ساخت طاق و گنبدهای ناحیه خراسان بزرگ و ایران در مجموعه قوهالاسلام عهد سلاطین دهلی (با تکیه بر بنای دیوار قبله و علائی دروازه) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
طاق و گنبد همواره جزئی جداییناپذیر از معماری ناحیه خراسان بزرگ و ایران بوده است. با حمله ترکان غزنوی و غوری به شبهقارّه، ویژگیهای خاص معماری ایرانی وارد معماری سلاطین دهلی شد. حاکمان این دوره سنّت معماری سلجوقی را با خود برای صنعتگران شبهقارّه به ارمغان آوردند. بنابراین، با مشاهده طاقهای جناغی و گنبدهای این دوره به نفوذ معماری سلجوقی در ساخت آنها میتوان پی برد. یکی از این بناها، دیوار قبله در صحن مسجد قوةالاسلام است که ردیف طاقگان پیوسته به شبستان آن یادآور کاربرد طاق کاذب در ایوان مساجد ایرانی است. دیگری، علائیدروازه است که در آن سیر تحول کاربرد طاق کاذب به طاق و گنبد واقعی را بهخوبی میتوان مشاهده کرد. ازآنجاکه پژوهشهای صورتگرفته در این زمینه اندک است، در ادامه، این پرسشها مطرح میشود: سبک غالب معماری شبهقارّه برای اجرای طاق چه بوده است؟ جایگزینی تیرْسقف با طاق کاذب چگونه و تحت چه شرایطی انجام گرفته است؟ نحوه اجرای طاقهای واقعی به چه صورت بوده است؟ و درنهایت، سیر انتقال گنبد کاذب به گنبد واقعی چگونه بوده است؟ هدف از این پژوهش، مطالعه نحوه و مراحل اجرای طاقها و گنبدهایی در شبهقاره است که خاستگاه ایرانی داشتهاند. رویکرد نظری تحقیق، مطالعات تاریخ فرهنگی و روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است. بنابر مطالعه مقدماتی انجامشده، سلاطین دهلی با خاستگاه جغرافیایی خراسان بزرگ، خواهان اجرای سنّتهای معماری و هنری آن نواحی در دهلی بودهاند. معماران هندی نیز تلفیقی از ایدههای حاکمان جدید با سنّت کهن معماری شبهقارّه را در بناهای این دوره پدید آوردهاند.The Construction of Vaults and Domes in Greater Khorasan and Iran Reflected in the Quwwat al-Islam Complex of the Delhi Sultans(With a Focus on the Qibla Wall and the Alai Darwaza)
Vaults and domes have always been inseparable elements of the architecture of Greater Khorasan and Iran. With the invasions of the Ghaznavids and Ghurids into the Indian subcontinent, the distinctive features of Iranian architecture entered the architectural traditions of the Delhi Sultanate. The rulers of this period brought the Seljuk architectural tradition to the craftsmen of the subcontinent. Thus, the pointed arches and domes of this era reveal the influence of Seljuk architecture in their construction. One such structure is the Qibla Wall in the courtyard of the Quwwat al-Islam Mosque, whose continuous arcade attached to the prayer hall recalls the use of the false arch (tāq-e kāzeb) in the iwans of Iranian mosques. Another is the Alai Darwaza, in which the gradual transformation from the application of the false arch to the true arch and dome can be clearly observed.
Since few studies have been conducted on this subject, several questions arise: What was the predominant architectural style for constructing arches in the subcontinent? How and under what conditions did the replacement of beam ceilings with false arches occur? What techniques were employed in the construction of true arches? And finally, how did the transition from false domes to true domes take place?
The aim of this study is to examine the methods and stages of constructing vaults and domes in the Indian subcontinent that originated from Iranian traditions. The theoretical framework of the research is based on cultural history studies, and the method is descriptive-analytical. Preliminary findings suggest that the Delhi Sultans, who had their geographical origins in Greater Khorasan, sought to reproduce the architectural and artistic traditions of those regions in Delhi. Indian architects, in turn, created a synthesis between the ideas of the new rulers and the long-standing architectural traditions of the subcontinent.
تبلیغات
