خدیجه صفری کندسری

مقاله حاضر به معرفی نسخه ای دست نویس با نام کشف الضر فی نظم الدر می پردازد. مؤلّف نسخه، رکن الدین شیرازی از عارفان قرن هشتم هجری است که علی بن محمد حسن تونی در سال 835 ق. آن را کتابت کرد. قسمت اعظم این نسخه مشتمل بر یک رساله عرفانی نفیس و شرح قصیده تائیه ابن فارض است که با شماره 13679 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می شود. این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده است و هدف اصلی اش آن است تا ضمن معرفی و تأمل در ویژگی های نسخه خطی، شگردهای بیانی و ادبی اثر نیز بررسی شود؛ نیز در پایان به این سؤال اصلی پژوهش پاسخ داده شود: «سبک ادبی و شیوه های خاص این نسخه، در چه مسائلی خلاصه می شود؟» نسخه حاضر سرشار از عاطفه و خیال است و از عناصر خیال آفرین به بهترین شکل در آن استفاده شده است؛ به طور کلی غلبه لفظ بر معنا، برتری وصف بر خبر، خیال پردازی های شاعرانه و تصویرگری، استفاده از اغراض شعری مانند مدح و تشبیب از ویژگی های خاص این اثر است. نتایج نهایی مترتب بر این تحقیق، شناسایی نسخه خطی منحصربه فرد کشف الضر فی نظم الدر و واکاوی شیوه های بیان و خصوصیات سبکی، ادبی و زبانی این رساله عرفانی است که تاکنون در تاریخ زبان و ادبیات فارسی قرن نهم مغفول مانده است.

شخصیت والا و سیره انسانی و نبوی پیامبر اکرم)ص( همواره از کانون های مضمون آفرینی و تصویرسازی شاعران و نویسندگان در ادب فارسی بوده است. عرفای فارسی گوی پس از اسلام تاکنون به مناسبت های گوناگون به تکریم آن حضرت پرداخته اند؛ به ویژه در ابتدای سخن خود پس از حمد و ستایش خالق هستی بخش، به بزرگداشت و مدح پیامبر، مقام نبوت و مخصوصاً خاتمیت و سرآمدی و محوریت وجود آن حضرت در کل کائنات توجه داشته اند. در این مقاله تلاش شده تا به شیوه توصیفی-تحلیلی سیمای حضرت رسول (ص) در دو کتاب مرصادالعباد و کشف المحجوب که خود از امهات متون گران سنگ ادبیات فارسی می باشند مورد بررسی و مقایسه قرارگیرد. هدف این جستار مقایسه کیفیت تبیین سیمای پیامبر(ص) در دو اثر مذکور است. در این راستا نشان دادن برتری های پیامبر اکرم ، ضرورت معرفت بیشتر آن حضرت و بیان خاتم بودن و منسوخ کردن ادیان دیگر توسط پیامبر(ص) قابل بیان می باشد. بدین منظور مباحثی چون مقایسه پیامبر اکرم با پیامبران دیگر مانند حضرت موسی، ابراهیم و ...، شریعت پیامبر به ویژه مقیّد بودن مؤلّف هر دو کتاب به آن و علل فرستادن شریعت پیامبر و جنبه های دیگری از ابعاد شخصیتی و تاریخی آن حضرت همچون واسطه آفرینش بودن، معراج، سایه نداشتن پیامبر و ... از منظر نجم دایه و هجویری مطمح نظر بوده است. نتایج پژوهش نشان از جایگاه خاص پیامبر و شریعت وی در سلوک عرفانی هر دو عارف دارد.

