اعظم خبوشانی

یکی از فعالیت های مؤثر در مدیریت زنجیره تأمین سازمان ها طراحی یک ساختار شبکه زنجیره کارآ و کاربردی است که نقش مهم و به سزایی در موفقیت آنها ایفا می کند. با افزایش ملاحظات زیست محیطی و قوانین اجتماعی، سازمان ها ملزم می شوند که در طراحی زنجیره تأمین خود، علاوه بر اهداف اقتصادی، این گونه ملاحظات پایداری را نیز در نظر گیرند. با این رویکرد، در مطالعه حاضر، یک مدل برنامه ریزی ریاضی با در نظر گرفتن معیارهای پایداری در شبکه زنجیره تأمین حلقه بسته صنایع لبنی ارائه شد. نخست، مهم ترین شاخص های پایداری با ابعاد سه گانه اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی استخراج و اثرگذارترین شاخص ها به روش تصمیم گیری چندمعیاره دیمتل (DEMATEL) انتخاب شدند. سپس، برای طراحی زنجیره پایدار، یک مدل عدد صحیح مختلط چند هدفه ارائه شد که اهداف آن همان شاخص های حاصل از روش دیمتل بودند. شاخص های حاصل از تکنیک دیمتل، شامل هزینه کل از بعد اقتصادی، مصرف آب و مصرف انرژی از بعد زیست محیطی و فرصت های شغلی از بعد اجتماعی می باشد که به عنوان توابع هدف مدل پیشنهادی  تعریف شده اند. در ادامه، این مدل به کمک روشL-P متریک و با استفاده از نرم افزار GAMS حل شد و مجموعه جواب های بهینه پارتویی به دست آمد. در پایان، پیاده سازی مدل پیشنهادی در صنایع شیر پگاه اصفهان در سال 1398 صورت گرفت. اجرای مدل منجر به یافتن هفت دسته جواب بهینه پارتویی شد که از آن میان، کمترین میزان هزینه حدود هفتاد میلیون ریال در ماه، کمترین میزان مصرف آب حدود 760 مترمکعب در ماه، کمترین میزان مصرف انرژی حدود 963 مگاوات در ماه و بیشترین میزان فرصت های اشتغال حدود 39 هزار نفرساعت در ماه به دست آمد.

در این مقاله یک مدل برنامهریزی عدد صحیح مختلط چندهدفه، چند محصولی جهت برنامهریزی تولید،توزیع،حملونقل با در نظر گرفتن شاخصهای پایداری در شبکه زنجیره تأمین حلقه بسته صنعت غذا ارائه شده است. ابتدا پس از مرور ادبیات موضوع و با استفاده از نظرات خبرگان دانشگاه و صنعت غذا مهمترین شاخصهای پایداری با ابعاد سهگانه اقتصادی،زیستمحیطی و اجتماعی در این صنعت،استخراج و ساختار روابط شبکه و میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری هریک از شاخصها از طریق تکنیک دیمتل تعیین شدهاند سپس این تکنیک با روش فرآیند تحلیل شبکهای بهمنظور تعیین اوزان هر بعد و شاخصهای آن ترکیب گردیده و درنهایت شاخصهای دارای اولویت بالاتر انتخاب شدهاند.در ادامه یک مدل ریاضی عدد صحیح مختلط جهت برنامهریزی تولید،توزیع،حملونقل زنجیره تأمین پایدار حلقه بسته با ابعاد سهگانه فوقالذکر ارائه شده است که در آن شاخصهای حاصل از تکنیک دنپ،هزینه کل از بعد اقتصادی با وزن 1301/0مصرف آب و مصرف انرژی از بعد زیستمحیطی با اوزان0578/0، 0580/0و فرصتهای شغلی از بعد اجتماعی با وزن0911/0بهعنوان توابع هدف مدلسازی شده سپس با روش L-P متریک و با استفاده از نرمافزار گمز حلشدهاند و مجموعه جوابهای بهینه پارتویی به دست آمده است در پایان مطالعه موردی درزمینه صنایع لبنی به کمک دادههای واقعی صورت گرفته است. اجرای مدل منجر به یافتن 8 دسته جواب بهینه پارتویی شده بهطوریکه کمترین میزان هزینه در بین جوابها حدود 68 میلیون ریال در ماه، کمترین میزان مصرف آب حدود 660 مترمکعب در ماه و بیشترین میزان فرصتهای اشتغال حدود 39 هزار نفر ساعت در ماه میباشد.

در دنیای رقابتی عصر حاضر، سازمان ها برای رشد و پایداری خود باید به شدت تلاش نموده و از استراتژی مناسب جهت پیشرفت و حفظ بقای خود بهره گیری نمایند. محیط پیرامون سازمان ها به سرعت در حال تغییر است که از جمله این تغییرات تنوع تقاضا و نیازهای مشتریان است. محدودیت مهم دیگری که سازمان ها را در تنگنا قرار داده است، کمیابی و محدودیت منابع و امکانات می باشد. یکی از راه های کاهش این مشکلات استفاده مناسب از تامین کنندگان چابک و منابع بیرونی است. پژوهش حاضر حاصل انجام دو پایان نامه در حوزه چابکی و ISM می باشد. در این پژوهش ابتدا به شناسایی معیارهای سنجش تامین کنندگان چابک پرداخته شده است. سپس با استفاده از روش مدل ساختار تفسیری به سطح بندی این عوامل و دسته بندی آنها پرداخته شده است. نتایج این روش نشان می دهد که معیار سرعت تحویل در سطح اول خروجی این مدل قرار داشته و همچنین دارای نیروی پیش برندگی بسیار مناسبی می باشد. همچنین معیار کاهش زمان تاخیر نیز از این ویژگی ها برخوردار است. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی وزن معیارهای سنجش چابکی تامین کنندگان را تعیین کرده و ورودی مدل تاپسیس قرار داده شد. در پایان با استفاده از روش تاپسیس فازی به رتبه بندی شش تامین کننده پرداخته شد. محاسبات روش تاپسیس و AHP به پیوست در فایل Excel ارائه شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که معیارهایی که از نیروی پیش برندگی بیشتر و وابستگی کمتری برخوردار می باشند در مدل AHP هم از مقدار وزن بیشتری برخوردار شده اند. لذا برای افزایش چابکی تامین کنندگان باید بر متغیرهای سطوح اول و دوم مدل ساختار تفسیری تمرکز نمود. در این پژوهش جهت افزایش کارایی نتایج حاصل از تکنیک تاپسیس فازی وزن داده ها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی تعیین گردید. همچنین برای تفسیر میزان تاثیر معیار ها بر چابکی تامین کنندگان به طور همزمان از مدل ساختار تفسیری استفاده گردید.