همخوان های کناری و خیشومی در زبان فارسی: رویکردی پیدایشی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
منبع:
نامه فرهنگستان دوره 24 خرداد و تیر 1404 شماره 2 (پیاپی 96) ویژه نامه زبان ها و گویش های ایرانی
حوزه‌های تخصصی:
شماره صفحات:
۳۷ - ۵۰
دریافت مقاله
تعداد دانلود :
۲
آرشیو
چکیده
برخی از واج ها در زبان های مختلف در طبقات طبیعی متفاوتی قرار می گیرند و بنابراین ارزش آنها باید برای یک مشخصه ممیّز خاص از زبانی به زبان دیگر متفاوت باشد. از جمله این موارد می توان به ارزش مشخصه [±پیوسته] برای همخوان های کناری و خیشومی اشاره کرد. این واج ها در برخی زبان ها در طبقه [-پیوسته] و در برخی دیگر در طبقه [+پیوسته] قرار می گیرند و از چالش های مهم برای نظریه های مشخصه های ممیّز در واج شناسی زایشی محسوب می شوند که در آن ها ارزش مشخصه ها از پیش تعیین شده و ذاتی است. در واج شناسی پیدایشی، ارزش مشخصه ها اکتسابی و زبان ویژه است و براساس رفتار واج ها در هر زبان تعیین می شود. در مقاله حاضر تلاش شده است تا ارزش مشخصه ممیّز [±پیوسته] برای همخوان های کناری و خیشومی در زبان فارسی براساس رفتار آنها در خوشه های همخوانی آغازین وام واژه ها و همچنین در خوشه های پایانی در مقایسه با دیگر زبان ها و گویش های ایرانی مشخص گردد. شواهد نشان می دهند که همخوان های کناری و خیشومی در زبان فارسی در طبقه [-پیوسته] قرار می گیرند و بر این اساس بیشتر به همخوان های انسدادی شبیه اند تا به واکه ها. در مقابل، به نظر می رسد این همخوان ها در برخی دیگر از زبان ها و گویش های ایرانی و به ویژه در خوشه های پایانی [+پیوسته] و بیشتر به واکه ها شبیه باشند. همین امر باعث شده است که در زبان فارسی در خوشه های همخوانی پایانی که عضو دوم آنها کناری یا خیشومی است برای اجتناب از نقض اصل توالی رسایی از راهکار واک رفتگی و در برخی دیگر از زبان ها و گویش های ایرانی از راهکار درج واکه در این خوشه ها استفاده شود.Lateral and Nasal Consonants in Persian: An Emergent Perspective
Certain consonants belong to different natural classes in different languages and as such must have different values for a specific distinctive feature in different languages. One such case is the case of the lateral consonant /l/ and nasal consonants for the feature [±continuant]. These phonemes belong to the [-continuant] class in some languages and to [+continuant] class in others and pose a challenge for feature theories in Generative Phonology in which the value for features is pre-determined and innate. In Emergent Phonology, the value for features is acquired and language-specific and is determined based on the behavior of phonemes in each language. In this paper, an attempt is made to determine the value of the feature [±continuant] for the lateral consonant /l/ and nasal consonants in Persian. For this purpose, we have investigated the behavior of these consonants in initial consonant clusters of loanwords as well their behavior in final consonant clusters in Persian compared to some other Iranian languages and dialects. Evidence shows that the lateral and nasal consonants of Persian belong to the class of [-continuant] sounds and are thus more consonant-like than vowel-like. On the other hand, it seems that these consonants belong to the class of [+continuant] sounds in other Iranian languages and dialects and are thus more vowel-like especially in final consonant clusters. This difference in class membership has resulted in the devoicing of cluster-final laterals and nasals in Persian to incur less violations of the Sonority Sequencing Principle, while other Iranian languages and dialects use vowel epenthesis for the same purpose.
تبلیغات
