حسن شهباز

قدرت نرم از مهم ترین مؤلفه هایی است که لازمه حیات هر نظام سیاسی در شرایط کنونی جهانی است. در همین راستا تحقیق حاضر با هدف شناخت و درک صحیح مهم ترین کارکردهای نرم قدرت در قدرت افکنی انجام شده است؛ به گونه ای که بسیاری از پژوهشگران، از رهگذر این تحقیق بتوانند از آن بهره مند شود. پرسش اصلی تحقیق آن است که «کارکردهای قدرت نرم در قدرت افکنی چیست؟». نوع این تحقیق، توسعه ای – کاربردی است و اطلاعات این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه ای و مطالعة منابع معتبر فارسی و انگلیسی گردآوری شده است. به منظور اعتبارسنجی یافته ها، پرسشنامه ای محقق ساخت بین 40 نفر از خبرگان آشنا با مباحث سیاسی و امنیتی به عنوان نمونه آماری توزیع گردید. داده های گردآوری شده از پاسخ های خبرگان نیز با بهره گیری از نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان می دهد قدرت نرم دارای کارکردهایی تعیین کننده در قدرت افکنی است. قدرت نرم می تواند باعث تولید روند شود و با استفاده از «قدرت روند» می توان قدرت افکنی نرم افزارانه داشت. قدرت نرم، ظرفیت ساز و قابلیت پرور بوده و نقش معناداری در پیش برندگی قدرت افکنی برعهده دارد. قدرت نرم قادر به پیرایش و بازسازی محیط و تصویر ملی کشور در اذهان ملل و دولت های گوناگون است. قدرت نرم یکی از دو بال کشورها در نیل به اهداف و تأمین منافع و امنیت ملی است.

امنیت از مهم ترین و ابتدایی ترین مؤلفه های مبنایی هر دولت به شمار می رود. اکثر مبانی نظری در حوزه مطالعات امنیت برگرفته از متون غربی است. البته در سال های اخیر تلاش هایی جهت بومی سازی این مطالعات صورت گرفته اما هنوز جای کار فراوانی دارد. هدف این مقاله کوشش در جهت هدف مذکور است که با روش تحلیل محتوا در سیره آیت الله مهدوی کنی(ره)، سعی شد قدمی در این مسیر مهم برداشته شود. علت انتخاب آیت الله مهدوی کنی، این است که ایشان در سال های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولیت تأمین امنیت کشور را در دو سازمان مهم یعنی کمیته انقلاب اسلامی و وزارت کشور، بر عهده داشتند. محققین به دنبال پاسخ به این سؤال اند که در اندیشه آیت الله مهدوی کنی در خصوص امنیت، چه ابعادی وجود داشته و کدام یک از اولویت برخوردارند؟ برای پاسخ به این سؤال دو دسته از منابع بررسی شد که هرکدام از این دو صرفاً یک قسمت از کار را پیش می برد. نگارندگان با بررسی دقیق منابع نظری حوزه امنیت و منابع مربوط به سیره آیت الله مهدوی کنی، نهایتاً موفق به کالبدشکافی ابعاد امنیت از دیدگاه ایشان گشته به طوری که خروجی حاصل از این پژوهش، کمک شایانی به مطالعات بومی امنیت خواهد نمود. نتیجه تحقیق نشان می دهد که: آیت الله مهدوی کنی، در کنار اینکه ابعاد رایج از امنیت را پذیرفته اند اما معتقدند که پایه و اساس این ابعاد باید اسلام و فرهنگ اسلامی و از همه مهم تر بُعد اخلاقی اسلام باشد، چراکه اگر این طور نشود بسیاری از برنامه ریزی های کلان، به سرمنزل حقیقی خود نخواهند رسید و بجای اینکه بر مبنای اخلاق بنا شوند، بر اساس سیاست بازی های ناصواب شکل خواهند گرفت.

