بررسی زمینه های جامعه شناختی شکل گیری و قدرت یابی گروه سلفی – تکفیری داعش در عراق (2003-2014) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

روند شکل گیری و سپس قدرت یابی داعش در عراق و سوریه دارای عوامل متعددی است که قطعاً عوامل اجتماعی از مهمترین آن است. اشغال عراق در سال 2003 م توسط ایالات متحده آمریکا و تبعات ناشی از آن بر جامعه و دولت عراقی سرآغاز بخش مهمی از تحولات منتهی به تشکیل داعش محسوب می گردد. سؤال مقاله این است که؛ از منظر جامعه شناختی چگونه می توان شکل گیری و قدرت یابی جریان سلفی – تکفیری در عراق بخصوص داعش را تبیین نمود؟ جهت پاسخگویی به این پرسش از چارچوب ارائه شده در نظریه «رفتار جمعی نیل اسملسر» که مشتمل بر فرایندی شش متغیره است، بهره گرفته می شود. بر این اساس با درنظرکرفتن متغیر « فشار ساختاری » فرضیه این مقاله در پاسخ به پرسش اصلی بدین صورت است که؛ ابهامات، محرومیت ها و سوء ظن های شکل گرفته میان اعراب اهل سنت در پی اشغال عراق به عنوان مهمترین مصداق فشار ساختاری، از جدی ترین عوامل جامعه شناختی دخیل در شکل و قدرت گیری داعش محسوب می شود. نگارنده پس از بررسی دقیق فشار ساختاری ایجاد شده پس از اشغال عراق بر اعراب اهل سنت و احصاء جدول ترکیبی سطوح جزئیت کنش جمعی اعراب اهل سنت در عراق قبل از اشغال و کانون های فشار ساختاری فشار ساختاری پس از اشغال، با استفاده از روش جمع آوری اسنادی و منابع کتابخانه ای به تبیین ( چرایی ) و سپس تحلیل ابعاد جامعه شناختی شکل و قدرت گیری داعش می پردازد.