تحلیل نقشۀ طراحی کتیبۀ کوفی محرابی از دورۀ آل کاکویه در مسجد و قدمگاه فراشاه یزد (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
کتیبه نگاری های کوفی در ایران را می توان هنری دانست که تحت تأثیر عقاید و اعتقادات حاکمان جامعه بر بناهای مذهبی شکل گرفته اند. در اوایل ورود اسلام به ایران، بیشتر کتیبه نگاری ها در بناهای مذهبی شامل آیات قرآن و به خط کوفی بود. مسجد و قدمگاه امام رضا (ع) در فراشاه یزد دارای یک محراب سنگی متعلق به سال 512 هجری قمری و دوره آل کاکویه، مقارن با دوره سلاجقه است. این دوره یکی از دوره هایی است که کتیبه نگاری های کوفی از منظر توجه به جزئیات نسبت به دوره های قبل از خود تنوع بیشتری دارد. هدف اصلی این پژوهش، درک عمیق از شیوه طراحی و مفاهیم بصری این کتیبه در بستر تاریخی و فرهنگی است و به شیوه کیفی و از نوع مطالعه موردی است. در این راستا، کتیبه کوفی محراب این مسجد و قدمگاه تحلیل و تفسیر می شود و روش تحلیل و تفسیر شامل بررسی ساختار نوشتاری، ویژگی ها و تکنیک های طراحی آن است. یافته های پژوهش نشان می دهد هنرمند کتیبه نگار در طراحی و یا اجرای این کتیبه کوفی از نقشه طراحی با تناسبات پایه ای دقیق استفاده کرده است و این موضوع در چگونگی به کارگیری ویژگی های بصری همچون ریتم، تقارن، تناسبات و... تأثیرگذار بوده است. همچنین این پژوهش نشان می دهد از نقشه طراحی در کتیبه کوفی آیه (23) سوره الشوری و آیه (55) سوره مائده در محراب مسجد و قدمگاه فراشا یزد استفاده شده است. این نقشه طراحی بر پایه تناسبات دقیق 32 به 32 و حداقل اندازه یک به 32 در بالای خط راهنمای زمینه و تناسبات پنج به پنج و حداقل اندازه یک به پنج در زیر خط راهنمای زمینه شکل گرفته است. خطوط راهنمای اصلی، خطوط راهنمای میانی و جدول بندی ها در نقشه طراحی این کتیبه کوفی براساس این تناسبات جایگذاری شده اند و هنرمند کتیبه نگار ابعاد حروف و اتصالات آن را به وسیله این ویژگی ها تعیین و طراحی کرده است.An Analysis of the Design Plan of the Mehrabi Kufic Inscription from the Kakuyids Era in the Ghadamgah Mosque (Pilgrimage Site) of Farashah, Yazd
Kufic inscriptions in Iran are considered an art that was basically formed under the influence of the beliefs and convictions of the society rulers in the religious monuments. With the arrival of Islam in Iran, most of the inscriptions on these buildings included Quran verses in Kufic script. The Mosque-Ghadamgah of Imam Reza (AS) in Farashah, Yazd has a stone-shaped Mihrab (Altar) dating back to 512 AH, the Kakuyids era coincides with the Seljuk time. During this era, the Kufic inscriptions appeared in more detail and diversity compared to the previous stages. The main objective of this research is to deeply comprehend the Design Plan (DP) and visual concepts of this inscription in the relevant historical and cultural context. This study has applied a qualitative research method by addressing a case study. To get this, the Mihrab Kufic inscription of the mentioned mosque has been analyzed and examined; the analysis method covers the written structure, features, and techniques of the design. The research findings show that the inscription artist has used a design plan with exact basic proportions to create these Kufic inscriptions, that has addressed visual features such as rhythm, symmetry, proportions, and other related items. The research findings show that a design plan was used in the Kufic inscription, including the verses (23) of Surah al-Shura and (55) of Surah al-Ma’idah in the Mihrab of the Farashah Mosque-Ghadamgah in Yazd city. This design plan was formed based on a precise proportion of 32/32 with a minimum ratio of 1/32 above the baseline and a ratio of 5/5 with a minimum size of 1/5 below this guiding line.The major guiding lines, middle guiding lines, and all the arrangements in this Kufic inscription are placed based on these proportions, as it can be observed that the artist has determined and designed the ratio of the letters and their connections using these architectural features.
تبلیغات
