سجاد عسکری متین

بررسی و تحلیل نقش نظریه های کاربردشناسی در بافت حقوقی، موضوعی جدید است. این پژوهش در بستری زبان شناختی و با تکیه بر نظریة «کارگفت» جان آر. سرل (1975) به بررسی نقش کارگفت در بافت حقوقی پرداخته است. به همین منظور، متن بیست دادنامة حقوقی صادره از یکی از شعب دیوان عالی کشور به عنوان پیکره انتخاب و از منظر نظریة کارگفت تحلیل شد. هدف اصلی این نوشتار را می­توان بررسی میزان تطبیق پذیری نظریة کارگفت با این متن حقوقی، کارکردهای ویژة نظریة کارگفت در این گونة حقوقی و تحلیل کاربردشناختی این رویداد حقوقی- گفتمانی در دو سطح خرد و کلان از منظر کنش منظوری (غیر بیانی) دانست. نتایج از تراکم بالای کارگفت در پیکره، اهمیت و تأثیر بسزای آن در بافت حقوقی و به ویژه این گونة حقوقی (دادنامه) حکایت می کند. از منظر رویداد گفتمانی و بر اساس برآیندهای مذکور، هر دادنامة حقوقی یک کنش کاربردی- اعلامی در سطح کلان گفتمان حقوقی به شمار می آید که تعداد زیادی کارگفت توصیفی و اعلامی و اندکی کارگفت های دیگر را شامل می شود.

اندیشمندان تربیت و توسعه حرفه ای معلمان را انگاره ای بی بدیل در تضمین کیفیت سامانه های آموزشی دانسته اند. این مهم چنانچه به منظور رصد افقهای شایستگی و بالندگی در زوایای تعلیم و تربیت معلمان انجام شود، هدفی والا و گران سنگ خواهد بود. در این پژوهش با تکیه به روش مطالعه کیفی «فراترکیب» تلاش شده است که الگویی معیار (جامع و استاندارد) برای سنجش صلاحیت حرفه ای معلمی ارائه شود؛ الگویی که هم ناظر بر معیارهای روزآمد و پیش رو ارزیابی باشد و هم حوزه های کلیدی برنامه درسی تربیت معلم را پوشش دهد. بر اساس بروندادهای پژوهش، از میان شانزده سند بالادستی ملی، متون علمی و اسناد بین المللی، در مجموع 28 مدل مفهومی، 6098 کد آزاد، 1655 مضمون و 218 محور موضوعی احصا شد. بر پایه یافته ها، ساختار نهایی این الگو در 7 ساحت، 33 حوزه محوری و 158 شاخص صلاحیت با نام «الگوی معیار سنجش صلاحیت حرفه ای معلمی در تراز جمهوری اسلامی ایران» پدید آمد. ساحتهای هفتگانه این الگو عبارت اند از: 1. برنامه ریزی و آماده سازی برای آموزش؛ 2. برنامه ریزی و طراحی برای یادگیری؛ 3. مدیریت پیرامون و محیط یادگیری؛ 4. آموزش اثربخش؛ 5. مسئولیت سازمانی و توسعه حرفه ای؛ 6. سرمایه اجتماعی و فعالیت فرهنگی و 7. معنویت ، اخلاق و خداباوری. برایند پژوهش حاکی از آن است که الگوی پیش رو: (الف) ناظر بر تربیت معلم در نظام ارزشی اسلام؛ (ب) نخستین گام در راه معیارسنجی حرفه ای معلمی؛ (ج) برآورنده نیاز داخلی برای سیاستگذاری و تهیه آزمونهای ارزیابی و (د) همسو با شرایط و ملاحظات نظری و عملی ارزیابی در تراز جمهوری اسلامی ایران می باشد.

