بهنام فعلی

این پژوهش با هدف بررسی رابطه جهتگیری مذهب و سر سختی روانشناختی در دانشجویان انجام شد. جامعه پژوهش شامل تمام دانشجویان دختر و پسر دانشگاه پیام نور اسلام آباد غرب در سال تحصیلی90ـ89 بود. از این جامعه 380 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه جهتگیری مذهب آلپورت و پرسشنامه سرسختی روانشناختی (AHI) اهواز بود. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون ، رگرسیون وآزمون T مستقل استفاده گردید. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که بین جهتگیری مذهب درونی و سرسختی روانشناختی دانشجویان رابطه معناداری مثبت وجود دارد، اما بین جهت گیری مذهب بیرونی و سرسختی روانشناختی دانشجویان رابطه معناداری منفی وجود دارد. دیگر نتایج، دلالت می کرد که بین دانشجویان دختر و پسراز نظر جهتگیری مذهبی درونی و بیرونی تفاوت معنی داری وجود ندارد اما بین دانشجویان دو جنس از نظر سرسختی روانشناختی تفاوت معنی داری مشاهده شد.

توجه به سبک زندگی از مباحث ضروری جوامع امروزی است. این مفهوم بازتاب دهنده طیف کاملی از عقاید، ارزش ها و فعالیت های اجتماعی است که جوامع را از هم متمایز می کند. سبک زندگی اسلامی متشکل از مجموعه هایی به هم پیوسته از الگوهای رفتاری در زمینه های مختلف حیات بشری است. نهج البلاغه به عنوان یکی از منابع اصلی اسلامی، دربردارنده شاخصه های متعدد سبک زندگی در زمینه های مختلف است. از آنجایی که سعدی پرورش یافته فرهنگ اسلامی است، در آثار خود به موارد فراوانی از سبک زندگی اشاره کرده که یادآور مؤلفه های سبک زندگی در نهج البلاغه است. جستار حاضر سعی دارد با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی به تأثیرپذیری سعدی از سبک زندگی در نهج البلاغه بپردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که سعدی در مؤلفه های متعدد ذهنی و عینی سبک زندگی متأثّر از نهج البلاغه بوده است، با این تفاوت که امام علی (ع) هر مؤلفه را در زمینه های مختلفی مانند اعتقادی، اجتماعی، سیاسی، نظامی، اقتصادی تحلیل کرده است، اما بررسی های سعدی در مؤلفه های ذکر شده، محدودتر است و به گستردگی مؤلفه های ذکر شده در نهج البلاغه نیست.

عشق انسانی که در آموزه های صوفیه غالبا با تعبیر عشق مجازی ظاهرمی شود یکی از مسائل پیچیده و دشوار در عرفان اسلامی است. برخی آن را مقدمه عشق عرفانی می دانند و برخی به انکار آن پرداخته اند. احمد غزالی و عین القضات همدانی از اولین افرادی هستند که در ادب فارسی به شکل خاص و ویژه به کتابت درباره عشق، انواع، اطوار و ویژگی های آن پرداخته اند. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی تهیه شده، سعی شده تا به این سؤال اساسی پاسخ داده شود که دیدگاه احمد غزالی و عین القضات درباره عشق مجازی و عرفانی چگونه است؟ و چه نقاط اشتراک و افتراقی در بین آن دو دیده می شود؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که غزالی، نظربازی را با استناد به احادیث نبوی مجاز می شمارد و از سویی دیگر ظاهر و صورت را پلی می داند برای رسیدن به حقیقت باطن. عین القضات نیز دل بستن به این ظواهر را در صورتی که در راه وصال محبوب و معشوق الهی باشد، بی ضرر می داند. ازلی بودن، جبری بودن و مسیر پرمخاطره عشق از نقاط مشترک عشق عرفانی در سوانح و تمهیدات است.

بشری البستانی در شعر معاصر عربی و طاهره صفارزاده در عرصه ادبیات معاصر فارسی از منادیان حقیقی استبدادستیزی به شمار می آیند. دو شاعر مذکور که نماینده قشر بااحساس و آگاه و فرهیخته جامعه خود هستند توانستند با تلاشی گسترده به سرودن شعرهای مهیج و تحریک احساسات خفته مردم مبادرت ورزند تا علاوه بر تأثیرگذاری در حوادث و رویدادها، در راستای مصالح سرزمینشان آثار ادبی ماندگاری از خود بر جای گذارند. پژوهش حاضر که از نوع توصیفی تحلیلی است و با روش کتابخانه ای صورت گرفته به دنبال آن است تا مفهوم استبدادستیزی را که از مهم ترین مضامین مشترک اشعار این دو شاعر می باشد از منظر ادبیات تطبیقی مورد بررسی قرار دهد. نتایج مقاله پیش رو حاکی از آن است که مهم ترین بن مایه های مشترک در شعر این دو شاعر مقاومت عبارت اند از مفاهیمی چون بیان وضعیت اسفبار کشور، پرده برداشتن از ظلم و ستم دشمنان داخلی و استعمارگران و آثار و تبعه هجوم آن ها بر کشور عراق و ایران و در نهایت دعوت مردم به حفظ وحدت جهت پیروزی بر دشمنان.

