نظریه سؤال پاسخ

نظریه های کلاسیک آزمون و سؤال پاسخ در ساخت و تحلیل آزمون ها و پرسش نامه ها کاربرد زیادی دارند. نظریه سؤال پاسخ به دلیل وجود نقطه ضعف های متعدد نظریه کلاسیک پا به عرصه وجود گذاشت. اگر چه این نظریه نقطه ضعف های اصلی نظریه کلاسیک را جبران نمود و انجام کارهایی مثل سنجش انطباقی و تشکیل بانک سؤال در بطن آن را امکان پذیر کرد، ولی دلایل قطعی برای حذف کامل نظریه کلاسیک وجود ندارد و این نظریه هنوز در حوزه های متعدد علمی مورد استفاده قرار می گیرد. مطالعه پیشینه نشان می دهد که نظریه سؤال پاسخ توسعه نظریه کلاسیک در غالب مدل های پیچیده تر و کامل تر است نه رقیب آن. تفاوت اصلی این دو نظریه در این است که نظریه سؤال پاسخ، سؤال محور، ولی نظریه کلاسیک، آزمون محور است. این موضوع پیامدهای مختلفی در پی داشته است. به عنوان مثال، مدل سازی خطای اندازه گیری در نظریه سؤال پاسخ در سطح سؤال و در نظریه کلاسیک در سطح آزمون است. در عمل، نظریه سؤال پاسخ در مواجهه با مشکلات پیش روی نظریه کلاسیک مثل خطاهای استاندارد شرطی، طراحی آزمون های موازی، هم ترازسازی، بررسی سوگیری سؤال و سنجش انطباقی، عملکرد موفقی داشته است. در مقاله حاضر اصول، مبانی، مزایا و معایب هر دو نظریه مورد مقایسه قرار گرفته اند.

هدف این مطالعه بررسی سؤالات طیف لیکرت با دو رویکرد نظریه کلاسیک آزمون و نظریه سؤال پاسخ و قرار دادن نتایج این دو رویکرد در کنار یکدیگر و پاسخ به این سؤال است که «آیا نتایج این دو رویکرد همسو بوده یا اینکه در تضاد با یکدیگرند؟». روش پژوهش از نوع توصیفی و از حیث تحلیل داده ها یک روش تحلیل ثانویه است. ابزار پژوهش 3 خرده مقیاس برونگرایی، گشودگی و مسئولیت پذیری آزمون شخصیت نئو فرم کوتاه (NEO-FFI) بود. آزمودنی های موردمطالعه در این پژوهش 977 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه اول بودند که با حذف افراد در مرحله غربالگری داده ها، درنهایت تحلیل سؤالات برونگرایی بر روی اطلاعات 783 نفر آزمودنی، تحلیل سؤالات گشودگی بر روی اطلاعات 763 نفر آزمودنی و تحلیل سؤالات مسئولیت پذیری نیز بر روی اطلاعات 784 نفر آزمودنی انجام شد. نتایج تحلیل های آماری نشان داد که هرچه همسانی درونی سؤالات بالاتر باشد نتایج دقیق تر و معتبرتری از مدل مدرج پاسخ به دست می آید و برای سؤالات با همسانی درونی پایین از طریق این مدل باید بسیار محتاط عمل کرد، زیرا ممکن است آستانه سؤالات را به صورت وارونه نشان داده یا ضریب تشخیص سؤالات را منفی یا مثبت کاذب نشان دهد. درمجموع کاربرد هم زمان روش های مختلف تجزیه وتحلیل آماری به تحلیل بهتر و رسیدن به نتایج دقیق تر کمک خواهد کرد.