عبدالله عمادی

موضوع این مقاله، شاخص هایی است که با آن ها می توان همسانی اخلاقی زوجین را احراز نمود. تعریف همسانی اخلاقی، جایگاه آن در روایات و شاخص هایی که باید در زوج و زوجه وجود داشته باشد، در این نوشتار بررسی شده است. در پی این بررسی، همسانی اخلاقی، به عنوان «یکسانی زوجین در دارا بودن ارزش های اخلاقی همسان و ویژگی های اخلاقی مربوط به جنس و نقش خود در زندگی مشترک»، در نظر گرفته می شود. مقاله، مبتنی بر روش مطالعه توصیفی و تحلیلیِ روایات انتخاب همسر، حقوق زوجین و معرفی زنان و مردان نیک، به این نتیجه رسیده است که برای انتخاب زوج و تشخیص همسانی اخلاقی در خواستگار باید به دو معیار کلی «عقل» و «تقوا» و چهار شاخص کلی «حُسن خلق»، «مروّت»، «عدم فسق» و «خوش باطنی» توجه نمود. شاخص حُسن خلق دارای چهار شاخص جزئی تر یعنی مدارا و رفق، بخشش و گذشت، مهربانی و تواضع است. هم چنین شاخص مروّت، شاخص های عفاف، تعهد مالی و ناموسی به همسر، سخاوت و حُسن اخلاق در مواجهات اجتماعی را در بر می گیرد. از میان فسق های ظاهری نیز بیشتر بر روی شرب خمر تأکید شده و منظور از خوش باطنی، شاخص صدق است. بنابراین، در همسانی اخلاقی زوج، دو معیار کلی، چهار شاخص کلی و نُه شاخص جزئی دخالت دارد.

پرسش اساسی این است که راه افزایش توانمندی انسان در تحمّل مشکلات چیست؟ آموزه های قرآن و حدیث، یکی از راه ها را «توکّل به خدا» دانسته است. در همین راستا، مقاله پیش رو، به تبیین روان شناختی مفهوم توکّل و نقش آن در «تحمل افزایی» انسان در سختی های زندگی می پردازد. نتیجه پژوهش روشن می سازد که توکّل در حوزه شناخت ها و عواطف فرد تغییراتی ایجاد می کند که از همان رهگذر، توانایی تحمل وی را افزایش می دهد. در حیطه شناخت و نگرش فرد، شخص توکّل کننده دارای نوعی تفسیر و ارزیابی می شود که به سبب آن عواطف مثبتِ «آرامش» و «نیرومندی» در او شکل می گیرد. این عواطف، منطبق با مؤلفه های «تحمل» است. این نتایج از مسیر فرایند «زمینه ها» و فرایند «پیش نیازها»ی توکّل به دست آمده و در حوزه مشکلات خانواده، بر تحمل افزایی اعضا در مواجهه با «رویدادهای ناگوار» و «رفتارهای ناگوار» تطبیق داده شده است.

با ظهور فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی و گسترش اینترنت و شبکه های اجتماعی، کنشگری روحانیت شیعه وارد صحنه جدیدی به نام کنشگری مجازی شده است. کنشگری مجازی در بستر فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، بین کنشگر و مخاطب صورت می گیرد. به هرگونه فعالیتروحانیون که با هدف رساندن پیام دین به مخاطبان در بستر شبکه های اجتماعی انجام می شود، کنشگریروحانیت در شبکه های اجتماعی اطلاق می گردد. کنشگری روحانیت در شبکه های اجتماعی، عملی بی قیدوشرط نیست، بلکه نیازمند اصول و آیین نامه اخلاقی است. این نوشتار به دنبال آن است که مهم ترین مصادیق اجرایی اصول اخلاقی را به عنوان کدهای اخلاقی در کنشگری روحانیت در شبکه های اجتماعی شناسایی و بررسی کند. این تحقیق از نوع تحقیقات نظری و اسنادی است و از نظر روش گردآوری و تحلیل اطلاعات، کیفی محسوب می شود. اطلاعات تحقیق با روش استقرا و مشاهده کنشگران جمع آوری و با کمک منابع اسنادی تفسیر شده اند.

زمینه و هدف: تأمین امنیت اخلاقی توسط پلیس، با مناقشاتی روبرو بوده که عملکرد و کارایی آن را تحت تأثیر قرار داده است. این امر مستدعی است مداخلات در جرائم اخلاقی به صورت مؤثر و تخصصی انجام شود و مداخله گران، به حیطه اخلاقیات و برخورد متناسب با آنها تسلط داشته باشند. هدف پژوهش حاضر، شناسایی ابعاد نقش اقناعی پلیس امنیت اخلاقی در مواجهه با متخلفان، جهت افزایش عملکرد و کارایی آن است.روش: تحقیق از نوع کیفی و اسنادی، زمینه ای یا داده بنیاد است. جامعه آماری آنرا کارشناسان امنیت اخلاقی تشکیل دادند که به صورت هدفمند تا حد اشباع، 28 نفر انتخاب گردیدند. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاری محقق ساخته و برای تحلیل داده ها از کدگذاری باز، مقوله ای و انتخابی استفاده شده است.یافته ها: با کدگذاری بر 129 مفهوم، 5 مقوله و 21 زیرمقوله حاصل گردید که در قالب ابعاد پنجگانه مدل نقش اقناعی پلیس امنیت اخلاقی و بر محور مقوله «اقناعگری پلیس» یا «پلیس اقناعگر» تنظیم شده اند. این ابعاد عبارتند از: «مؤلفه های اقناعگری» ، «منابع اقناعگری» ، «زمینه های اقناعگری» ، «راهکارهای اقناعگری» ، «چالشها و موانع اقناعگری».نتیجه گیری: بر اساس مدل اقناعگری پیشنهاد شد ساختار و عملکرد پلیس امنیت اخلاقی بر اساس نقش اقناعی مورد طراحی و بازنگری قرار گرفته و به عنوان یکی از پلیس های تخصصی کشور در قالب تشکیلات پلیس امنیت فرهنگی فعالیت نماید. همچنین به نیروهای موجود مهارت اقناعگری آموزش داده شده و بر اساس پنج سبک پلیس اقناعگر، گزینش جدید صورت گیرد.

