حسین مینایی

کلان نیروهای مسلح نقش آفرینی می کند و هدف آن را می توان ایجاد شرایط سیاسی، ملی و بین المللی مطلوب برای حفظ و گسترش ارزش های ملی و حیاتی کشور در برابر دشمنان بالفعل و بالقوه دانست. از ویژگی های دیپلماسی دفاعی در شرایط موجود این است که به عنوان یکی از ابزارهای هویت یابی و مشروعیت سازی سیاست دفاعی و راهبردی کشورها تلقی می شود. بر این اساس، این مقاله با هدف ارزیابی راهبرد دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران و به منظور افزایش آگاهی و آشنایی مسئولان و کارگزاران از وضعیت فعلی؛ نقاط ضعف و قوت آن نگاشته شده است. این مقاله به روش توصیفی و با رویکرد آمیخته (کیفی و کمی) تدوین شده است. در این مقاله مؤلفه ها و شاخص هایی برای ارزیابی وضعیت موجود دیپلماسی دفاعی از طریق مراجعه به خبرگان و مرور منابع و بررسی اسناد ارائه شده که در تحقیقات قبلی سابقه نداشته است. نتایج حاصله نشان می دهد که دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران در وضعیت موجود رضایت بخش نیست. نتایج این پژوهش در ترسیم وضعیت مطلوب دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران بسیار حائز اهمیت است.

از زمان بروز انقلاب اسلامی و تغییرات اساسی در سیاست خارجی ایران، اختلافات جمهوری اسلامی و آمریکا در ابعاد مختلف آغاز شده و در سالیان اخیر با اضافه شدن چالش های جدید اوج گرفته است. تهدیدات ایالات متحده با توجه به نگرش حاکم بر این کشور و شرایط منطقه ای شامل ابعاد متنوعی است که در این تحقیق تلاش گردیده همه ابعاد آن با رویکرد آینده پژوهانه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرند. برای این منظور از روش تحلیل روند به عنوان یکی از روش های اصلی آینده پژوهی استفاده شده است. تحقیق حاضر از منظر هدف در گروه تحقیقات کاربردی و از منظر روش در گروه تحقیقات موردکاوی قرار دارد. ضمن آنکه در روش تحلیل نیز از رویکرد کیفی و تحلیل زمینه ای استفاده شده است. به منظور رسیدن به اهداف تحقیق، پژوهش حاضر در بخش اول به بررسی توصیفی تهدیدات آمریکا علیه ج.ا. ایران در اسناد راهبردی منتشر شده (بین سال های 2005 الی 2017) و دسته بندی انواع تهدیدات و بررسی فروانی و مضمون محتوایی آنها پرداخته است. در بخش دوم نیز ضمن تحلیل روند راهبردهای تهدیدات استخراج شده، به تبیین روندهای آتی تهدیدات در ابعاد منطقه ای، سیاسی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و اندیشه ای، سایبری و فرهنگی پرداخته است. 

این مقاله باهدف تحلیل و واکاوی مبانی، مفاهیم، تعاریف و الگو های آینده نگاری و آینده نگاری راهبردی ارائه شده توسط صاحب نظران سعی دارد ابعاد، مؤلفه ها و گویه های کلیدی را استخراج کرده و در نهایت گام های آینده نگاری راهبردی فناوری در حوزه پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران را معرفی نماید. جهت تجزیه وتحلیل، ابتدا با انجام مطالعات اسنادی (25 سند) اطلاعات اولیه جمع آوری شد، سپس با استفاده از فرامطالعه (فراترکیب)، مؤلفه ها و گویه های تحقیق را مشخص کردیم، و درنهایت با ارائه پرسش نامه به جامعه نمونه به تعداد 68 نفر با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی و آزمون یافته ها، نتایج زیر منتج گردید. پنج مرحله به همراه مؤلفه ها و گام های مربوط جهت آینده نگاری راهبردی فناوری های دفاعی پدافند هوایی تعیین شد: مرحله پیش آینده نگاری شامل مؤلفه های مطالعه سازمان های رقیب و دشمن (سه گام)، مطالعه سازمان های بالادستی و همتراز (دو گام)، مطالعه سازمان (سه گام) و بررسی وضعیت موجود (پنج گام). مرحله تعیین ورودی ها شامل مؤلفه های تعیین هدف یا اهداف (چهار گام)، مشخص کردن بازیگران یا ذی نفعان (پنج گام)، تعیین قلمرو زمانی و مکانی (چهار گام) و جمع آوری داده ها (چهار گام). مرحله آینده نگاری شامل مؤلفه های تجزیه و تحلیل (سه گام)، تفسیر (دو گام)، وضعیت مطلوب (دو گام) و چشم انداز (چهار گام).  مرحله خروجی شامل مؤلفه های آماده سازی برای تصمیم گیری (سه گام) و ارزیابی و تصمیم گیری (چهار گام). و مرحله تدوین راهبردها شامل مؤلفه های توسعه راهبردی یا مدیریت راهبردی فناوری (پنج گام) و پیاده سازی و اجرا(پنج گام).

