کنند. لذا با توجه به اهمیت اخلاق در اسلام، تحقیق حاضر، از طریق مصاحبه با خبرگان حوزه اخلاق اسلامی و بازاریابی، به استخراج معیارهایی اخلاقی در حوزه هایی از بازاریابی و فروش پرداخته است. با بکارگیری استراتژی نظریه پردازی داده بنیاد، طی کدگذاری باز در نرم افزار اطلس.تی، معیارها استخراج و کدهایی برای جلوگیری از افعال ضد اخلاقی فروشندگان، در سه دسته: عمومی، شرکت و رقبا، ارائه شده اند، تا راهنمایی برای مواجه با دو راهی های اخلاقی باشند.

توجه به مباحث اخلاق در فرایند تصمیم گیری روشی مؤثر برای اجرای اخلاقیات در سطح جامعه می باشد. پژوهش های هنجاری در باب اخلاق نیز به دنبال معیاری برای تعیین حسن و قبح افعال اختیاری انسان است و هدف اصلی آن، راهنمایی افراد در تصمیم گیری و احکام مربوط به افعال اختیاری آنان در موقعیتهای خاص می باشد. از سویی بررسی تصمیم گیری اخلاقی با استفاده از مقیاس ها، بینشی نسبت به تصمیم گیری اخلاقی به وجود آورده است. (این ابزارها عمدتاً بر جنبه های روانی تمرکز دارند تا نظریه های اخلاقی). در این تحقیق مکتب اخلاقی اسلام مبنای طراحی مقیاس ارزیابی اخلاقی فروش شخصی قرار گرفته است. برای این منظور از نظریه پردازی داده بنیاد با اندکی اصلاحات استفاده شده است. در تحقیق حاضر با انجام تعداد 12 مصاحبه نیمه ساختار یافته با خبرگان حوزه اخلاق اسلامی و بازاریابی و کد گذاری باز در نرم افزار اطلس.تی، معیارهای: ارتکاب به خلاف شرع، انجام کارهای حلال ولی ضد اخلاقی، خیانت در امانت و سوء استفاده از اعتماد، دروغ گفتن، رشوه دادن، رفتاری که مفسده ای در آینده به وجود آورد، سوء رفتار فروشندگان، عدم پایبندی به تعهدات، فریب کاری، احتکار مادی و اطلاعاتی، ایجاد انحصار، پنهان کاری درباره کالا نسبت به مشتری، تبعیض قیمت بین مشتریان در حد ضرر زدن، تحت تاثیر قرار دادن نیاز واقعی مشتری، سوء استفاده از بی اطلاعی مشتری، غش در معامله (مادی، اطلاعاتی و...)، گمراه کردن مشتری، محدود کردن اختیار و استقلال رای مشتری، برای جلوگیری از افعال ضد اخلاقی در فروشندگی نسبت به مشتریان حاصل شده است.

فعالیت های بازاریابی بنگاه های اقتصادی تحت تعالیم و ارزش های نظام سرمایه داری قرار دارد و این در حالی است که جوامع اسلامی نیازمند همسان سازی این ابزار با نوع جهان بینی خود می باشند. این امر خصوصاً در کشور جمهوری اسلامی ایران از اهمیت بسیاری برخوردار است و اخیراً نیز تحت عنوان تحول در علوم انسانی مطرح شده است. لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین الگوی عمل اخلاقی در نظام بازاریابی بر اساس مکتب اخلاقی اسلام، در صدد است با ارتقاء آگاهی افراد، به اجرای اعمال اخلاقی (دارای ارزش اخلاقی مثبت) و جلوگیری از اعمال ضد اخلاقی در حرفه بازاریابی و فروشندگی کمک کند. به این منظور از روش پژوهش کیفی با رویکرد استقرایی استفاده شده است. پژوهشگر با به کارگیری راهبرد نظریه پردازی داده بنیاد، مصاحبه هایی نیمه ساختار یافته با خبرگان حوزه اخلاق اسلامی و بازاریابی انجام داده است. با کد گذاری باز در نرم افزار اطلس.تی و لحاظ نمودن ارزش اخلاقی عمل فروشندگان به عنوان مقوله محوری، الگوی عمل اخلاقی به دست آمده است. نتایج پژوهش، اهمیت رابطه ادای حقوق الهی (حق الله، حق الناس، حق النفس) و وظیفه افراد را نیز در جهت قرب به پروردگار، نشان می دهد.

