در این مقاله به بررسی وتبیین دیدگاه هالیدی در قالب زبان شناسی نقش گرای سازگانی پرداخته شده و مفاهیمی نظیر فرانقش های سه گانه اندیشگانی، بینافردی و متنی تبیین وفرایندهای مادی،کلامی،رفت اری،ذهن ی ورابطه ای ت وضی ح داده ش ده اس ت.سپس به نقش هم انبازان فرایند،کنشگران،کنش پذیران و حامل و محمول پرداخته شده و در پایان، عناصر پیرامونی فرایند و طرح واژگانی متن نیز از نگاه هالیدی توضیح داده شده است. بر مبنای این دیدگاه، تحلیلی از نی نامه سروده مولوی ارائه شده است. در نی نامه از21 فرایند رابطه ای، 13فرایند مادی،7 فرایند کلامی، 4 فرایند ذهنی و3 فرایند رفتاری استفاده شده است. همچنین مولوی بیشتر از افعال ربطی سود جسته است. هم انبازان فرایند در نی نامه بیشتر شامل نی، شاعر، هر کس و یار است. در میان هم انبازان، کنشگرهای نی، شاعر و هر کس بسامد بیشتری دارد. عناصر پیرامونی این شعر شامل عناصر مکانی، زمانی و چگونگی است. میزان بهره گیری مولوی از دسته مثبت طرح واژگانی در نی نامه بیشتر از دسته منفی است.
