غلامحسن حیدری

قدرت ملی به عنوان مفهومی ژئوپلیتیکی، ویژگی و صفت جمعی افراد یک ملت را منعکس می¬نماید و هم زمان به عنوان یک صفت فردی در رابطه با یک کشور و یک دولت تجلی پیدا میکند. بنابراین مجموعه انسان هایی که تشکیل ملتی را داده که در شکل یک کشور سازمان سیاسی پیدا کرده¬اند دارای قدرتی می¬باشند که از بر¬آیند قوای ترکیب شده آنها به دست میآید و می توان آن را قدرت ملی آن کشور دانست. مردم یکی از عناصر مهم وجودی هر حکومت می¬باشند. موضوع جمعیت یکی از مباحث جامعه¬شناسی، جغرافیای¬جمعیت و جغرافیای-انسانی محسوب می¬گردد، ولی اثر بخشی سیاسی آن در جغرافیای سیاسی مورد بررسی قرار می¬گیرد. جمعیت و ویژگی¬های آن به عنوان یک عامل مؤثر در توسعه و قدرت ملی کشور محسوب می¬گردد. برخی عوامل و متغیرها مانند تعداد جمعیت ممکن است در یک کشور دارای کارکرد مثبت بوده و در کشور دیگر کارکرد منفی داشته باشد اما جمعیت کلان¬شهرتهران با توجه به روند تغییراتی که از گذشته تا به امروز داشته است از لحاظ کمی و کیفی وضعیت مشخصی نداشته و بدون برنامه¬ریزی به صورت لکه¬ای در پهنه جغرافیایی کشور دیده می¬شود که در سطح ملی کشور را با چالش¬های اساسی مواجه کرده است. این پژوهش مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش جمعیت کلان¬شهر تهران در قدرت ملی کشور پرداخته است و یافته¬های حاصل از آن نشان می¬دهد کلان¬شهر تهران با وضعیت جمعیتی حال حاضر در قدرت ملی دارای کارکرد منفی می¬باشد.

مهم ترین تلاش رهبران سیاسی در همه کشورها ارتقاء اقتدار ملی است. این در حالی است که به نظر می رسد جامعه ایرانی امروزه با چالش هایی در زمینه تأمین حداکثر قدرت ملی روبروست. یکی از مؤلفه هایی که در شرایط کنونی موجب گردیده تا قدرت ملی با چالش مواجه گردد، بحران هویت ملی است. هویت ملی به معنای وحدت و همبستگی میان اجزای تشکیل دهنده یک نظام سیاسی و اجتماعی، یکی از مؤلفه های اصلی اقتدار ملی محسوب می شود . این در شرایطی است که با افزایش ضریب وحدت و همبستگی ملی از میزان تهدیدات داخلی و خارجی کاسته شده و زمینه مناسبی برای توسعه و پیشرفت کشور فراهم می گردد.مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در پی بازشناسی رابطه میان متغیر هویت ملی به مثابه متغیر وابسته، با قدرت ملی به عنوان متغیر مستقل می باشد. همچنین تلاش می گردد تا با اشاره به برخی نمادهای بحران هویت ملی در ایران، عوامل و عناصر مؤثر در بروز آنها نیز معرفی گردند. رویکرد غالب در اینجا تحلیل کارکردی و شیوه گردآوری داده ها مبتنی بر روش اسنادی و کتابخانه ای است. نتایج نشان می دهد که هم اکنون هویت ملی به عنوان زیرساخت منافع ملی در کشور از درون با برخی چالش ها مواجه است که در صورت عدم توجه کافی به آنها از استعداد زیادی برای تبدیل شدن به بحران برخوردارند، که آن نیز به نوبه خود موجب کاهش ضریب قدرت ملی و آسیب پذیری کشور در مقابل تهدیدات خارجی می گردد.