با توجه به خلا تحقیقاتی در زمینه صدای نویسنده یا حضور وی در متن، پژوهش حاضر به صورت تلفیقی و با کمک روشهای کمی و کیفی صدای نویسنده یا حضور وی در متن را در نگارش دانشجویان زبان انگلیسی مورد بررسی قرار داده است. شرکت کنندگان گروهی از دانشجویان رشته زبان انگلیسی در سطح کارشناسی و شیوه گردآوری اطلاعات از طریق مستندات نگاشته شده و مصاحبه نیمه ساختار یافته بوده است. نتایج نشان می دهد صدای نویسنده یا حضور وی در متن نقش بسزایی در موفقیت در نگارش علمی دارد. این مقاله جزییات نتایج را مورد بحث قرار می دهد.

تحلیل گفتمان سازمانی رویکردی کیفی و نوین در واکاوی طبیعت گفتمان در سازمان به شمار می آید. این پژوهش از دیدگاه روش شناختی، در بستری پساساختاری بر آن است تا به بررسی پدیده ای برجسته در گفتمان سازمانی؛ «رهگفت های ارتباطی» بپردازد. از این رو، به مدت هشت روز گفت وگوی سه نفر در محیط کاری (دفتر آموزش دانشکده) ضبط، پیاده سازی و به متن (پیکره) تبدیل گردید، تا بتوان در بررسی کاربرد رهگفت های ارتباطی این محیط کاری از آن بهره جست. بر اساس تحلیل پیکره و یافته های پژوهش رهگفت های ارتباطی در پنج دسته از یکدیگر باز شناخته شدند؛ روایات عمومی، روایات سازمانی، تعارفات، گفتارهای میانه و گفتارهای ارتباطی- اجرایی. همچنین، برآیند به عمل آمده نشان می دهد که برآورد و ارزیابی فعالیت سازمانی، ایراد رفع مسئولیت، انتقاد از روند انجام فعالیت، اظهار ناخشنودی از شرایط کاری و ابراز هویت سازمانی، در کنار رهگفت های اجرایی از جمله کارکردهای رهگفت های ارتباطی است. بر اساس برآیندهای پیش گفته، پیشنهاد می شود که به نقش روش شناختی و معرفت شناختی «تحلیل گفتمان سازمانی» در بررسی طبیعت گفتمان سازمان توجه بیشتری شود؛ زیرا بکارگیری این روش کیفی، موضوعی محوری در درک و برداشت درست از پدیده های پیچیده سازمانی و امری مهم در واکاوی فرهنگ سازمانی به شمار می رود. افزون بر این، از این روش نوین می توان برای افزایش آشنایی پژوهش گران با گفتمان سازمانی و همچنین در امر آموزش منابع انسانی و گسترش سرمایه اجتماعی نیز بهره جست.

هدف این پژوهش، واکاوی چالش های شناختی و اجتماعی ناشی از دگرگونی هویت فردی بر اثر فراگیری زبان بیگانه و سنجش اثرگذاری این سازه بر ساخت هویت ملی فراگیران است. در این راستا دویست و چهار فراگیر زبان انگلیسی برگزیده شدند و به دو پرسشنامه، یکی برای اندازه گیری دگرگونی هویت فردی (تغییر در اعتماد به نفس، تغییر جای سپار، تغییر افزون، تغییر مولد، ایستایی و دوگانگی) و دیگری برای پیمایش سازه هویت ملی پاسخ گفتند. نتایج به دست آمده، حاکی از رواج تغییر در اعتماد به نفس فراگیران زبان بر اثر یادگیری زبان بیگانه است. بررسی شاخصهای فردی گویش وران در این پژوهش، نشان دهنده تأثیر سن، جنسیت و سابقه فراگیری بر دگرگونی هویت فردی است. براساس نتایج و برآیندهای مذکور، بروز چالش های هویتی بر اثر تقابل ارزش های فرهنگی زبان مادری و زبان بیگانه، امری محتمل است. افزون بر این، طبق محاسبات پیش بین (رگرسیون)، اثرپذیری چشمگیر هویت ملی از دگرگونی های هویتی فردی فراگیران برآورد نشد، بر آن به این معناست که آموزش زبان بیگانه، تهدیدی علیه هویت ملی به شمار نمی رود و هم چنین می تواند در مواردی در انسجام و تکوین هویت ملی فراگیران نقش آفرین باشد. با تکیه بر نتایج به دست آمده پیشنهاد می شود که جامعه هویتی فراگیران زبان بیگانه در نقشه جامعه شناختی هویت ایرانیان دیده شود.

