اکبر قدرتی

مصرف گرایی یکی از مهمترین موانع توسعه اقتصادی و اجتماعی استکه ریشه در ارزشهای فرهنگی هر جامعه دارد. از این رو رفتار اقتصادی متعالی جزو داراییهای مهم فرهنگی به شمار می رود که با شاخص هایی همچون مصرف مسئولانه و مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها سنجیده می شود. در همین راستا هدف این پژوهشبررسی تاثیرمسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها (CSR)وتوانایی های شرکت های بزرگ (CA) به عنوان عوامل موثر بر مصرف مسئولانه (SRC)دررفتارمصرف کننده است.جامعه آماری این پژوهش، مدیران تعاونی های مصرف وایسته به ادارات و شرکتهادرسطح استان آذربایجان شرقی است و ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه( بررسی تاثیرمسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها بر مصرف مسئولانه، پرسی ماری کوانا وهمکاران در سال 2012) می باشد. داده های گردآوری شده از پرسش نامه هابا استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه وتحلیلقرار گرفته است.با توجه به ماهیت متغیرهای پژوهش، از ضریب همبستگیپیرسون و آزمون کولموگروفو آزمون اسمیرنوف استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که تمامی متغیرهای مستقل (ارایه علل با ارزش، تعهد زیست محیطی، انجام کارهای مطلوب، تولید محصولات با کیفیت، رهبری در صنعت و نوآوری و تکنولوژی)رابطه معناداری با مصرف مسئولانه دارند.

مفهوم مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان ها (CSR) در دهه اخیر به پارادایم غالب و مسلط حوزه اداره سازمان ها تبدیل شده است، بااین حال هنوز برخی مدیران سرمایه گذاری در این حوزه را به منزله یک هزینه و محدودیت می دانند و اعتقاد دارند، مسئولیت های اجتماعی منافع قابل توجهی برای سازمان ندارد. در همین راستا این پژوهش با به کارگیری روش فراتحلیل و با هدف ترکیب کمی نتایج پژوهش های قبلی در حوزه مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان ها و پیامدهای آن انجام گرفت. تحقیق حاضر از نظر هدف توصیفی، از نظر نوع استفاده کاربردی و از نظر داده ها کمی است. جامعه مورد بررسی پژوهش شامل پایان نامه و مقالات چاپ شده در مجلات علمی- پژوهشی است که در طول سال های 1389-1400 در داخل و خارج از کشور انجام گردید. با استفاده از روش نمونه گیری غیرتصادفی – هدفمند، تعداد 79 پژوهش که دارای ملاک های درون گنجی بودند، به عنوان نمونه وارد فرایند فراتحلیل شدند. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار CMA2 انجام شد. از میان 18 متغیر شناسایی شده، 3 متغیر (17/0 درصد) دارای اندازه اثر زیر 3/0 و ضعیف بوده و تعداد 8 متغیر (44/0 درصد) دارای اندازه اثر بین 3/0 تا 5/0 و متوسط بوده و همچنین تعداد 7 متغیر (39/0 درصد) اندازه اثر بالای 5/0 درصد و قوی بودند. متغیرهای حمایت سازمانی ادراک شده، اعتبار خارجی ادراک شده، فرهنگ سازمانی، خلاقیت، تعامل کاری، هویت سازمانی و عدالت سازمانی به ترتیب قوی ترین پیامدها شناسایی شدند.

در سال های اخیر تأثیر گسترده فعالیت های مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان (CSR) بر روی ذینفعان، باعث توجه مدیران و رهبران به بحث CSR و رفتار و نگرش کارکنان شده است. هدف از تحقیق حاضر شناسایی پیامدهای CSR بر کارکنان، با استفاده از رویکرد فرا تحلیل است. تحقیق حاضر از نظر هدف توصیفی، از نظر نوع استفاده کاربردی، و از نظر نوع داده ها کمّی است. جامعه مورد بررسی در این پژوهش، پایان نامه های کارشناسی ارشد، و تحقیقات چاپ شده در مجلات علمی- پژوهشی می باشد که در طول سال های 1389 الی 1400 در داخل و خارج از کشور انجام شده است. تعداد 79 تحقیق با استفاده از روش نمونه گیری غیر تصادفی - هدفمند که ملاک های درون گنجی را داشتند به عنوان نمونه وارد فرایند فراتحلیل شده است. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار CMA2 (محاسبه اندازه اثر) انجام شد. از میان 18 متغیر شناسایی شده، 3 متغیر (17/0درصد) دارای اندازه اثر زیر 3/0 بوده و تعداد 8 متغیر (44/0 درصد) دارای اندازه اثر بین 3/0 تا 5/0 بوده و همچنین تعداد 7 متغیر (39/0 درصد) اندازه اثر بالای 5/0 درصد دارند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان با متغیرهای هویت سازمانی، عدالت سازمانی، حمایت سازمانی ادراک شده، تعامل کاری، خلاقیت، اعتبار خارجی ادراک شده، رضایت شغلی، رفتار شهروندی سازمانی، تعهد سازمانی، ترک شغل و سازمان، عملکرد شغلی، اعتماد سازمانی، نوآوری، انحراف سازمانی، و فرهنگ سازمانی رابطه معناداری دارد. و با بدبینی سازمانی، جنسیت، و سن رابطه معناداری ندارد. 

در پژوهش حاضر تلاش شد با نگاهی متفاوت و نگرشی جامع تر رابطه مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان و عملکرد منابع انسانی(رفتار و نگرش کارکنان) بررسی و به این پرسش پاسخ داده شود: آیا ادراک کارکنان درباره مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان، می تواند موجب ترویج رفتارها و نگرش های مثبت، و کاهش رفتارها و نگرش های منفی، درمیان کارکنان شود. در این راستا پژوهش حاضر باهدف ترکیب کمی نتایج پژوهش های انجام شده در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمان و عملکرد منابع انسانی(رفتار و نگرش کارکنان) صورت گرفت. روش پژوهش فرا تحلیل است که پس از بررسی تعداد زیادی از مقالات و پژوهش های صورت گرفته، با استفاده از پایگاه های اطلاعاتی داخلی و خارجی، تعداد 79 مقاله و پایان نامه منتشرشده بین سال های 1389، 1400 و 2010 ، 2021 انتخاب شد. همچنین جهت رعایت ملاک های ورود و استخراج اطلاعات مربوط به هر مطالعه از چک لیست استفاده گردید. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار فرا تحلیل CAM2 کمک گرفته شد. نتایج تحقیق نشان داد مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان بر رفتار و نگرش های مثبت کارکنان با میانگین اندازه اثر (0/563) تأثیر بزرگ و قوی دارد. و همچنین مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان بر رفتار و نگرش (منفی کارکنان) با میانگین اندازه اثر (0/319-) تأثیر متوسط(منفی) دارد. این پژوهش مفاهیم عملی مهمی ارائه می کند. که درک مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان منجر به مجموعه ای از نگرش ها و رفتارهای مطلوب در کارکنان می شود. و شواهد مستقیمی را برای سازمان ها و مدیران برای مشارکت در مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان(CSR) فراهم می کند.