مهریه های سنگین، اموال تعیین شده بواسطه عقد ازدواج است که به طور معمول نه امکان فعلی و نه قابلیت بالقوه برای پرداخت آن وجود داشته باشد. در رابطه با حکم اولی، وجوه بطلان و نقش حاکمیت در صورت تزاحم حکم اولی با ملاکات اهم، بحث و نظرهایی مطرح است.در پژوهش حاضر با تکیه بر منابع فقهی - اصولی و روش تحلیلی، از حکم اولی جواز برای مهریه های سنگین، جایز نبودن در صورت فقدان قدرت تسلیم از سوی متعهد و یا فقدان قصد، مبانی مختلف پیرامون جایگاه مهر در عقد (عوض و یا شرط بودن مهریه) و احتمال بطلان به جهت سفهی بودن در برخی موارد، سخن رفته است؛ وجود مجال برای دخالت حاکمیت در صورت تزاحم جواز تعیین مهریه های سنگین با مصالح اهم و همچنین اقدامات حکومتی متصور نظیر الزام به پرداخت بالفعل، اخذ وثیقه و یا احراز قدرت تسلیم در حین عقد از دیگر وجوه مهم بحث است.

آب به عنوان یک منبع طبیعی و ارزشمند در سطح جهان است که در بین گروه های انسانی، جوامع و کشورها همواره رقابت آفرین و تنش زا بوده است. عمده اختلاف هایی که بین کشورها بر سر آب پیش می آید در حوضه های آبریز مشترک می باشد و یافتن سازوکاری معقول، به منظور بهره برداری عادلانه از این منابع امر دشواری است. با توجه به نقش استراتژیک و حیاتی آب و توزیع نامتوازن آن در مناطق مختلف جهان و نیز مشترک بودن بسیاری از حوضه ها و منابع آبی بین کشورها ضرورت استفاده از ظرفیت های دیپلماسی نیز گریزناپذیر است. ایران نیز همواره بر سر تقسیم آب های مشترک مرزی و رودخانه های فرامرزی با همسایگان خود اختلاف داشته و ضرورت اهمیت دیپلماسی است که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. هدف از این پژوهش، همکاریهای منطقه ای ایران، ترکیه و عراق در خصوص رودخانه های فرامرزی وحوضه های آبریز مشترک می باشد که تاثیر و نقش دیپلماسی آب با توجه به قوانین بین المللی، معاهدات و قراردادها بر این همکاریها و تعاملات می افزاید و از چالش ها، تنش ها و منازعات مرتبط با آب که تاثیر زیادی بر مسائل زیست محیطی، آلودگی آب، مهاجرت، ریزگردها و همچنین مسائل اقتصادی، سیاسی و امنیتی می گذارد جلوگیری می نماید. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی که مبتنی بر روش کتابخانه ای می باشد، مورد استفاده قرار گرفته و همچنین از روش تحلیل آماری spss که مبتنی بر جامعه آماری متخصصانی است که در این مجموعه قرارگرفته اند.

فرهنگ همواره بعد مهمی از قدرت بوده است؛ اما رابطه قدرت و فرهنگ در غیاب متغیری به نام جغرافیا هویت خود را از دست داده بود. از این رو ژئوکالچر در دوران کنونی اهمیت راهبردی فراوانی در معادلات قدرت جهانی پیدا کرده است. هدف این تحقیق تحلیل معادلات قدرت جهانی در بستر ژئو کالچر است. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که قدرت جهانی در بستر ژئو کالچر دارای چه معادلاتی است؟ برای پاسخ گویی به این سؤال اصلی فرضیه ای را که در پی آزمون آن هستیم این است که هم زمان با تغییر ابزارها و تاکتیک ها و نظریات قدرت جهانی و مطرح شدن ابعاد نرم قدرت به جای ابعاد سخت معادلات قدرت جهانی نیز بیش از پیش به سمت تقابل، رقابت و یا همکاری در بسترهای ژئوکالچری سوق یافته اند. نتایج مقاله نشان می دهد که بازی هایی که در عرصه ژئوکالچری جهان میان کنشگران مختلف دولتی و غیر دولتی در جریان هستند دیگر تنها مبادله و تعامل فرهنگی میان کشورها و فرهنگ های مختلف به شمار نمی روند بلکه حاصل تقابل، رقابت و همکاری میان قدرت های جهانی به منظور کسب قدرت، افزایش قدرت و یا اشاعه قدرت هستند. با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش خواهد شد با استفاده از منابع کتابخانه ای به تحلیل و تبیین معادلات قدرت جهانی در بستر ژئو کالچر پرداخته شود.