ارتباطات کلامی که قدمتی به درازای عمر بشر دارد، از همان ابتدا در آموزه های دینی پیامبران الهی، محل تأکید و توجه بوده و آنان طی رسالت خود برای هدایت اقوام خود و نیز تأکید بر کلام و اثبات حقانیت خود، گریزی از کاربرد آن نداشته اند. در عصر حاضر نیز اندیشمندانی نظیر رومن یاکوبسن با رویکردی علمی به بررسی ساختار کمی و کیفی ارتباطات کلامی پرداخته اند. جستار حاضر به دلیل اهمیت اصل نبوت و نیز قابلیت های ارتباطات کلامی در تغییر افکار و عقاید و سبک زندگی و به طور کلی هدایت و سعادت انسان ها، و از همه مهم تر ظرفیت های نظریه ارتباطات کلامی یاکوبسن در تحلیل متون دینی؛ ارتباطات کلامی پیامبران (ع) به مثابه یکی از مهم ترین ابزارهای انجام رسالت را بر اساس این نظریه مطرح و شناخته شده علمی بررسی کرده، کارکردها و نقش های شش گانه زبانی از دید یاکوبسن را در بخشی از قرآن کریم، شامل گزیده ای از آیات سوره مبارکه غافر که پیامبران (ع) در آن با اقوام خود سخن گفته اند و نیز سخنان اقوام پیامبران (ع) با ایشان به صورت گزینشى، واکاوی نموده است. هدف پژوهش، درک و دریافت بهتری ازکلام هدایت بخش پیامبران (ع)، به روش توصیفى_تحلیلی و با رویکرد زبان شناسی بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد علی رغم حضور قدرتمند همه نقش های کلامی در ارتباطات کلامی پیامبران الهی با اقوام خود، نقش ترغیبی و ارجاعی زبان نسبت به سایر نقش هاى زبانى پررنگ تر است. دلیل غلبه نقش ارجاعی را می توان در رسالت هدایت پیامبران (ع) و ویژگی تعلیمى و آگاهی بخشى سخنان و نقش رهنمودی ایشان جست و دلیل برجستگی نقش ترغیبی را با مخاطب محور بودن کلام ایشان مرتبط دانست.

عرفان و تصوف یکی از مکاتب اسلامی است که از اسلام ریشه دارد و در طول تارخ اسلام طرفداران زیادی داشته و هم اکنون هم دارد و نه تنها دراندیشه بلکه در حرکت های جهادی و پایداری و گاه در قالب گروه های مبارز پا به عرصه وجود گذاشته است. در ادبیات معاصر فارسی وعربی، مؤلفه ها و شاخصه های ادب عرفانی و پایداری در شعر بشری البستانی و طاهره صفارزاده الگوهای مهم در ترکیب این دو حوزه ادبی ست.، بشری البستانی شاعره معاصر عراقی از جمله شاعرانی است که بخش بسیاری از اشعارش را به مفاهیم و مؤلفه ای ادبیات پیداری و در عین حال زبان و درون مایه های عرفانی اختصاص داده و طاهره صفارزاده از جمله شاعران معاصر ایرانی است که به عنوان یک شاعر انقلابی بخش مغتنمی از اشعارش را به مفاهیم ادبیات عرفانی اختصاص داده است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی به مطالعه و تحلیل مؤلفه های عرفانی در شعر شاعران ادب پایداری چون بشری البستانی و طاهره صفار زاده می پردازد.

إنّ مظاهر الحزن والقلق وفقدان التوازن الفکری والاجتماعی، هی تجلیّات مختلفه للشعور الاغترابی لدی الإنسان. فالشاعر العربی المعاصر کإنسانٍ مثقّف وذی عواطف جیاشه، سواء عاش فی ظلّ الاستعمار أو فی ظلّ أنظمه مصادره للحریّه یعانی من کلّ أنواع الضیاع والغربه، فیفقد حینئذٍ إنسانیّته ویصبح عاجزاً عن التواصل مع المجتمع ومع ذاته المنسیّه. ثریا العریض واجَت فی حیاتها صراعات مریره مع الاستعمار والاستبداد الداخلی، وقضت مدهً طویلهً فی صراعٍ فکری مع نفسها والمجتمع حولها. الابتعاد عن الوطن، والتبرّم بالدهر، والإخفاق فی الحبّ وفقدان رعایه الأمّ، والإحساس بالضیاع والتیه فی الدنیا والوحشه الروحیّه فیها، والضجر من المجتمع وتقالیده، وتجربه الاستبداد السیاسی، هی من أهمّ عوامل ظهور الشعور الاغترابی لدی ثریا العریض. فالمقاله هذه تعتمد فی خطّتها الدراسیّه علی المنهج الوصفی- التحلیلی واستقصاء أنواع الاغتراب ومن ثمّ تطبیقها علی نماذج شعریّه للشاعره کأدیبهٍ بارزهٍ فی الشعر الکویتی المعاصر، فهی تکشف عن أبعاد هذه الظاهره الاغترابیّه من خلال أشعارها وتصل إلی نتائج تساعدنا علی معرفه جذور شخصیّه الشاعره وخبایاها الذهنیّه التی انعکست فی شعرها.