معناداریِ عرفانی در دراماتورژیِ متن نمایشی: خوانشی از اندیشۀ گابریل مارسل (نگاهی به نمایشنامۀ دنیایِ از کار افتاده) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
بازنمایی معناداری عرفانی در درام، یکی از چالش های مهم برای نمایشنامه نویسانی است که در پی تلفیق تجربه های معنوی با ساختارهای دراماتیک هستند. درام مدرن، در واکنش به بحران معنا در عصر جدید و تحت تأثیر برخی جریان های فکری همچون نیهیلیسم و اگزیستانسیالیسمِ الحادی، در فضایی پدید آمده که بازنمایی تجربه های عرفانی را با چالش هایی مواجه ساخته است؛ چالش هایی که نه تنها از ویژگی های متن نمایشی، بلکه از پیچیدگی های زیست مدرنِ نویسنده نیز سرچشمه می گیرند. این پژوهش با طرح این پرسش که چگونه می توان با تکیه بر اندیشه های گابریل مارسل، دراماتورژیِ معناداریِ عرفانی را در متن نمایشی بازآفرینی کرد، تلاش دارد نسبت میان عرفان اسلامی، فلسفه مارسل و ساختار دراماتیک را واکاوی کند. این مطالعه با رویکردی توصیفی–تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای انجام شده است و تحلیل مفهومی را در بستر اندیشه مارسل، اصولِ دراماتورژی و آموزه های عرفان اسلامی سامان می دهد. یافته ها نشان می دهد که دراماتورژ، از طریق گفت وگوی سقراطی با نویسنده و تمرکز بر مفاهیمی چون «راز» و «بودن»، می تواند در خلق موقعیت های دراماتیک یاری رسان باشد که تجربه معنا را به شکلی ملموس به مخاطب منتقل کند. همچنین بهره گیری از تضادهای بنیادین همچون ایمان و شک، امید و ناامیدی، از جمله تکنیک هایی است که در تقویت دراماتورژیِ معنابخش در نمایش مؤثر واقع می شود. نمایشنامه دنیای از کار افتاده اثر مارسل، نمونه ای برای تحلیلِ عملی این مفاهیم است که در آن، شخصیت ها از خلال بحران های وجودی و لحظات شهودی به تجربه ای از معنا دست می یابند. درنهایت، این پژوهش چشم اندازی از پیوند سنت عرفانی و درام معاصر ارائه می دهد.Mystical Meaningfulness in the Dramaturgy of the Dramatic Text: A Reading of Gabriel Marcel’s Thought (An Examination of the Play “The Broken World”)
This study examines the dramaturgy of mystical meaningfulness in dramatic texts, drawing on Gabriel Marcel’s existential philosophy as its foundation and his play “The Broken World” as a central case. It addresses a key question: In a modern era shaped by nihilism and atheistic existentialism, can spiritual or mystical experience still be effectively represented in drama? Against the backdrop of absurdist and post-metaphysical theatre, the paper examines how Islamic mysticism and Marcelian thought might converge to shape a dramaturgy that expresses transcendent meaning. The main research question is: How can mystical meaningfulness be dramaturgically expressed through Marcel’s philosophy? Sub-questions include: What connections exist between Marcel’s concept of “mystery” with the Islamic mystical notion of sirr (the secret)? How might a Socratic-dialogical method deepen a play’s spiritual dimension? What challenges arise in dramatizing metaphysical experience within modern theatrical forms? The study employs a qualitative, descriptive-analytical method. It relies on library-based research, analyzing philosophical, mystical, and dramatic texts. No empirical data or statistical population is used, as the research is interpretive in nature. Findings indicate that mystical meaning can be expressed through narrative strategies such as dialogical depth, inner conflict within characters, and existential transformation that avoids didacticism. Marcel’s dramaturgy privileges the experiential over the conceptual, encouraging playwrights to draw on lived experience and existential tension. The dramaturg, inspired by Marcel, acts not as a problem-solver but a Socratic companion—guiding the playwright toward poetic insight. A close reading of “The Broken World” shows how characters embody existential fracture while seeking spiritual renewal. Through Christine, Marcel dramatizes spiritual exile and the yearning for grace. Open-endedness and moral ambiguity create space for audience reflection. Ultimately, merging Islamic mystical themes with Marcel’s thought offers new pathways for spiritual dramaturgy—addressing the modern crisis of meaning with both philosophical and artistic nuance.
تبلیغات
