معصومه منتشلو

یکی از مکاتب جدید در حوزه زبان شناسی، زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳی ﺷﻨﺎﺧﺘی است که به بررسی رابطه میان زبان انسان ، ذهن او، تجارب اجتماعی و فیزیکی او می پردازد. از باورهای پیروان این مکتب این است که زبان، الگوهای اندیشه و ویژگی های ذهن انسان را منعکس می کند. بنابر این مطالعه زبان، مطالعه ی الگوهای ذهنی سخنگویان آن است. بحث طرحواره های تصویری از ساخت های مورد توجه در پژوهش های معنی شناسی شناختی است. تجربیات انسان از جهان خارج ساخت هایی در ذهن او پدید می آورد که آنها را به زبان خود انتقال می دهد تا بتواند مفاهیم مجرد و انتزاعی را در قالب آنها بیان کند، این ساخت های مفهومی همان طرحواره های تصویری اند. در این مقاله سعی شده با نگرشی شناختی به بررسی مفهوم «عشق»، به عنوان یکی از جنبه های اصلی تفکر سعدی، در گلستان پرداخته شود. از این رو نخست تعریف ها و توصیف های سعدی درباره عشق استخراج و سپس در چارچوب مهمترین طرحواره های تصویری یعنی، طرحواره های حجمی، حرکتی و قدرتی به بررسی معنایی آن از طریق تحلیل محتوا اقدام شد و  نتیجه ی آن چنین به دست آمد : سعدی از طرحواره ی حجمی برای بیان مفهوم استعاری« عشق دریاست »، از طرحواره ی حرکتی برای بیان «عشق سفر است» و از طرحواره ی قدرتی برای بیان «عشق سلطان است» استفاده کرده است. و از این طریق توانسته عشق و ملزومات آن را به صورت پدیده هایی عینی و ملموس قابل درک کند.

زمان در مقام عنصر روایی و یکی از عوامل تثبیت فرم می تواند با دلالت هایی ضمنی به پیوندی «زیبایی شناختی- اندیشگانی» منجر شده؛ متن را به انسجام مضاعف برساند. برغم اینکه بسیاری از متن های تعلیمی کلاسیک با نوعی نتیجه محوری تولید گردیده و کمتر به دلالت پردازی غیر مستقیم با عناصر روایی پرداخته شده است؛ در برخی از روایت های داستانی آن عصر، همچون تمثیل شیخ صنعان عطار، نسبتی چشمگیر میان زمان توزیعی روایت با وضعیت، کنش های شخصیت اصلی قصه و درونمایه وجود دارد. این نوشتار به شیوه توصیفی- تفسیری، جریان زمان در روایت شیخ صنعان را به مثابه عنصری روایی برای تبیین انواع انسجام در آن متن بررسی کرده است. مبنای نظری این نوشتار برای معرفی جریان زمان در سه شکل ترتیب، تداوم و بسامد؛ الگوی ژنت و در بحث زمان در قالب حال اخلاقی سخن والاس مارتین است. نتیجه حاکی از آن است که زمان توزیعی در تمثیل مذکور با انواع زمان پریشی، تنظیم سرعت و تکرارها، منجر به دو سطح انسجامِ ساختاری و اندیشگانی شده است در  این میانه، راوی با تکیه بر حال اخلاقی زمان روایت را متوقف کرده، به شکلی مستقیم اندیشه ای را با مخاطب در میان می گذارد.

مقدمه: گفته های شخصی یا همان خودگویی ها به همان شیوه ی گفته های دیگران ، بر رفتار فرد تأثیر می گذارد و می تواند رفتار و تفکرات انسان را جهت دهد. هدف: در پژوهش هایی که تا کنون بر اساس نظریه ی مایکنبام صورت گرفته ، با توجه به اهمیت و کاربردی بودن این نظریه، به صورت اختصاصی به تأثیر گفتگوی درونی و نتایج آن پرداخته نشده است لذا این پژوهش سعی دارد داستان «پیرمرد و دریا» اثر ارنست همینگوی را در مقام یک نمونه ی عملی، بر اساس این نظریه مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد. روش: روش این پژوهش ، توصیفی – تحلیلی است که داده ها بر روش کتابخانه ای جمع آوری شده است. یافته ها: تحلیل این اثر، ضمن همسو بودن با رویکرد بازسازی شناختی ، مشخص کرد که گفتگوی درونی در موقعیت های مختلف با توجه به محتوای مثبت یا منفی، می تواند انسان را به سمت موفقیت یا شکست بکشاند. همچنین می توان این اثر را به عنوان الگویی بارز در رویکردهای روانشناختی مبتنی بر فنون بازسازی شناختی معرفی کرد. نتیجه گیری: یافته های پژوهش حاضر مشخص کرد وقتی خودگویی فرد مثبت است او به خودش اجازه می دهد تا موفقیت و شانس برایش رخ بدهد و به ذهن ناخوداگاه خود دستور می دهد تا همه منابع را برای موفقیت فراهم کند. اما هنگامی که گفتگوی درونی، منفی باشد، فرد همه چیز را رها می کند و تمام شانس ها را حتی برای رسیدن به موفقیت امتحان نیز نمی نماید، چرا که او به ذهن ناخودآگاه خود دستور داده است که شانس ها را حتی برای رسیدن به موفقیت احتمالی دور نماید، پس خودگویی می تواند به واقع رفتار و تفکرات انسان را جهت دهد و هر فرد با تکرار و تمرین می تواند ضمن آشنا شدن با خود گویی هایش، آنها را تحت کنترل و هدایت خود در آورد.

داستان های پسامدرن معمولاً با بحث هایی بازیگوشانه درباره خودِ زبان و کنش داستان نویسی درصدد سلب اقتدار از «فراروایت» هستند. فراروایت نظامی دلالتی- معرفتی است که مدعی کشف معنای نهایی یا درک حقیقت است و می کوشد سلطه خود را بر ساختار دلالتی همه متون از جمله ادبیات بگستراند. ادبیات پسامدرن برای مقابله با این سلطه، هر گونه نظمی را که مایه قوام فراروایت هاست، در تمامی سطوحِ متن از جمله سطح دیداری به بازی می گیرد. در کنار بازی های نامتعارف سطح لفظی یا معنایی، هنجارشکنی های سطح دیداری این متون آن قدر زیاد است که می توان آنها را جزء ویژگی های سبکی به حساب آورد. یکی از اشکال هنجارشکنی که کاربرد خودآگاهانه آن خواننده را دچار تعلیق می کند، کاربرد نامتعارف علائم ویرایشی است. در این مقاله، هنجارشکنی های علائم ویرایشی در داستان های پسامدرن فارسی، با تأکید بر آثار بیست و شش تن از نویسندگان دهه های هفتاد و هشتاد بررسی می شود.