هدف : با مطالعه گزاره های درون دینی و برون دینی می توان دو نوع تأثیرگذاری را میان علاقه و تفکر انتقادی مشاهده کرد؛ اشاره به نقش پیش برنده علاقه و دیگری به نقش کاهنده آن در فرآیند تفکرورزی. روش :نگاره پیش رو با هدف تبیین و حل تنافی نام برده با رویکرد تطبیقی و از روش «توصیفی-تحلیلی» و در گردآوری اطلاعات به صورت «کتابخانه ای» بهره برده است. یافته ها: یافته های به دست آمده نشان می دهد اگرچه علاقه داشتن به منزله یک تمایل انسانی، به طور کلی تأثیر مثبتی بر تفکر دارد، اما همین مؤلفه در مواردی مانع دیدن کاستی ها و نقص ها نیز می شود. ازاین رو در تفکری همانند تفکر انتقادی که نیاز به قضاوت و ارزیابی بیشتر نمود دارد، بایستی برای ارتقای آن، علاقه به موضوع را کنترل کرده تا نگاه انتقادی به مسئله به درستی شکل گیرد. بر اساس برآیند نتایج، پیشنهاد می شود که به نقش کاهنده علاقه در تفکر انتقادی، به ویژه در درک شناختی و فراشناختی ساختار ذهنی تفکر، توجه دقیق تری شود و از آموزه های درون دینی در درک بهتر از آثار برآیندی علاقه در تفکر انتقادی بهره گرفته شود. نتیجه گیری : بر این اساس بازخوانی به روز و روشمند آموزه های دینی از ضروریات زیست آگاهانه در هزاره سوم به شمار می آید؛ به ویژه زمانی که رویکرد مؤثر و زاینده به مؤلفه های روان شناختی بیش ازپیش مورد نیاز زندگی پیچیده امروز است.

بررسی ابعاد و زوایای گوناگون برساخت سرمایه اجتماعی معلمی موضوعی نو به  شمار می آید؛ همچنان  که انگارش مدرسه به  عنوان واحد کوچکی از جامعه نیز موضوعی بدیع است. نگارنده در نوشتار پیش رو در پی رویکردی بر سنجش سرمایه اجتماعی از منظر پیمایش مؤلفه های مطرح در امر کارگزاری توسعه پذیر معلمان زبان خارجی در بافت و متن مدارس بوده است. در این راه، در چارچوب مطالعات کمّی و ناظر بر شیوه تحلیل داده مطالعات توصیفی همبستگی، الگوی معادلات ساختاری برگزیده شد. فرض بر آن بود که معلمان در راه گسترش و تحکیم برساخت سرمایه اجتماعی خود نیازمند بهره گیری از ساختار توسعه حرفه ای  مشارکتی و حمایتگری دانشی و پژوهشی و عاطفی از یک دیگر در بافت مدارس هستند. برای گردآوری داده، بر اساس نمونه گیری تصادفی، از میان معلمان در دسترس 143 معلم زبان خارجی شاغل در آموزش وپرورش مشارکت داشتند. ناظر بر خروجی الگو و ضرایب مسیر برآورد می شود که توسعه حرفه ای  مشارکتی و تأمل حرفه ای نقش مستقیم و کارگزاری توسعه پذیر نقش میانجی در برساخت سرمایه اجتماعی معلمان زبان دارد. بر اساس برآیند نتایج و هم سو با مطالعات موازی، پیشنهاد می شود مشارکت معلمان در فعالیت های توسعه پذیر و مشارکتی (همچون آموزش گروهی، اقدام پژوهشی مشترک، بازدید از سایر کلاس ها و مدارس) همراه با فضای آکنده از حمایت (دانشی، پژوهشی، عاطفی) در برنامه درسی تربیت معلم (پیش، حین، پس از خدمت) گنجانده شود؛ امری که برانگیختگی حس اعتماد و استحکام سرمایه اجتماعی آن ها در مدارس را در پی خواهد داشت.