محدودیت منابع آب شیرین در جهان و افزایش روزافزون مصرف آن موجب شده که آب به عرصه رقابت در میان کشورها درآید. بنابراین موضوع چگونگی تقسیم آب در رودخانههای فرامرزی و همچنین بهرهبرداری از آبهای مشترک نیاز به نوعی از کنش دارد تا تعاملات و روابط را جایگزین رقابت کند. بدین جهت دیپلماسی یکی از مهمترین و کمهزینهترین ابزارهای سیاست خارجی و تعامل میان دولتها است که میتواند نقش مهمی در کاهش تنش و حل مناقشههای مرتبط با آب ایفا کند. هدف از این پژوهش، همکاریهای منطقه ای بین ایران ( ترکیه و عراق) بر مبنای دیپلماسی آب میباشد که طبق قوانین بین المللی و با توجه به معاهدات و قراردادها و همچنین مذاکرات دو و یا چندجانبه دیپلماسی آب میتواند به عنوان یک ابزار در جهت اهدافی مانند حسن همجواری، منافع مشترک و رشد اقتصادی نقش مهمی در همگرایی و تعاملات منطقه ای ایجاد کند. روش تحقیق با تکیه بر منابع کتابخانه ای و همچنین رویکرد توصیفی و تحلیلی و نرم افزار تحلیل آماری spss میباشد که نتایج بدست آمده حاصل از این تحقیق نشان میدهد که با داشتن دیپلماسی فعال و کارآمد و همچنین با مدیریت جامع و دقیق میتوان تعاملات و همکاریها را استحکام بخشید و از تنشها و منازعات در آینده جلوگیری کرد.

بروز تحولات در نظام بین الملل پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تحلیل گران مسائل مرتبط با سیاست و قدرت را متوجه اهمیت فزاینده فرهنگ و نقش سیاسی آن ساخت. با توجه به تاثیر نظام ژئو کالچر جهانی بر تعاملات قومی نگارنده در این مقاله با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای درصدد تحلیل نظام ژئوکالچر جهانی در قرن بیست و یکم و تأثیر آن بر جوامع آسیای جنوب غربی برآمده است. ظهور جنبش های هویت گرا در آسیای جنوب غربی و جنبش های اجتماعی جدید در غرب نشانگر این است که نیروهای جدید در سراسر جهان در برابر همه ساختارهای مسلط سر برآورده اند. از این رو در عرصه سیاست های جهانی و سیاست داخلی، دیگر قدرت صرفاً در انحصار دولت ها نبوده بلکه این نیروها که به عنوان بازیگران و کنشگران جدید وارد عرصه سیاست گردیده اند توانسته اند بر توانمندی جامعه بر قدرت و سیاست بیفزایند.