عشق انسانی که در آموزه های صوفیه غالبا با تعبیر عشق مجازی ظاهرمی شود یکی از مسائل پیچیده و دشوار در عرفان اسلامی است. برخی آن را مقدمه عشق عرفانی می دانند و برخی به انکار آن پرداخته اند. احمد غزالی و عین القضات همدانی از اولین افرادی هستند که در ادب فارسی به شکل خاص و ویژه به کتابت درباره عشق، انواع، اطوار و ویژگی های آن پرداخته اند. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی تهیه شده، سعی شده تا به این سؤال اساسی پاسخ داده شود که دیدگاه احمد غزالی و عین القضات درباره عشق مجازی و عرفانی چگونه است؟ و چه نقاط اشتراک و افتراقی در بین آن دو دیده می شود؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که غزالی، نظربازی را با استناد به احادیث نبوی مجاز می شمارد و از سویی دیگر ظاهر و صورت را پلی می داند برای رسیدن به حقیقت باطن. عین القضات نیز دل بستن به این ظواهر را در صورتی که در راه وصال محبوب و معشوق الهی باشد، بی ضرر می داند. ازلی بودن، جبری بودن و مسیر پرمخاطره عشق از نقاط مشترک عشق عرفانی در سوانح و تمهیدات است.

تعد اللغه بلا شک تجسیداً للعقل ورمزاً له. یتم التعبیر عن الفعل العقلی عندما یصل إلى مرحله اللغه، والتعبیر لیس سوى مزیج من الکلمات والعبارات. فی الواقع، یجعل الشعراء عقولهم غیر المرئیه مرئیه ومفهومه فی "ما یقولون" و "کیف یقولون". کان احتلال الدول العربیه ، بما فی ذلک العراق وفلسطین ، وکذلک الحرب المفروضه بعد انتصار الثوره الإسلامیه ، ساحه لاختبار کبیر. قام کل شخص بحمایه الوطن بالطریقه التی کان قادراً علیها. وبقی هذا التیار حتى یومنا هذا کضروره للحفاظ على قیم الدفاع المقدس. منهج هذه المقاله هو المنهج الوصفی التحلیلی وتشیر نتائج البحث إلى أن لغه شعر المقاومه المعاصر ذات الوظائف الإقناعیه تتضمن موضوعات دینیه وملحمیه وثقافیه وأسطوریه، وتستعین بهیاکل وبنى مثل التلمیح، والتشبیه، والاستعاره، والانحراف عن المعاییر، والأنماط البدائیه.. إلخ، لتصور نفخ روح الأخلاق والقوه والمقاومه البطولیه بنبره مناسبه وبلیغه ومعبره فی الجمهور.یهدف هذا البحث إلى تعریف وتحدید شعر المقاومه ودراسه تأثیر اللغه على المکونات الأسلوبیه لهذا التیار، باستخدام شواهد من أعمال الشعراء المذکورین أعلاه.

در عصر حاضر مثنوی مولانا با ترجمه های انجام شده، یکی از شاخص ترین متن های زبان وادبیات فارسی است که بیشترین نظریه های ادبی جدید را در خود پذیرا می باشد. یکی از این نظریه ها، موضوع بینامتنیت است. این اثر گرانسنگ فارسی همچنان که با آثاری چون کلیله و دمنه، اسرارنامه، منطق الطیر، معارف، مقالات شمس و...ارتباط و پیوستگی متنی دارد، با دیگر آثار مولانا از جمله فیه مافیه و غ زلیات شمس نی ز دارای پیوند های بینامتنی می باشد مولوی با توجّه به انس عمیقش با قرآن و نیز به سبب سابقه اشتغال خانوادگی اش به حرفه وعظ در آثار خود از قرآن کریم و قصه های مربوط به پیامبران بسیار بهره برده است لذا مقاله حاضر به بررسی مناسبات بینامتنی شخصیت های قرآنی مشترک دیوان شمس و مثنوی به ویژه قصّه ابراهیم (ع) از منظر بیش متنیت ژنت می پ ردازد و منظور از ای ن رابطه بیش متنی، هرگونه ارتباطی است که متن ب (بیش متن/مثنوی) را به متن الف(پیش متن/غزلیات شمس)متّصل می کند. در این مقاله ضمن بیان تفاوت های ساختاری دو اثر غزلیات شمس و مثنوی، قصّه ابراهیم علیه السلام در این دو اثر از منظر بینامتنیت با روش تحلیلی- توصیفی مورد بررسی قرار می گیرد تا با نشان دادن شباهت ها و تفاوت های بینامتنی ، به خوانشهای نو و متفاوت مولوی از آن قصّه دست یابیم و از این رهگذر به تبیین تدبّر عمیق مولوی در قرآن و سازوکار ذهن و زبان خلّاق او در بیان مفاهیم پویای عرفانی توجّه نماییم