هدایتگر یا راهنمای اخلاق ، کسی است که دیگران را به انجام کار خوب / درست و ترک کار بد   /  نادرست راهنمایی می کند. هدف پژوهش حاضر ، تحلیل نقش شفقت و دلسوزی به مثابه منش و رفتار هدایتگر اخلاق در متقاعدسازی مخاطب است. روش پژوهش از نوع تحلیل داده بنیاد و تحلیل منطقی است. جامعه آماری ، دانشجویان کلاس معارف ، متربیان و مخاطبان امر به معروف و نهی از منکر هستند و نمونه تحقیق شامل 55 نفر از آنها به صورت هدفمند است. از کُدگذاری و تحلیل منطقی داده ها، این نتایج بدست آمد که دلسوزی هدایتگر با پنج گونه رفتار متمایز می شود و از دو مسیر مرکزی و پیرامونی ، به متقاعدسازی مخاطب می انجامد؛ مسیر مرکزی ، با نشانگری اهمیت بالای پیام و آگاهی بخشی به مخاطب نسبت به ناگواری وضعیتش ، توجه او را به محتوای پیام معطوف می کند. مسیر پیرامونی با ایجاد احساس مثبت مخاطب نسبت به خود ، ایجاد احساس محبوبیت نسبت به هدایتگر و قابل اعتماد بودن وی ، برانگیختن حس جبران لطف ، توجه مخاطب را به شخص پیام فرست معطوف می کند.

در این تحقیق با بررسی یکی از ویژگی های منشی هدایت گر اخلاقی که درصدد راهنمایی دیگران به انجام کار خوب و ترک کار بد است؛ یعنی خوش خلقی- تندخلقی، به تحلیل نقش آن ها در متقاعدسازی مخاطب پرداخته شده است. بررسی متون نقلی و تحلیل منطقی، این نتیجه را به دست داده است که هر یک از منش خوش خلقی و تندخلقی، در متقاعدسازی مخاطب نقش دارند. برای خوش خلقی طبق اطلاعات به دست آمده از متون و مشارکت کنندگان در تحقیق، 25 کد رفتاری متقاعدکننده برشمرده شده و در میان مصادیق متعدد تندخلقی، پنج رفتار «واکنش اعراضی» ، «عبوست» ، «عدم مدارا» ، «عتاب» و «مهار خشم»، از منظر آیات و روایات مورد تحقیق قرار گرفته است. این تحقیق بیان گر آن است که خوش خلقی و تندخلقی - هر یک - از دو مسیر مرکزی و پیرامونی، به متقاعدسازی مخاطب منجر می شوند.

هدف: مطلوب هر «هدایتگری اخلاقی»، این هدف است که مخاطب، آن را بپذیرد؛ به گونه ای که «نگرش» یا «رفتار» او را تغییر دهد. یکی از عوامل متقاعدگری مخاطب، شخص هدایتگر است. این پژوهش کیفی به دنبال شناسایی و تحلیل علمی ابعاد منش هدایتگر اخلاقی متقاعدکننده در جامعه کنونی بود. روش: این تحقیق از نوع کیفی است و به روش داده بنیاد با رویکرد دینی انجام شده است. منابع داده ها عبارتند از: قرآن، روایات و مصاحبه؛ که در سه مرحله کدگذاری شدند و یافته های آن در نهایت، مدل پارادایمی منش هدایتگر اخلاقی متقاعدگر با رویکرد دینی را تبیین کردند. یافته ها: هدایتگری متقاعدگر، یک رابطه یاورانه مبتنی بر زمینه دوگانه خردمندی- قدرتمندی است؛ مقوله مرکزی منش هدایتگر متقاعدگر، اخلاق یاورانه است که شامل مقوله های مهرورزی، انصاف، خوش خلقی و صداقت می شود. همچنین توان دوگانه هدایتگر در خردمندی و قدرتمندی به عنوان زمینه تأثیرگذار بر فرایند متقاعدگری، به عنوان «راهبرد» است و ساختار و محتوای ارتباط آنها به عنوان شرایط میانجی عمل می کنند و به پیامد اقناع مخاطب می انجامد. نتیجه گیری: منش هدایتگر اخلاقی با متقاعدسازی مخاطب ارتباط دارد و شکل دهی آن در چارچوب مفهومی ارائه شده، زمینه ساز تقویت نیروی انسانی هدایتگری در جامعه خواهد بود.