شاید بتوان گفت اهمیت ژئوپلیتیکی سوریه و نقش استراتژیک این کشور در مناسبات منطقه ای و بین المللی در ایجاد و تداوم این ناآرامی ها تاثیرگذار بوده است. هرچند تحولات صورت گرفته در سوریه تا حدودی ریشه در نارضایتی اقشار مختلف و اوضاع پر تنش داخلی این کشور داشته اما بی شک وجود منافع مشترک و گاها متضاد کشورهای خارجی در سوریه نیز در تعمیق جنگ داخلی و گسترش بحران بی تاثیر نبوده است. مقاله حاضر با طرح این سوال که؛ حکومت علویان سوریه پس از گسترش بحران در این کشور از چه موقعیتی برخوردار است؟ سعی دارد با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره مندی از مطالعات کتابخانه ای به تبیین موقعیت سیاسی حکومت علویان سوریه پس از آغاز جنگ داخلی در این کشور بپردازد. در این راستا فرضیه ای به شکل زیر مطرح شد. قدرت سیاسی حکومت علوی در سوریه پس از گسترش جنگ داخلی تنزل یافته است.مطالعات صورت گرفته در جهت اثبات فرضیه فوق بیانگر این واقعیت است که، نظام سیاسی علوی در سوریه بعد از شروع اعتراضات و گسترش بحران در این کشور، از بعد اقتصادی، حاکمیتی، سرزمینی، شناسایی بین المللی و جمعیت انسانی به شدت آسیب دیده و نفوذ و مشروعیت قبلی را ندارد.

شکل گیری انقلاب های مردمی و تحولات سیاسی در جهان عرب که کشورهای مختلف شمال آفریقا و خاورمیانه را در بر گرفته، در حال دگرگونی معادلات سیاسی، امنیتی و ساختار قدرت و موازنه قوا در منطقه خاورمیانه است. رسیدن موج رستاخیز عربی به سوریه و شروع اعتراضات داخلی و گسترش بحران، این کشور را صحنه ای برای مبارزه گروه های متعدد نظامی با یکدیگر و دولت علوی، یکه تازی گروه های شبه نظامی خارجی مانند داعش،دخالت مستقیم و غیر مستقیم قدرت های منطقه ای و رویارویی قدرت های جهانی مبدل ساخته است. مجموعه عوامل موثر بر تشدید بحران سوریه و تداوم آن به بیش از هفت سال، ترسیم فضای آینده این کشور را با ابهام روبرو ساخته است. مقاله حاضر با طرح این سوال که؛شیعیان علوی در سناریوهای مطرح برای آینده سوریه از چه جایگاهی برخوردارند؟ سعی دارد با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره مندی از مطالعات کتابخانه ای به تبیین جایگاه علویان در سناریوهای احتمالی برای آینده سوریه بپردازد. در این راستا فرضیه ای تحت عنوان؛ در صورت برکناری دولت بشاراسد، نقش شیعیان علوی در صحنه قدرت سیاسی سوریه کمرنگ خواهد شد، مطرح گردید. مطالعات صورت گرفته بیانگر این واقعیت است که با توجه به شرایط قومی و مذهبی حاکم بر سوریه و قرار گرفتن حکومت بشاراسد در محور مقاومت و ارتباط تنگاتنگ با ایران شیعی، هرگونه تغییر و تحول سیاسی در سوریه و تضعیف موقعیت حکومت علوی بشاراسد، از قدرت و نفوذ علویان کاسته خواهد شد و با  خارج شدن سوریه از محور مقاومت، علویان سوریه در انزوا قرار خواهند گرفت.

