محمد دارینی

در مقاله حاضر برخی از وجوه غیریّت سازی و ابعاد منازعه گفتمانی در فرایند پذیرش ولایتعهدی امام رضا (علیه السلام) بررسی و بازنمایی شده است. ازآنجاکه قبول ولایتعهدی از سوی امام (علیه السلام) در فضای خاصّ سیاسی صورت گرفت، تلاش های گسترده آن حضرت برای فاصله گرفتن از نظام فکری، معنایی و سیاسی اجتماعی دشمن (گفتمان رقیب) و نفی آن به شیوه های زبانی و عملی، حایز اهمیت است. آنچه مسلّم است اینکه گفتمان سیاسی رضوی در چارچوب گفتمان کلّی و کلان امامت و ولایت و متأثر از منازعات ریشه دار تاریخی و طولانی نسبت به گفتمان «خلافت و سلطنت» وجوه مختلفی از منازعه و غیریّت سازی را به نمایش گذاشته است. بررسی نوع گفتمان از این منظر می تواند قالب دیگری از رویکرد امام نسبت به تفکر حاکم بر جامعه آن روز را نشان دهد ماحصل این بررّسی نشان می دهد گفتمان رضوی به تبع از گفتمان کلّی امامت از طریق غیریّت سازی نسبت به عناصر مفهومی گفتمان رقیب تلاش کرده است نظام معنایی و اندیشه سیاسی خود را در افکار عمومی آحاد جامعه گسترش دهد و به گفتمان فراگیر (هژمونیک) تبدیل شود. بهره گیری از ادبیات و روش شناسی تحلیل گفتمان به ویژه رویکرد پیشنهادی «لاکلائو و موفه» وجه تمایز این مقاله است که تاکنون کمتر مورد توجه و استفاده قرار گرفته است.

واکاوی ریشه ها و علل پیدایش جریان های فکری در زمان ائمه(ع) به ویژه عصر امام باقر(ع) از اهمیت خاصی برخورداراست. در این نوشتار با تکیه بر اسناد تاریخی و تحلیل برخی از دیدگاه ها می توان دریافت که زمینه ی به وجود آمدن این گونه افکار چگونه نشأت گرفته است؟ مسائلی چون اباحه گری، ناآگاهی، دنیاطلبی، اختلافات فرقه ای، تأثیر فراوان ادیان خارجی و افراط در محبت و... ازجمله زمینه های به وجود آمدن تفکر غلات است. جهل و سکوت مردم و بی تفاوتی نخبگان و... ازجمله علل پیدایش جنبش مرجئه و عواملی چون نارضایتی گروهی از وضعیت موجود، روحیه تمرد و تعصب های قبیله ای را می توان ازجمله ریشه های پیدایش خوارج نام برد. در این میان نقش امام باقر(ع) در مبارزه با نحله های فکری موجود آن روز از اهمیت خاصی برخوردار است. چراکه ایشان با پاسخ دادن به شبهات دینی، مناظره با فرقه های منحرف و فاصله گرفتن از دخالت در امور سیاسی، خدمت بزرگی به اسلام نمودند و بدین شیوه از اصول و مبانی دین اسلام دفاع نموده و به نشر تعالیم احکام اسلام پرداختند و با بیانی روشن ماهیت آنان را افشا نموده و با قاطعیت آنان را از حوزه تشیع دور ساختند.

هدف از پژوهش حاضر، پاسخ به این سؤال بوده است که آیا در نشانه گیری هدف هایی که در برخی از موارد مانعی در مسیر ظاهر می شود، برنامه مسیر حرکت های قبلی مجدداً مورد استفاده قرار می گیرد یا خیر؟ به همین منظور، در قالب دو آزمایش، موقعیت دست راست تعداد 55 دانشجوی پسر داوطلب (18 تا 22 سال) در شرایطی که حضور مانع در کوشش های پیاپی (در آزمایش اول به شکل تصادفی؛ در آزمایش دوم با توالی قابل پیش-بینی) تغییر میکرد، با استفاده از مبدل های پتانسیومتری متصل به یک بازوی دو مفصله اندازه گیری شد. در آزمایش اول، نتایج تحلیل واریانس نشان داد که زاویه شروع مسیر (شاخص طرح ریزی) حرکات بدون مانعی که در حرکت قبل، مانع وجود داشت بزرگ تر از وقتی بود که در دو حرکت متوالی مانع ظاهر نمی شد (001/0>p ). در آزمایش دوم، از شباهت (F<1) تغییرات زاویه شروع حرکت گروه های توالی قابل پیش بینی با و بدون دستورالعمل با گروه الگوی تصادفی نتیجه گیری شد که اثر باقیمانده از حضور مانع در کوشش های قبلی نتیجه پیش بینی توالی کوشش ها نبوده، بلکه تنها با برنامه ریزی مسیر مرتبط بوده است. در کل، اینگونه استنباط شد که کنترل یک توالی از حرکت های پرهیز از مانع، مستقل از حرکات قبلی نیست و اینکه در طرح ریزی حرکات های مورد نظر، کمینه سازی هزینه های محاسباتی شکل گیری مسیر به صرف کمترین هزینه بیومکانیکی اندام مجری ارجحیت دارد.

برای تعیین برخی ویژگی های حرکت های نشانه گیری ساده دست انسان و یافتن شواهدی مبنی بر نحوه برنامه ریزی و کنترل آنها، شاخص های انحنای خط سیر (زاویه شروع و انحنای بیشینه) و مسیر (زمان واکنش و زمان حرکت) حرکت های نشانه گیری 11 دانشجوی راست دست (2.18±21.86 ساله) مورد مطالعه قرار گرفت یافته ها پیرامون. ویژگی های جوهری عبارت بود از: 1) خط سیر مستقیم، با حفظ در تمام نقاط فضا، 2) خط سیر مستقل از تمرین بود و 3) نمودار سرعت خطی زنگوله ای و دارای تقارن بود. تغییرات زمان حرکت نیز مستقل از مکان زاویه ای ارائه هدف و تمرین بود. در حالی که زمان واکنش متناسب با افزایش جدایی زاویه ای افزایش یافت و تکرار دسته کوشش ها باعث کاهش آن شد. در کل یافته ها مشخص نمود که برنامه ریزی و کنترل حرکت های دست بر حسب مختصات دکارتی انجام می شود.