مهری سادات موسوی

مطالعه حاضر درصدد است تا میزان آسیب پذیری خانواده های ایرانی را در ابعاد مختلفِ روان شناختی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. جهت دستیابی به هدف مزبور از روش تحلیل ثانویه داده های پیمایش ملی خانواده بهره گرفته است. یافته های تحقیق نشان داد که از میان متغیرهای زمینه ای مورد بررسی تنها متغیر وضعیت تأهل با میزان آسیب پذیری همبستگی معنادار نداشته و سایر متغیرهای تحقیق (سن، سطح تحصیلات و جنسیت) با متغیر وابسته تحقیق همبسته بوده اند. به طوری که از نظر میزان آسیب پذیری (کل و ابعاد سه گانه) پاسخگویان، بیشترین فراوانی در بین کسانی با سطح تحصیلات دیپلم، گروه سنی 49-30 ساله و زنان (در بعد روان شناختی) تعلق داشت. از نظر شیوه تربیت فرزندان نیز شیوه تربیتی میانه مستبدانه و غیرمستبدانه بیشترین میزان آسیب پذیری اقتصادی و روان-شناختی و شیوه کاملاً مستبدانه کمترین میزان را به خود اختصاص داده بود. کمترین میزان آسیب پذیری اقتصادی مربوط به خانواده های دارای 5 فرزند و بیشتر و کمترین میزان نیز به خانواده های صاحب دو فرزند و کمتر تعلق داشت. کمترین میزان آسیب پذیری کل و ابعاد آن به کسانی با نگرش کاملاً منفی به طلاق اختصاص داشت. در نهایت وجود رابطه معنادار بین تمامی زیرشاخص های شیوه های حل تعارض به جز شیوه مراجعه به مشاور با متغیر وابسته اثبات شد.

مطالعه پیش رو درصدد تحلیل مجدد و تلخیص آماری مجموعه تحقیقات پیشین در زمینه پدیده توانمندسازی اجتماعی به عنوان یکی از مفاهیم اصلی توسعه است. به عبارتی، به دنبال آن است که براساس مطالعات و تحقیقات کمی پیشین، عوامل مؤثر بر توانمندسازی اجتماعی و میزان این تأثیرگذاری را احصاء نماید. این مطالعه با کاربست روش فراتحلیل به عنوان یکی از انواع روش های مرور تحقیقات سعی دارد به سوال اصلی پژوهش پاسخ دهد. جهت اجرایی کردن فراتحلیل کلیه تحقیقات معتبر علمی در سطح داخلی از سال 1386 تا 1399 به عنوان جامعه آماری تحقیق انتخاب و با مطالعه تمامی اسناد بدست آمده، نهایتاً 23 سند جهت انجام فراتحلیل مناسب تشخیص داده شد. تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از اسناد مزبور با استفاده از نرم افزار فراتحلیل (CMA2) صورت پذیرفت. یافته های تحقیق در دو بخش یافته های توصیفی و یافته های حاصل از فراتحلیل ارائه شد. یافته های حاصل از ترکیب شدت اثر، نشان می دهد که متغیرهای پایگاه-اقتصادی اجتماعی و مشارکت اجتماعی به ترتیب با اندازه اثرات ترکیبی معادل 436/0 و 434/0 در حد متوسط بر میزان توانمندسازی اجتماعی اثرگذار بوده اند. هم چنین از میان متغیرهای مورد بررسی متغیر سن کمترین اثر را بر میزان توانمندسازی اجتماعی داشته و اثرگذاری آن نیز به صورت منفی بوده است.