اکوتوریسم، به طور عمده بر منابع و جاذبه هایی استوار است که محیط طبیعی دراختیار گردشگر قرار می دهد که بهره گیری از آن هم به امکانات و شرایط مناسب نیاز دارد و هم مستلزم حفاظت از منابع طبیعی می باشد، این امر از طریق ارزیابی توان و ظرفیت محیط زیست طبیعی برای پذیرایی از گردشگران قابل تحقق است.از این رو تحقیق حاضر با عنوان «بررسی ظرفیتهای توسعه گردشگری منطقه الموت باتاکید بر اکوتوریسم» به انجام رسیده است. شناخت پتانسیلهای طبیعی منطقه و تاثیر گردشگری بر رشد و توسعه آن و همچنین شناخت قابلیتهای طبیعت گردی وجذابیتهای آن از دید گردشگران از اهداف انجام تحقیق می باشد . نقش طبیعت گردی، و پیامدهای آن از ابعاد اقتصادی، فرهنگی، و اجتماعی در منطقه مطالعاتی نشان دهنده اهمیت پرداختن به موضوع تحقیق می باشد. این تحقیق به روش توصیفی انجام شده است، اطلاعات لازم توسط پرسشنامه از ساکنین محلی و گردشگرانی که بخصوص در ایام تعطیل به این منطقه سفر می کنند جمع آوری گردیده است. نمونه گیری به روش تصادفی از بین گردشگران وساکنین منطقه در گروههای سنی زیر 20 سال ، 45-20 و بالاتر از 45 سال انجام شده است. در این تحقیق بر اساس مبانی نظری و پیشینه تحقیقات، فرضیاتی مطرح شده که نتایج آزمون آماری آنها نشان می دهد:   بین شاخصهای فرهنگی، اعتقاد گردشگران و اعتقاد ساکنین منطقه بر تغییرات فرهنگی رابطه ای نزدیک وجود دارد. یعنی هم گردشگران و هم ساکنین منطقه اعتقاد دارند که رونق گردشگری باعث تغییر در ابعاد فرهنگی منطقه مثل خوراک، پوشاک، آداب و رسوم و ... می گردد. درابعاداجتماعی، از دیدگاه گردشگران و ساکنین منطقه ، این اعتقاد وجود دارد که صنعت گردشگری نه تنها از ابعاداجتماعی، اثرات منفی در پی ندارد، بلکه اثرات مثبتی مانند اشتغالزایی و کاهش بیکاری، و جلوگیری از مهاجرت مردم از منطقه الموت به دیگر شهرها را بدنبال دارد. در جمع بندی نهایی این نتیجه حاصل شده است که توسعه و رونق اقتصادی اکوتوریسم و صنعت گردشگری در منطقه موجب پویایی و رونق اقتصادی در منطقه خواهد شد .

مقدمه: با تنوع و پیچیدگی انگیزه گردشگران، انجام بررسی های منظم درباره مقاصد گردشگری جهت کمک به نیازها و علایق مسافران امری ضروری قلمداد می شود. بنابراین آگاهی از رفتار و علایق گردشگران نیز در بازاریابی موثر بوده و می تواند باعث افزایش بازدیدکنندگان از محصولات طبیعی گردشگری گردد. هدف : بدین منظور در تحقیق حاضر انگیزه و هدف اکوتوریست ها و نقش شیوه های تبلیغاتی در افزایش جذب گردشگران مورد بررسی قرار گرفته است. روش شناسی: برای این کار 42 پرسشنامه بین گردشگران پخش گردید. روایی پرسشنامه (49 گویه) با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ برای شاخص تبلیغاتی، انگیزشی و شناختی-اجتماعی به ترتیب برابر 855/0، 892/0 و 918/0 محاسبه و در حد خوب و عالی تعیین شد. سپس با استفاده از تحلیل عاملی به روش مولفه های اصلی و چرخش به روش واریماکس، گویه های شاخص های تبلیغاتی، انگیزشی و شناختی-اجتماعی به ترتیب در 5، 6 و 3 مولفه قرار گرفتند. قلمرو جغرافیایی: ایران یافته ها: بنابراین اولویت های اول تا پنجم شاخص تبلیغاتی "مراکز اطلاع رسانی داخلی"، "نقشه معرف مناطق"، "سایر موارد"، "دفترچه راهنمای گردشگری" و "تابلو جاده ای"، اولویت اول تا ششم شاخص انگیزشی"فرصت های پیاده روی، کوه پیمایی و غواصی"، "استراحت و آسایش"، "تجربه طبیعت"، "مشاهده حیات وحش"، "بازدید از یکی از محل های نمادین ایران" و "نزدیکی به محل اقامت"، و در نهایت مولفه اول تا سوم شاخص شناختی-اجتماعی"علاقمندی به کسب اطلاعات از مناطق اکوتوریستی"، "رضایت از تماشای مناطق تحت حفاظت/شکار ممنوع " و "تبلیغات برای بازاریابی مناطق اکوتوریستی" تعیین شد. نتیجه گیری: با توجه به شناختی که از نوع تبلیغات بدست آمده باید گفت استفاده از رسانه تبلیغی مذکور و همچنین رسانه های نو ظهور در فضای مجازی از قبیل تلگرام، اینستاگرام و ...، زمینه های لازم برای تبلیغ مناطق طبیعت گردی داخلی را فراهم می آورد و مانع خروج ارز از کشور می شود. همچنین معرفی مکان های مناسب با در نظر گرفتن سلایق و علایق گردشگران و همچنین میزان شناخت گردشگران از مفهوم اکوتوریسم و هدف نهایی بازدید آنها از این مناطق می تواند در تدوین سیاست ها و برنامه های جامع گردشگری موثر واقع بیافتد.

