اسماعیل غلامی پور

نظام سرمایه داری اشاره دارد که امکانات فضایی، رفاهی و شهری را به صورت دوگانه و ناعادلانه در سطح شهر توزیع می کند. شهر دوگانه نوعی عارضه نظام سرمایه داری است و نشان دهنده نابرابری اجتماعی- فضایی تولیدشده در شهر است. یکی از روندهای اجتماعی در شهرهای نفتی جنوب ایران، ایجاد دوگانگی «فضایی اجتماعی» است که در شهرهایی چون «ماهشهر» تحت تأثیر صنعت پتروشیمی به وجود آمده است. در ماهشهر، دوگانگی در شکل های فضایی شهری، اقتصادی، دوگانگی در امکانات و خدمات بهداشتی و آموزشی و در نهایت، دوگانگی فرهنگی و اجتماعی و عدم انسجام و ادغام اجتماعی شهری بروز کرده است. عامل عمده دوگانگی اجتماعی در شهرهای نفتی و از جمله در ماهشهر، ضعف دیدگاه اجتماعی به صنعتی شدن مناطق نفتی، به ویژه سیاست شرکت- شهرسازی بوده است. سیاست شهری دولت و در اینجا سازمان نفت، به جای توسعه اجتماعی اجماعات بومی و محلی و ادغام کارکنان خود با جوامع محلی و شکل گیری شهرهای مدرن ادغام یافته، با سیاست شرکت شهرسازی، جداسازی کارکنان صنایع نفتی از جوامع بومی بوده که پیامد آن ایجاد جامعه دوگانه محلی شرکتی بوده است.

گسترش شرکت های هرمی در دهه 1380 یکی از پدیده های اجتماعی جالب توجه در ایران بوده است. هدف این مقاله، شناسایی علل تداوم و گسترش فعالیت این شرکت ها بر اساس بررسی تجربه فعالان شرکت کوئست در ایران در یک پژوهش کیفی است. اطلاعات این تحقیق از مصاحبه های عمیق با 31 نفر از فعالان کوئست و همچنین تحلیل محتوای کتاب ها و فیلم های پرکاربرد در مباحث آموزشی کوئست به دست آمده است. نتایج نشان می دهد: تغییر نگرش افراد به موفقیت، شغل و درآمد، یکی از عوامل مهم در تداوم فعالیت اعضا بوده است. همچنین علاوه بر ساختار سلسله مراتبی کوئست که روابط افراد را در مجموعه ها تنظیم می کرده، مجموعه باورهای مشروعیت بخش قدرتمند در قالب فعالیت های جمعی و گروهی، انگیزه و انرژی لازم برای فعالیت اعضا را به وجود می آورده است.

دهیه 1380 را باید دهیه فعالیت گستردیه شرکت های هرمی در ایران دانست. هدف این مطالعه، بیان بخشی از علل رشد و فراگیری آن با توجه به شیوه های اقناع سازی و بررسی تجربیه افراد از زمان فعالیت در آن است. بر اساس روش کیفی، اطلاعات تحقیق از مصاحبه با 31 نفر از افرادی که سابقیه فعالیت در کوئست را داشته اند به دست آمده است. نتایج نشان می دهد که از شیوه های مختلفی برای جلب افراد به این شبکه استفاده می شده است؛ اعتمادسازی بر اساس روابط خانوادگی یا دوستانه مهم ترین شیوه بوده است. تحقیق حاضر نشان می دهد، فعالیت در کوئست علاوه بر مسائل و آسیب های اجتماعی متعدد و جدی ناشی از آن، به ویژه به واسطیه آموزش های کاری، برای بسیاری از افراد تجربیه مثبت و آموزنده نیز به همراه داشته است. در نهایت بر اساس یافته ها، پیشنهادهایی برای استفادیه سیاست گذاران از تجارب حاصل از گسترش این پدیده در ایران بیان شده است.

فرکلاف ابتدا از موضعی زبان­شناختی به متون انضمامی می­پردازد و سپس گفتمان­هایی را که متن به آنها متکی­ است شناسایی کرده و نحوه وابستگی آنها به نظریه­های کلان اجتماعی را توضیح می­دهد. هدف فرکلاف آگاهی زبانی انتقادی به مصرف­کنندگان متون است. هر متنی خوانندگان را به سوی فهم خاصی از واقعیت رهنمون می­سازد. شناسایی انتقادی گفتمان­های مستتر در متن و آگاهی بخشی به مخاطبین در هنگام قرائت متن دل­مشغولی اصلی فرکلاف است. در این مقاله با تأسی از روش فرکلاف نشان داده­ایم که متون رسانه­ای ایران که درحال بازنمایی واقعیت بحران اقتصادی اجتماعی اروپا و آمریکا در سال 2011 میلادی هستند متأثر از چه گفتمان­ها و نظریه­های کلانی هستند. این مقاله بیشتر هدف روش­شناختی دارد و برای این کار تحلیل مفصل و دقیق یک متن را سرلوحه کار قرار دادیم.