آینده نگاری فناوری فرآیندی پیچیده و شدیداً وابسته به ساختارهای بومی است. هدف کلی آینده نگاری فناوری، عام نوظهوری است که ممکن است منافع اقتصادی, دفاعی و اجتماعی زیادی را دربر داشته باشند. ماهیت جنگ در حال تغییر و تحول بوده و سرعت این تغییر از هر زمان دیگری در تاریخ معاصر بیشتر است. نیروی زمینی قرن بیست و یکم برای آن که بتواند در بالاترین سطح ممکن به سرعت استراتژیکی و برتری مانور دست پیدا کند، بایستی از طریق فناوری های رزم زمینی تاثیرات مربوط به آگاهی از فضای صحنه نبرد و آتش و مانور دقیق را به طور هم زمان مورد استفاده قرار دهد. هنگامی که این تغییرات به طور کامل با هم تلفیق گردند، هم افزایی حاصل از این قابلیت های مختلف موجب می شود که نیروی زمینی در میادین جنگ آینده به عامل مهمی در تصمیم گیری های ملی تبدیل شود. آینده-نگاری فناوری های دفاعی مورد نیاز در جنگ آینده، ابزاری است، که به فرماندهان و مدیران ارشد در ایجاد درک راهبردی از فناوری، به منظور اخذ تصمیمات کلان کمک می کند. این مقاله با هدف شناسایی فناور های مورد نیاز نیروی زمینی در جنگ آینده به روش دلفی تهیه گردیده است. مبانی نظری پژوهش حاضر در جنگ آینده از نظریات هافمن و کیلکولِن و در شناسایی فناوری از نظریات ون ویک و فال تأثیر گرفته است. در ادامه از نظرات خبرگی اساتید دانشگاه در حوزه های دفاعی، صنعت و فناوری بهره برداری، و داده های حاصله به روش آمیخته تجزیه و تحلیل و در نهایت فناروری های شناسایی شده ارائه گردید.

دیپلماسی دفاعی، بخشی از سیاست های دولت است که به عنوان یک ابزار مهم در تحقق اهداف کلان نیروهای مسلح نقش آفرینی می کند و هدف آن را می توان ایجاد شرایط سیاسی و ملی و بین المللی مطلوب برای حفظ و گسترش ارزش های ملی و حیاتی کشور در برابر دشمنان بالفعل و بالقوه دانست. از ویژگی های دیپلماسی دفاعی در شرایط موجود این است که به عنوان یکی از ابزارهای هویت یابی و مشروعیت سازی سیاست دفاعی و راهبردی کشورها تلقی می گردد. با ظهور علم آینده نگاری محققان سیاست گذاری سعی کردند از قابلیت های این علم در توسعه فنون برنامه ریزی راهبردی استفاده کنند. به این ترتیب به تدریج با استفاده گسترده از آن ها، روش ها و فنون آینده نگاری وارد بطن برنامه ریزی شد. شناسایی پیشران ها اصلی و کلیدی یکی از الزامات اساسی هر پروژه آینده نگاری در جهت تدوین سناریوها می باشد. بر این اساس این مقاله باهدف شناسایی پیشران های اصلی و کلیدی دیپلماسی دفاعی ج.ا.ایران جهت افق 15 سال آتی نگارش و با ترکیب روش های آینده پژوهی مانند، مرور منابع، پانل خبرگی و تحلیل ماتریس متقاطع و با استفاده از نرم افزار میک مک انجام شده است. در جهت اجرای این پروژه از نظرات خبرگی صاحب نظران حوزه دفاعی و سیاست خارجی بهره برداری و در فرجام پیشران تنش زدایی و اعتمادسازی به عنوان پیشران کلیدی ارائه گردیده است. یافته های اصلی تحقیق حاکی از این است که در بین پیشران های اصلی شناسایی شده، پیشران تنش زدایی و اعتمادسازی در سطح منطقه ای و بین الملل به عنوان پیشران کلیدی دیپلماسی دفاعی ج.ا.ایران در سطح منطقه ای و بین الملل خواهد بود.