هدف: هدف از نگارش این مقاله ارزیابی سهم ابعاد اجتماعی بهزیستی ذهنی در رویکردها و برنامه های مختلف پیشگیری از مصرف مواد در بین نوجوانان است. روش : ابتدا با استفاده از روش پیمایش، ابعاد اجتماعی بهزیستی ذهنی و همچنین نگرش نسبت به مواد در بین 600 نفر از دانش آموزان عادی، و پرخطر 14 الی 17 سال شهر تهران که به شیوه نمونه گیری خوشه ای تصادفی از پنج بخش جغرافیایی این شهر انتخاب شده بودند، سنجیده شد. ابزار مورد استفاده در این بخش شامل پرسش نامه های ابعاد اجتماعی بهزیستی ذهنی و رفتارهای پرخطر بود. سپس با استفاده ازتحلیل متن و تهیه چک لیستی مبتنی بر نتایج بخش پیمایش، مؤلفه های ابعاد اجتماعی بهزیستی که در نگرش مثبت نسبت به مصرف مواد مؤثر بودند، در رویکردها و مداخلات پیشگیری از مصرف مواد در بین نوجوانان مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها : نتایج نشان داد بیشترین توجه به بعد یکپارچگی اجتماعی و کمترین توجه به عدالت اجتماعی بوده است. از کل توجه رویکردهای شش گانه به ابعاد اجتماعی یادشده، بیشترین امتیاز متعلق به رویکرد سیستماتیک و پس از آن رویکرد نفوذ اجتماعی، رویکرد اجتماع محور، رویکرد ارتقای شایستگی، رویکرد پرورش عاطفی و رویکرد آگاهی رسانی در رتبه های بعد قرار گرفتند. نتیجه گیری : بیشترین توجه در برنامه ها به بعد پذیرش اجتماعی و پس از آن یکپارچگی اجتماعی، مشارکت اجتماعی و در حد ناچیزی شکوفایی اجتماعی بوده است. متأسفانه مؤلفه های عدالت اجتماعی و امنیت اجتماعی جایی در بین برنامه ها و مداخلات به خود اختصاص نداده اند.

این مقاله به طراحی مدل سنجش ابعاد اجتماعی بهزیستی ذهنی پرداخته و با مطالعه مبانی نظری موجود و مرتبط با موضوع تلاش شده تا به درکی مناسب از این بعد و شاخص ها و معرفهای آن ناائل گردد و در گسترش دانش پایه موجود در این خصوص نقشی در خور ایفا نماید. با توجه به ابهام مفهومی موجود در این حوزه ابتدا مترادفها و تعاریف مختلف مورد بررسی قرار گرفتند. برای دستیابی به مدل ابعاد اجتماعی بهزیستی ذهنی علاوه بر مطالعه اسنادی با صاحبنظرانی که در این حوزه فعالیت نموده اند مصاحبه بعمل آمده و از نظرات آنان در ساخت مدل استفاده گردد. در نهایت شش شاخص برای سنجش این بعد در نظر گرفته شد که عبارتند از امنیت اجتماعی، عدالت اجتماعی، پذیرش اجتماعی، شکوفایی اجتماعی، مشارکت اجتماعی، یکپارچگی اجتماعی. سپس مدل در بین 700 نفر از دانش آموزان شهر تهران اجرا شد. پس از حذف معرفهایی که بارعاملی آنها کمتر از 4/0 بود، سه شرط ذیل برقرار گردید: 1- بارهای عاملی معرفها همگی مثبت و هماهنگ است. 2- بارهای عاملی همه معرفها از 4/0 بیشتر هستند. 3- بارهای عاملی بدست آمده در مرتبه پایین تر بزرگتر از مرتبه بالاتر هستند. نهایتاً سنجه ای با 89 گویه برای سنجش بعد اجتماعی بهزیستی ذهنی بدست آمد. جهت وضوح بیشتر تحلیل مدل، متغیرهای پنهان به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفتند. ضریب اعتماد ترکیبی متغیرهای مرتبه بالاتر نیز قابلیت مدل و مؤلفه های آن را تأیید می نماید و نقطه برش بالاتر از 7/0 را نشان می دهد: عدالت اجتماعی (907/0)، یکپارچگی اجتماعی(884/0)، شکوفایی اجتماعی (831/0)، پذیرش اجتماعی(876/0)، مشارکت اجتماعی(829/0)، امنیت اجتماعی(806/0)، بهزیستی ذهنی(954/0). اعتبار ممیز در سطح عامل و استفاده از شاخص فورنل و لارکر بیانگر آن است که بارعاملی عامل های مرتبه پایین که ریشه دوم AVE است از تمام ضرایب سطر و ستونی که در آن قرار گرفته بالاتر و بیانگر اعتبار ممیز مدل کلی است.