هدف: هدف این مقاله نیازسنجی آموزشی اخلاق حرفه ای فروشندگان، از طریق شناسایی معضلات اخلاقی پیش روی آنها، برای کمک به ارتقای رفتار اخلاقی فروشندگان است؛ زیرا رفتار فروشندگان تأثیر فراوانی بر ادراک مشتری نسبت به محصول، برند و سایر فعالیت های بازاریابی فروشگاه دارد. روش: با استفاده از روش تحقیق آمیخته، مقیاس ارزیابی اخلاق فروش شخصی، به عنوان مدل مفهومی اولیه، بومی سازی شد و مصادیق اخلاقی واقعی برای ارزیابی رفتار اخلاقی فروشندگان، به دست آمد. ابتدا با استفاده از راهبرد نظریه پردازی داده بنیاد، با مدیران و فروشندگان بخش لوازم خانگی شعب فروشگاه زنجیره ای اتکا در شهر تهران 8 مصاحبه صورت گرفت. معیارهای مدل، تعدیل شد و پس از بررسی به روش دو کدگذار، انتشار یافت. در این مصاحبه ها، مصادیق اخلاقی واقعی برای هر یک از معیارهای مدل، استخراج و محتوای پرسشنامه تنظیم شد. بررسی کمی و تأییدی مقیاس نهایی با نظرسنجی از 169 نفر از کارکنان این بخش از شعب فروشگاه انجام گرفت و پایایی 5 معیار از 9 معیار توسط مقدار آلفای کرونباخ به تأیید رسید. یافته ها: اولویت بندی نیازهای آموزشی بر اساس امتیاز میانگین موزون معیارها توسط آنتروپی شانون، چهار معیار برای ارتقا و سه معیار برای حفظ وضعیت اخلاقی فروش فعلی در فروشگاه زنجیره ای اتکا را مشخص کرد. نتیجه گیری: مقیاس نهایی ارزیابی اخلاقی به عنوان نوآوری این تحقیق، با تعیین مصادیق اخلاقی واقعی معیارهای رفتار مناسب و شایسته، ارائه اطلاعات صحیح به مشتری، رعایت دستورالعمل فروشگاه، شفاف سازی درباره کالا، کمک به برطرف شدن نیاز واقعی مشتری، راستگویی و عدم تخریب رقیب و بازار وی، نیازسنجی آموزشی را میسر ساخت.  هدف: هدف این مقاله نیازسنجی آموزشی اخلاق حرفه ای فروشندگان، از طریق شناسایی معضلات اخلاقی پیش روی آنها، برای کمک به ارتقای رفتار اخلاقی فروشندگان است؛ زیرا رفتار فروشندگان تأثیر فراوانی بر ادراک مشتری نسبت به محصول، برند و سایر فعالیت های بازاریابی فروشگاه دارد. روش: با استفاده از روش تحقیق آمیخته، مقیاس ارزیابی اخلاق فروش شخصی، به عنوان مدل مفهومی اولیه، بومی سازی شد و مصادیق اخلاقی واقعی برای ارزیابی رفتار اخلاقی فروشندگان، به دست آمد. ابتدا با استفاده از راهبرد نظریه پردازی داده بنیاد، با مدیران و فروشندگان بخش لوازم خانگی شعب فروشگاه زنجیره ای اتکا در شهر تهران 8 مصاحبه صورت گرفت. معیارهای مدل، تعدیل شد و پس از بررسی به روش دو کدگذار، انتشار یافت. در این مصاحبه ها، مصادیق اخلاقی واقعی برای هر یک از معیارهای مدل، استخراج و محتوای پرسشنامه تنظیم شد. بررسی کمی و تأییدی مقیاس نهایی با نظرسنجی از 169 نفر از کارکنان این بخش از شعب فروشگاه انجام گرفت و پایایی 5 معیار از 9 معیار توسط مقدار آلفای کرونباخ به تأیید رسید. یافته ها: اولویت بندی نیازهای آموزشی بر اساس امتیاز میانگین موزون معیارها توسط آنتروپی شانون، چهار معیار برای ارتقا و سه معیار برای حفظ وضعیت اخلاقی فروش فعلی در فروشگاه زنجیره ای اتکا را مشخص کرد. نتیجه گیری: مقیاس نهایی ارزیابی اخلاقی به عنوان نوآوری این تحقیق، با تعیین مصادیق اخلاقی واقعی معیارهای رفتار مناسب و شایسته، ارائه اطلاعات صحیح به مشتری، رعایت دستورالعمل فروشگاه، شفاف سازی درباره کالا، کمک به برطرف شدن نیاز واقعی مشتری، راستگویی و عدم تخریب رقیب و بازار وی، نیازسنجی آموزشی را میسر ساخت.