هدف پژوهش حاضر شناسایی موانع توسعه اکوتوریسم در استان لرستان بوده است. لذا این پژوهش به لحاظ هدف، توسعه ای و به لحاظ شیوه گردآوری جز تحقیقات آمیخته (کیفی-کمی) است. در بخش کیفی از روش تحلیل مضمون و در بخش کمی از روش مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. جامعه آماری در بخش کیفی شامل کارشناسان و خبرگان حوزه اکوتوریسم و در بخش کمی گردشگران طبیعت و اکوتوریسم بود. منطقه موردمطالعه، استان سرسبز لرستان انتخاب شده است. در بخش کیفی با روش نمونه گیری هدفمند گلوله برفی تعداد 15 نفر به عنوان نمونه انتخاب و مصاحبه نیمه ساختاریافته با آن ها انجام شد و تا مرحله اشباع نظری پیش رفت و در بخش کمی تعداد 320 نفر با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری یافته ها در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته بود. تحلیل داده ها در بخش کیفی با روش کدگذاری سه مرحله ای اشتراوس و کوربین (1989) در محیط نرم افزار Maxqda و Edrawmax در بخش کمی با مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار SmartPLS انجام گرفت. بر اساس یافته های پژوهش در بخش کیفی 238 مضمون پایه، 19 مضمون سازمان دهنده و 6 مضمون پایه از جمله چالش های زیست محیطی، چالش های آموزشی، چالش های اقتصادی، چالش های اجتماعی و سیاسی، چالش های فرهنگی و چالش های ساختاری و بهره برداری از تکنولوژی برای موانع توسعه اکوتوریسم شناسایی شدند. یافته های بخش کمی نشان داد که همه موانع شناسایی شده به خوبی توانستند سازه اصلی را پیش بینی کنند و میزان برازش مدل 663/0 محاسبه شد.

مهر یا صداق، مالی است که به واسطه عقد ازدواج و گاه به علل دیگری به زن تعلق می گیرد و دارای احکام متعددی است. درباره احکام مختلف مهر، دلایل اختصاصی چندانی وجود نداشته و در موارد زیادی بر اساس قواعد عمومی، تبیین و توجیه شده اند. استناد به قواعد عمومی برای تعیین احکام مهر بدون تعیین ماهیت و جایگاه مهر در عقد نکاح نمی تواند نتایج قابل دفاعی در پی داشته باشد و این مهم، مستلزم کنکاش در تعیین جایگاه حقیقی مهر در عقد نکاح خواهد بود. در تحلیل بدوی ماهیت مهر، چند احتمال مطرح است؛ از جمله «عوض یا در حکم عوض بودن» که در عین برخورداری از قائلین زیاد، در معرفی نفس مهر به عنوان عوض، با چالش هایی مواجه است. پژوهش حاضر با تکیه بر منابع فقهی اصولی و استفاده از روش توصیفی- تحلیلی اثبات نموده که حقیقت عقد نکاح، تعهد در مقابل تعهد بوده و پرداخت مهر، از جمله تعهدات مرد به شمار می رود.