اقدامات آمریکا علیه ایران از قبیل کودتای 28 مرداد 1332 علیه محمد مصدق، نفوذ در ایران بین سال های 57-1332، مخالفت با انقلاب اسلامی، وقایع ناموفق طبس، بلوکه کردن دارایی های ایران، سرنگونی هواپیمای ایرباس ایران در خلیج فارس، حمله به تأسیسات نفتی ایران در خلیج فارس، کمک تسلیحاتی به عراق در جنگ با ایران، کمک به گروه های محارب ج.ا.ایران در خارج از کشور و ... نشانه هایی از خصومت این کشور با ایران است. تمامی این ها نشانه این است که آمریکا کشوری سلطه گر است و هرگونه ایجاد رابطه با آن زمینه ساز تحقق الگوی سابق سلطه گری آمریکا را فراهم می کند. این گذشته ناخوشایند، دغدغه محققین پژوهش حاضر شده تا با بهره گیری از روش تحقیق مورد کاوی و متکی بر تکنیک های تحلیل سناریو، و با هدف شناسایی عناصر سناریوهای تهدیدهای آمریکا علیه ج.ا.ایران صورت گرفته است. یافته های حاصله از نرم افزار سناریو ویزارد تعداد 197 سناریو را ارائه نمود. از بین این تعداد سناریو، تعداد 10 سناریو پس از محاسبه نرخ ناسازگاری انتخاب گردیدند. این سناریوها با توجه به پیشران های کلیدی و اشتراک نظر خبرگان به سه سناریو تقلیل داده شد. در این مرحله بر اساس نظر خبرگان پژوهش سناریوهایی که هم پوشانی کم تری داشتند و به واقعیت نزدیک تر بودند انتخاب گردیدند.

این مقاله با هدف مطالعه چارچوب ها، مدل ها و الگو های آینده نگاری و آینده نگاری راهبردی در سازمان های مختلف انجام شده است، و با استفاده از نظرات صاحب نظران تلاش شده مراحل، مؤلفه ها و گام های آینده نگاری راهبردی فناوری در حوزه پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، احصاء و چارچوب مناسبی در این حوزه ارائه شود. برای این منظور با استفاده از روش مدل سازی ساختاری تفسیری نظرات 25 نفر از افراد صاحب نظر در این موضوع اخذ، و با طی هفت گام روش ISM هرکدام از مراحل چارچوب آینده نگاری راهبردی فناوری های پدافند هوایی سطح بندی شدند. با توجه به خروجی مدل های ساختاری تفسیری، مرحله پیش آینده نگاری شامل پنج سطح و سیزده گام، مرحله تعیین ورودی ها شامل نُه سطح و هفده گام، مرحله آینده نگاری شامل پنج سطح و یازده گام، مرحله خروجی شامل دو سطح و هفت گام و مرحله تدوین راهبردها شامل چهار سطح و ده گام می باشند. در نهایت چارچوب آینده نگاری راهبردی فناوری در پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران طراحی و تدوین گردید و با استفاده از محاسبه قدرت نفوذ و میزان وابستگی، گام های نفوذی، پیوندی، خودمختار و وابسته در هر مرحله مشخص گردید.

