تأثیر جغرافیای بطایح بر روابط خصمانه آل بویه با شاهینیان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

بطایح سرزمینی باتلاقی بین بصره و واسط در جنوب عراق، در مصب رود دجله است که حکومت محلی شاهینیان توسط عمران بن شاهین به سال 338 هجری، در آن منطقه تشکیل شد. با اعلام استقلال شاهینیان در بطایح درگیری بین آنها و آل بویه مستقر در عراق آغاز شد. این درگیری ها از دوره معزالدوله شروع شد و تا دوره عضدالدوله ادامه یافت. پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی دست اول، درصدد بررسی مؤلفه های جغرافیای بطایح است که منجر به ایجاد روابط خصمانه بین آل بویه و شاهینیان شده بود. مسئله اصلی پژوهش این است که ویژگی های جغرافیایی بطایح چه نقشی در شکل گیری روابط خصمانه بین آل بویه و شاهینیان داشته است؟ دستاورد های پژوهش حاکی از آن است که عامل اصلی در شکل دهی این روابط، موقعیت جغرافیایی و پدیده های طبیعی بطایح بود. پدیده های طبیعی چون باتلاق ها و نیزارها سبب شده بود بطایح به یک پناهگاه طبیعی مناسب برای شورشیان علیه خلافت عباسی و حکومت آل بویه و به یک منطقه جرم خیز تبدیل شود. این وضعیت برقراری ارتباط بین شهرهای جنوبی عراق را آشفته کرده بود. افزون بر این بطایح از لحاظ اقتصادی منطقه ای بسیار حاصلخیز و ثروتمند به شمار می رفت از این رو تسلط بر آن برای آل بویه از اهمیت بسیاری برخوردار بود.