الهام حبیبی

چیرگی انگاره توسعه به مثابه رشد اقتصادی، مهم ترین کارکرد نهاد آموزش -عالی را تشکیل سرمایه انسانی برای دستیابی به غایت رشد اقتصادی در نظر گرفته است. اما شکست تجربی این ایده و ظهور نظریه های انتقادی و جایگزین، ضرورت بازتعریف نقش نهاد های کلیدی -از جمله نهاد آموزش عالی- در روند توسعه را بیش از پیش برجسته و نمایان ساخته اند. هدف از این مقاله، اندیشه-شناسی سیاسی نظریه توسعه انسانی و استخراج دلالت های سیاستی آن در سامان بخشی حوزه آموزش عالی است. بر این اساس از نظریه روایت دلالتی به -عنوان چارچوب مفهومی و روش شناسی دلالت پژوهی استفاده شده است. یافته-های این مقاله حاکی از آن است که نظریه توسعه انسانی به پشتوانه اندیشه سیاسی حاکم بر رویکرد قابلیت ها، با فراتر رفتن از دو گانه فرد و اجتماع، ساختار و عاملیت، ارزش و حقیقت، خیر خصوصی و خیر عمومی و یا دولت و بازار، بر نقش مکملی و تکمیلی این عوامل در طراحی و ارزیابی جامعه خوب متمرکز بوده است. در نهایت کاربست این اندیشه جامع و فراگیر در سامان بخشی جامعه آموزش عالی، علاوه بر مشارکت نهاد آموزش عالی در رشد اقتصادی، بر دیگر کارکرد های کلیدی و مغفول مانده این نهاد همچون تقویت آزادی، دموکراسی و عدالت اجتماعی در روند توسعه تأکید و توجه کرده است.

اشتغال زنان به بعنوان نیمی از نیروی کار فعال در فرایند توسعه بسیار ضروری و با اهمیت در نظر گرفته می شود. از دیگر سو گردشگری به عنوان صنعتی سود آور زمینه ساز ایجاد شغلهایی متنوع در زمینه های مختلف است . با توجه به نقش موثر صنعت گردشگری در ایجاد اشتغال زنان ، در این پژوهش برآنیم تا با بهره گیری از تجربیات زنان راهنمای تور به فرصتهایی که این شغل برای ایشان فراهم آورده است را بررسی نمائیم. روش این پژوهش کیفی و با استفاده از روش نظریه بنیانی (گرندد تئوری) بوده و داده ها از طریق مصاحبه و مشاهده گردآوری شده است. روش نمونه گیری، هدفمند با حداکثر تنوع (زنان راهنمای تور ورودی، خروجی، داخلی و مجرد، متاهل، متاهل دارای فرزند، مطلقه) و با معیار اشباع نظری بوده است. اطلاعات به دست آمده از مصاحبه ها کدگذاری (باز، محوری و انتخابی) شده و مفاهیم و مقوله های به دست آمده تجزیه و تحلیل شده اند مقوله محوریِ این بررسی «پدیده فرصتهای اجتماعی ناشی از شغل راهنمای تور برای زنان » است، به طوری که مقولات دیگر را در برمی گیرد. یافته های پژوهش حاکی از تدوین10گزاره در خصوص پدیده" فرصت های اجتماعی ناشی از اشتغال زنان راهنمای تور" است بطور خلاصه می توان گفت که فضای باز محیط شغلی، امکان دور شدن از برساختهای زنانگی و رهایی از شرایط بحرانی زندگی را فراهم ساخته و موجب رهایی از روزمرگی، کسب امتیازات مالی، خودشکوفایی، افزایش منزلت و کاراریی اجتماعی، تعدیل کلیشه های جنسیتی و بازتعریف نقش مادری و همسری می گردد.

نظریه سرمایه انسانی نقش مهمی را در ورود و اثرگذاری نظام آموزش عالی در روند توسعه برعهده دارد. هدف از این مقاله، اندیشه شناسی سیاسی نظریه توسعه ای سرمایه انسانی و استخراج دلالت های سیاستی آن در حوزه آموزش عالی است؛ براین اساس، از روایت دلالتی به عنوان چارچوب مفهومی و روش شناسی دلالت پژوهی استفاده شده است. یافته های این مقاله نشان می دهد نظریه سرمایه انسانی با تکیه بر مقومات و دلالت های اندیشه سیاسی مطلوبیت گرایی، مبانی نظری و هنجاری رویکرد اقتصادی و بازارمحور در حوزه نظام آموزش عالی را فراهم کرده و با تأکید بیش ازاندازه بر بُعد اقتصادی آموزش و اولویت دهی به اهداف اقتصادی، بسیاری دیگر از اهداف و کارکردهای غیراقتصادی و فی نفسه ارزشمند نظام آموزش عالی را مورد غفلت و کم توجهی قرار داده است. طبق نتایج به دست آمده، نظام آموزش عالی مبتنی بر تئوری سرمایه انسانی، با انعکاس نگاه تقلیل گرا و محدودیت های حاکم بر مطلوبیت گرایی در تکیه بر انگاره انسان اقتصادی، بی تفاوتی نسبت به مسئله توزیع، تفاوت های میان فردی و فراموش کردن سایر ملاحظات ناوابسته به مطلوبیت، از کفایت نظری لازم برای ارائه تصویری همه جانبه و جامع از نقش و جایگاه نظام آموزش عالی در توسعه برخوردار نیست.

نیاز به آگاهی داشتن از اندام خود و نظارت و کنترل بر بدن، یکی از ضروریات عصر حاضر به شمار می رود که در مباحث جامعه شناسیِ بدن به عنوان مدیریت بدن مطرح می گردد. کنترل، نظارت و مدیریت بر بدن، گاهی در قالب فعالیت های ورزشی و گاهی در قالب جراحی های زیبایی، انجام می شود. توجه بیشتر زنان به وضعیت ظاهر و زیبایی خود نسبت به مردان، سبب می شود تا گاهی به صورت افراطی، رفتارهایی به منظور مطابقت دادن ویژگی های بدن خود با الگوهای فرهنگی زیبایی و چهره و اندام که در رسانه های جمعی و صنعت زیبایی تبلیغ می شود، اتخاذ کنند. این امر تبعات سوئی به دنبال دارد. پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که آیا تمایزات فردی و روانی بر مدیریت بدن، مؤثر است؟ اگر پاسخ مثبت است میزان تأثیر آن چقدر است؟ در مقاله پیش رو جهت تدوین الگوی نظری، از نظریه گئورگ زیمل استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه زنان مراجعه کننده به مجموعه های ورزشی و کلینیک های جراحی زیبایی منطقه 1 شهر تهران و در سال 1392 می باشند. هم چنین روش تحقیق، پیمایش بوده و از ابزار پرسشنامه جهت جمع آوری داده ها استفاده شده است. هم چنین برای نمایش یافته ها نیز از دو نوع آمار توصیفی و استنباطی شامل جداول توافقی، آزمون های پارامتری (اسپیرمن و پیرسون، رگرسیون و تحلیل مسیر) و برای مقایسه بین گروه ها از آزمون F استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی است که تمایزات فردی و روانی بر مدیریت بدن، مؤثر است. هم چنین مدیریت بدن در گروه های سنّی، تحصیلی و وضعیت های تأهل، تفاوت معناداری دارد. درحالی که مدیریت بدن در گروه های شغلی مختلف تفاوت معناداری ندارد و بین مدیریت بدن با میزان درآمد رابطه معناداری وجود ندارد.