یکی از مهم ترین وظایف نیروی دریایی هر کشور، برقراری امنیت تجارت دریایی در حوزه آب های سرزمینی و فراسرمینی آن کشور است. بطورکلی شناسایی تهدیدات پیش روی تجارت دریایی علاوه بر تضمین حضور مؤثر در دریا و پایش مناطق دریایی، به اشتراک گذاشتن اطلاعات و افزایش آگاهی محیطی را در پی خواهد داشت. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد که با هدف بررسی تهدیدات امنیتی شمال اقیانوس هند بر آینده تجارت دریایی ج.ا ایران انجام شده و در این راستا با استفاده از روش دلفی به شناسایی این تهدیدات پرداخته و سپس با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته به رتبه بندی این تهدیدات پرداخته است. پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ 8/0 تعیین شد. جامعه آماری این تحقیق شامل کارشناسان دریایی، بندری، کشتیرانی ج.ا ایران، خطوط کشتیرانی، ذینفعان بندر، کارشناسان وزارت راه و شهرسازی و اساتید دانشگاهی بودند. در تجزیه وتحلیل داده ها نیز از ضریب کندال، آزمون های آماری تحلیل واریانس، ضریب همبستگی و رگرسیون بهره گرفته است. از نتایج پنل دلفی 28 مورد به عنوان تهدیدات امنیتی شمال اقیانوس هند استخراج گردید که بر اساس تحلیل پرسشنامه ها با کمک آزمون های آماری، وجود کشورهای دچار فقر اقتصادی شدید در منطقه از بیشترین درجه اهمیت و قدرت اثرگذاری بر امنیت و آینده تجارت دریایی ج.ا ایران مشخص گردید.

جمهوری اسلامی ایران دارای موقعیت ممتازی در خلیج فارس، دریای عمان است. این موقعیت ممتاز همواره مدنظر قدرت های بزرگ منظقه ای و فرامنطقه ای بوده است. نیروی دریایی ایران که با درایت فرماندهی معظم کل قوا به عنوان نیروی دریایی راهبردی مطرح گردید، در حال حاضر تا مدار 10 درجه شمالی و حضور در آب های آزاد اجرای مأموریت می نماید. از آن جایی که نیروی دریایی یکی از ابزارهای مهم قدرت نظامی است و قدرت نظامی یکی از مؤلفه های اصلی منافع ملی محسوب می گردد، می تواند در مأموریت های خود با عملیاتی سازی عملیات روانی استراتژیک، ضمن ایجاد زمینه قدرت در منطقه، منافع ملی کشور را نیز توسعه دهد.    در این مطالعه سعی می شود فرصتها و چالشهای جمهوری اسلامی ایران با مد نظر قرار دادن ماهیت نیروی دریایی مورد بررسی قرار گیرد بنابراین هرچند که قدرت های بزرگ فرامنطقه ای منافع ملی خود را در حضور قدرتمندانه در قلمرو نفوذ ایران دنبال می کنند، اما جمهوری اسلامی ایران می تواند با در اختیار داشتن دو گذرگاه استراتژیک جهان (تنگه هرمز حدفاصل جزیره ابوموسی و جزایر تنب بزرگ و کوچک) و دسترسی مناسب به دریا و نیز برخورداری از نیروی دریایی راهبردی و با اجرای عملیات روانی استراتژیک بسیاری از معادلات سیاسی، نظامی، امنیتی و اقتصادی در منطقه را به نفع خود رقم زند و اهداف ملی را محقق سازد.

