تحلیل «گفتمان ناسیونالیستی» در مجموعه اشعار احمد شاملو (بر مبنای نظریه تحلیل گفتمانی لاکلا و موفه) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ناسیونالیسم از مفاهیمی است که بر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران اثر گذاشته است. در تاریخ معاصر ایران، از مشروطه به بعد، شاهد ظهور آن در قالب های اندیشه و عمل هستیم. یکی از روش های بررسی و مطالعه رخدادهای سیاسی اجتماعی، روش «تحلیل گفتمان» است. این پژوهش بر مبنای نظریه تحلیل گفتمانی لاکلا و موفه به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است: مفصل بندی، مفاهیم، فرایند هویت یابی و سوژه «گفتمان ناسیونالیسم» از پهلوی دوم تا انقلاب اسلامی در مجموعه اشعار احمد شاملو چگونه است؟ بر اساس این نظریه، گفتمان ناسیونالیستی در رقابت با گفتمان حاکم، یعنی گفتمان پهلویسم شکل می گیرد و «استقلال و آزادی» را به عنوان دال خالی در جایگاه دال مرکزی قرار می دهد. از سوی دیگر، میهن دوستی، وحدت ملی و آرمان دولت ملی را معنایی تازه می بخشد و در پیرامون دال مرکزی مفصل بندی می کند. انسان مبارز نیز به مثابه سوژه سیاسی در ضدیت با غیرهای استعمار و استبداد برای تحقق «آزادی» به مبارزه می پردازد.