از زمان ملی شدن صنعت نفت ایران، این صنعت به عنوان یکی از مهم ترین منابع درآمد ملی به شمار می رفت. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز همچنان مسئله نفت، به عنوان یکی از مسائل مهم و ضروری در خصوص درآمدهای دولت ها محسوب می شد؛ به طوری که دشمنان انقلاب اسلامی در برهه های مختلف، باهدف تضعیف ایران اسلامی، سعی در تحریم نفتی این کشور داشته اند، چراکه با این تحریم ها به دنبال تأثیرگذاری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران بودند. برغم تأکیدهای مکرر مبنی بر صادرات غیرنفتی، اما همچنان صنعت نفت ایران به عنوان یکی از صنایع مهم در کشور به شمار می رود. در سال های اخیر با شروع تحریم های همه جانبه علیه جمهوری اسلامی ایران، صنعت نفت نیز از این طوفان مستثنی نشده و آماج حملات تحریمی امریکا و اتحادیه اروپا قرارگرفته است. این پژوهش به دنبال بررسی تأثیرات تحریم های نفتی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر ابعاد اصلی امنیت ملی اعم از نظامی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می باشد؛ بدین ترتیب در گام اول، تأثیرات مثبت و منفی تحریم ها را به صورت توأمان، مبتنی بر نظرات خبرگان این حوزه شناسایی و احصا نموده و سپس در گام دوم به اولویت بندی تأثیرات مذکور با استفاده از روش پژوهش تحلیل سلسله مراتبی( AHP )خواهیم پرداخت. علت استفاده از این روش، بهره مندی هرچه بهتر از زمان و منابع موجود هست؛ به طوری که نتیجه پژوهش حاضر با تأکید بر اولویت های به دست آمده، راهنمای بسیاری از سیاستمداران و مدیران در بهره مندی از امکانات، زمان و منابع موجود خواهد بود. نتایج تحقیق نشان می دهد که بُعد اقتصادی امنیت ملی بیشترین تأثیر را از تحریم های نفتی می پذیرد و نیز در میان تمامی زیر مؤلفه های ابعاد امنیت ملی، مسئله افزایش تورم و کسری بودجه، بیشترین اوزان را در میان نظرات خبرگان به خود اختصاص داده اند.

امنیت از مهم ترین و ابتدایی ترین مؤلفه های مبنایی هر دولت به شمار می رود. اکثر مبانی نظری در حوزه مطالعات امنیت برگرفته از متون غربی است. البته در سال های اخیر تلاش هایی جهت بومی سازی این مطالعات صورت گرفته اما هنوز جای کار فراوانی دارد. هدف این مقاله کوشش در جهت هدف مذکور است که با روش تحلیل محتوا در سیره آیت الله مهدوی کنی(ره)، سعی شد قدمی در این مسیر مهم برداشته شود. علت انتخاب آیت الله مهدوی کنی، این است که ایشان در سال های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولیت تأمین امنیت کشور را در دو سازمان مهم یعنی کمیته انقلاب اسلامی و وزارت کشور، بر عهده داشتند. محققین به دنبال پاسخ به این سؤال اند که در اندیشه آیت الله مهدوی کنی در خصوص امنیت، چه ابعادی وجود داشته و کدام یک از اولویت برخوردارند؟ برای پاسخ به این سؤال دو دسته از منابع بررسی شد که هرکدام از این دو صرفاً یک قسمت از کار را پیش می برد. نگارندگان با بررسی دقیق منابع نظری حوزه امنیت و منابع مربوط به سیره آیت الله مهدوی کنی، نهایتاً موفق به کالبدشکافی ابعاد امنیت از دیدگاه ایشان گشته به طوری که خروجی حاصل از این پژوهش، کمک شایانی به مطالعات بومی امنیت خواهد نمود. نتیجه تحقیق نشان می دهد که: آیت الله مهدوی کنی، در کنار اینکه ابعاد رایج از امنیت را پذیرفته اند اما معتقدند که پایه و اساس این ابعاد باید اسلام و فرهنگ اسلامی و از همه مهم تر بُعد اخلاقی اسلام باشد، چراکه اگر این طور نشود بسیاری از برنامه ریزی های کلان، به سرمنزل حقیقی خود نخواهند رسید و بجای اینکه بر مبنای اخلاق بنا شوند، بر اساس سیاست بازی های ناصواب شکل خواهند گرفت.