فعالیتهای سازمانی و راهبرد ها  تحت تأثیر گرایش های راهبردی قرار می گیرند. فرماندهان و مدیران بنا بر ضرورت های ادراک شده خود اولویت فعالیت های سازمان را تعیین نموده و در این راستا منابع سازمان را متمرکز می نمایند. توصیه اندیشمندان، توسعه متوازن سازمان می باشد اما سازمان ها به فراخور شرایط و مقتضیات ملزم به اتخاذ گرایش راهبردی اند. هدف این پژوهش که از نوع توصیفی است، تعیین گرایش راهبردی دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران در سه دوره اخیر می باشد. به این منظور، عملکرد فرماندهان در سه دوره اخیر در بازه های 1385-1382 و 1390 – 1385 و  1395-1390 بر مبنای مدل(BSC) مورد ارزیابی قرار گرفت  و 59 شاخص برای سنجش ابعاد رشد و یادگیری، فرایندهای داخلی، ذینفعان و مالی احصاء گردید و بر اساس نتایج این سنجه ها تحلیل و نتیجه گیری به عمل آمد. نتایج نشان داد که در دوره اول استراتژی ثبات و تأکید بر حفظ وضع موجود گرایش راهبردی غالب بوده است و فرایندهای داخلی در اولویت توجه فرماندهان بوده است. در دوره دوم  فرماندهان به دنبال خروج از راهبرد تدافعی و ثبات در برخی ابعاد بوده اند. اما در عمل راهبرد ثبات همچنان بر اغلب فعالیت های دانشگاه در این دوره حاکم بوده است.در دوره سوم  آمارها بیانگر این امر است که این دوره، دوره توسعه منابع سازمانی، انسانی ،  اطلاعاتی، تجهیزاتی و  زیرساختی در دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا می باشد. و راهبرد حاکم در دانشگاه در طول  این دوره استراتژی رشد و توسعه می باشد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان هیجان مدار بر کاهش اضطراب و خودشفقت ورزی نوجوانان 14 تا 19 سال 1400 انجام شد. روش پژوهش: این پژوهش نیمه آزمایشی است و برای جمع آوری داده ها از طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه و مرحله پیگیری استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانش آموزان دختر 14 تا 19 سال از دبیرستان دخترانه شهید بهشتی شهر تهران تشکیل دادند که از بین آنها، 30 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به طور تصادفی در گروه آزمایش (هر گروه 15 نفر) و کنترل (15 نفر) گمارده شدند. گروه آزمایش درمان هیجان مدار 8 جلسه 90 دقیقه ای تحت آموزش قرار گرفتند و گروه کنترل در لیست انتظار ماندند. ابزارهای مورد استفاده در پژوهش حاضر شامل پرسشنامه اضطراب (بک، 1996) و شفقت خود (نف، 2003) بودند که در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون مورد استفاده قرار گرفتند. تجزیه وتحلیل اطلاعات به دست آمده از اجرای پرسشنامه از طریق نرم افزار spss24 و با استفاده از واریانس اندازه مکرر تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد که درمان هیجان مدار باعث کاهش اضطراب (02/21=F، 001/0=P) و افزایش شفقت خود (47/138=F، 001/0=P) در مرحله پس آزمون شده است و این تاثیر در مرحله پیگیری پایدار بود. نتیجهگیری: بر اساس نتایج این پژوهش، درمان هیجان مدار، مداخله موثری در کاهش اضطراب و افزایش شفقت خود در دانش آموزان است.

امنیت با توسعه یافتگی رابطه مستقیمی دارد. نواحی مرزی اهمیتی کلیدی در برقراری امنیت پایدار کشور دارند. لذا شناسایی اختلافات فضایی-جغرافیایی، توسعه در نواحی مرزی که موجب بی عدالتی در این مناطق و ایجاد چالشهای امنیتی شده اندضروری است. از این رو هدف پژوهش شناسایی شکاف توسعه مناطق مرزی شهرستان تایباد به عنوان مانعی در دستیابی به امنیت پایدار در شهرستان های مرزی می باشد. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز به روش اسنادی گردآوری گردیده است. محدوده جغرافیایی مورد مطالعه شهرستان تایباد و واحد تحلیل دهستان های این شهرستان است. به منظور شناسایی درجه توسعه از تکنیک تاپسیس و تکنیک وایکور و به منظور کمی نمودن شکاف های توسعه ای از شاخص Cv استفاده شد. در این مطالعه درجه توسعه به کمک 51 شاخص به تفکیک 9 بعد کمی گردید. نرم افزارهای مورد استفاده Excel و Arc Gis بوده است.یافته های تحقیق نشان داد دهستان کرات در تکنیک تاپسیس با di=0.23 و وایکور با di=0.23 برخوردارترین دهستان شهرستان می باشد. همچنین ضریب تغییرات سطح توسعه در مدل تاپسیس 0.4 و در مدل ویکور 0.5 است که بیانگر وجود شکاف توسعه ای در سطح دهستان های شهرستان است. از این رو سازمان فضایی در این شهرستان نابسامان بوده و یافته های پژوهش حاکی از عدم تعادل فضایی در سطح دهستان های شهرستان تایباد به لحاظ سطح توسعه است و این نکته می تواند امنیت پایدار را در این منطقه را با مشکل مواجه نماید زیرا مناطق دارای شاخص های بالای توسعه از ضرایب امنیتی بالاتری نسبت به مناطق توسعه نیافته تر برخوردارند.