این مقاله به شیوه استقرایی و کیفی و با استفاده از روش مردم نگاری به مطالعه طلاق توافقی در بستر اندیشه و نگرش زنان متقاضی این نوع طلاق، پرداخته است. بر اساس روش نمونه گیری کیفی هدفمند با 30 نفر از زنانی که برای طلاق توافقی به دادگاه خانواده شهرستان کرج مراجعه نموده بودند، مصاحبه عمیق انجام یافت. یافته های به دست آمده شامل شش مقوله عمده به شرح ذیل است: بازاندیشی در نقش مرد به عنوان نان آور خانواده، روابط جنسی نامطلوب، درگیری عاطفی، اختلافات فرهنگی اجتماعی، فشار هنجاری اطرافیان و اختلالات شخصیتی و رفتاری. مقوله هسته محوری این بررسی «جهت گیری زنان نسبت به طلاق توافقی» است که سایر مقولات عمده را در بر می گیرد و خود می تواند در تغییر و جهت دهی معنایی طلاق توافقی نزد زنان مؤثر واقع شود. با توجه به نتایج تحقیق، لفظ توافق در این گونه طلاق ها قابل تأمل است، زیرا تأمل در شرایط منجر به طلاق توافقی و کمی سازی مقولات، حاکی از آن بود که در نزدیک به %32 طلاق های توافقی، واژه توافق برازنده نیست، زیرا زن کاملاً با اجبار و از روی استیصال، اجبار و تهدید تن به آن داده است.

این مقاله به بررسی مفهوم خانه نزد دختران فراری پرداخته و با مطالعه تجربه زیسته این گروه تلاش شده تا به درکی مناسب از «خانه» نایل گردد و در گسترش دانش پایه موجود در خصوص پدیده دختران فراری نقشی درخور ایفا نماید. مطالعه حاضر به روش پدیدارشناختی و با استفاده از روش کلایزی انجام پذیرفته است. داده ها از طریق مصاحبه با 10 دختر در سن 15 تا 20 سال که مدت زمان زیادی از فرارشان نمی گذشت، جمع آوری گردیده است. یافته ها حاکی از درک پیچیده ای از خانه توسط شرکت کنندگان بود. در اصل، معانی خانه برای آن ها با «نبود» آن مرتبط بوده و هم زمان خانه ایده آل، واقعی، بی خانمانی و خانه جایگزین در ذهن این دختران لانه گزیده و در رفتارهایشان تجلی آن دیده می شود. بودن یا نبودن در این چارچوب، خود منشاء قضاوت هایی در خصوص آنان و شخصیت شان می باشد. در واقع درک معنای خانه به عنوان ساختی ذهنی، بخشی از شخصیت دختران را تشکیل داده و متأثر از هنجارها و ساختارهای غالب اجتماعی است. دخترانی که خارج از «خانه» باقی می مانند به عنوان منحرفان، ناقضان نظم اجتماعی و روسپی برچسب زده می شوند که از تصاویر اجتماعی «زن»، «دختر خوب» و «طبیعی» خارج شده و جامعه آن ها را به عنوان ساختار غیرزنانه و غیرخانگی برساخت می کند. خارج از خانه بودن، خود جواز چنین برچسبی را به تنهایی فراهم می آورد و منشاء مشکلات روانی، جسمانی و اجتماعی دختران فراری خواهد بود.

هدف: با توجه به تأثیر عوامل متعدد ساختاری و غیرساختاری در سوء مصرف مواد، در پژوهش حاضر تلاش شد تا شناختی میدانی از عوامل غیرساختاری مؤثر در سوء مصرف مواد، حاصل شود و میزان اثرگذاری آموزش های پیشگیرانه مبتنی بر آن مورد بررسی قرار گیرد. روش: مقاله حاضر، حاصل تحقیقی با رویکرد پیشگیرانه است که در دو بخش صورت پذیرفته است. بخش اول مطالعه پیمایشی بوده و بخش دوم شبه آزمایشی. با روش نمونه گیری خوشه ای تعداد 40 دانش آموز پسر از دبیرستان های تهران انتخاب و به تصادف به دو گروه گواه و آزمایش تقسیم شدند. گروه آزمایش تحت آموزش مهارت های زندگی قرار گرفت. پیش و پس از آموزش پرسشنامه گرایش به اعتیاد در هر دو گروه اجرا شد. یافته ها: یافته ها بیانگر تفاوت معنادار در نمره کلی گرایش به سوء مصرف مواد بین گروه آزمایش و گواه بود. نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن بود که آموزش مهارت های زندگی در کاهش گرایش به مصرف مواد تأثیرگذار بوده است. بنابراین، روش مناسبی برای پیشگیری از اعتیاد است.