شهرستان سراوان

تداوم و حیات سالم هر جامعه مرهون حفظ و بقاء امنیت پایدار می باشد. سرمایه اجتماعی نیز از ابزارهای الزام آور در امنیت پایدار محسوب می شوند. هدف تحقیق بررسی اثرات سرمایه اجتماعی بر پایداری امنیت در روستاهای مناطق مرزی می باشد. جامعه آماری شامل سرپرستان خانوارهای روستاهای بخش مرکزی شهرستان سراوان می باشد (9946N=). 421 خانوار (23 روستا) با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از دو روش آمار توصیفی و آمار استنباطی (آزمون t تک نمونه ای، همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر ) استفاده شده است. نتایج یافته های تحقیق در زمینه تاثیر سرمایه اجتماعی در امنیت پایدار روستایی نشان می دهد که بیشترین تاثیر مربوط به بعد امنیت اجتماعی می باشد. بطوری که باعث افزایش حفظ الگوهای زبانی، حفظ فرهنگ و مذهب، کاهش مصرف مواد مخدر در بین جوانان، کاهش میزان نزاع و درگیری بین اهالی و غیره شده است. کمترین تاثیر مربوط به بعد اقتصادی می باشد. همچنین در بعد امنیت سیاسی- نظامی یافته ها نشان می دهد که مشارکت، اعتماد و انسجام بین اهالی و همکاری و مشارکت با نیروی انتظامی و مرزبانی باعث افزایش میزان مشارکت سیاسی مردم، کاهش شکاف های قومی و طایفه ای، کاهش رفت و آمدهای غیر قانونی به کشورهای مجاور، افزایش همکاری با نیروهای نظامی در مبارزه با اشرار و قاچاقچیان و برقراری نظم و امنیت گردیده است.

در دهه های گذشته بهبود معیشت پایدار روستایی مورد توجه بسیاری از محققان و برنامه ریزان قرار گرفته است. در این زمینه یکی از رهیافت های اصلی برای بهبود معیشت پایدار روستایی توجه به توسعه گردشگری است. با توجه به اهمیت این موضوع در این پژوهش، به بررسی احیای معیشت پایدار روستاهای مرزی ازطریق توسعه گردشگری پرداخته شد. تحقیق حاضر ازنظر هدف، کاربردی و روش انجام آن ترکیبی (کیفی و کمّی) است. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه و مصاحبه است. جامعه آماری شامل خانوارهای روستایی دهستان ناهوک در شهرستان سراوان است (1618 N= ). با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه گیری سهمیه ای، 310 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات، از آزمون تحلیل واریانس، رگرسیون چند متغیّره و مدل تحلیل مسیر بهره گرفته شد. نتایج نشان داد، رابطه خطی و معنی داری بین توسعه گردشگری و احیای معیشت پایدار وجود دارد؛ به ترتیب بیشترین تأثیر گردشگری مربوط به عامل نهادی با ضریب (363/0) و کمترین تأثیر مربوط به عوامل کالبدی محیطی با ضریب (182/0) است. همچنین نتایج نشان داد که علی رغم تلاش های مسئولان محلی و مشارکت های مردمی در زمینه ایجاد زیرساخت های امنیتی و افزایش کیفیت ارائه خدمات مطلوب برای توسعه گردشگری در این منطقه، به علت عدم تأمین زیرساخت های اولیه، عدم دسترسی به شبکه های ارتباطی مناسب به جاذبه های گردشگری موجود در روستاها و از همه مهم تر، مشکلات امنیتی که نتیجه موقعیت مرزی روستاهای منطقه است، به عنوان مهم ترین موانع توسعه گردشگری در روستاهای این شهرستان شناسایی شدند.

حضور زنان در بازار کار بر حسب شرایط محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر کشور متفاوت است و به عوامل گوناگونی بستگی دارد از جمله این عوامل می توان به مشارکت زنان، اندازه و سیاست های دولت، توزیع درآمد و هزینه ی خانوار، میزان بیکاری، شرایط محیطی خانواده، میزان سواد و سایر عوامل فرهنگی و اجتماعی اشاره کرد. این پژوهش بر آن است که با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی به رتبه بندی موانع توسعه کارآفرینی زنان بلوچ در شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان بپردازد. پژوهش حاضر مطالعه ای توصیفی- تحلیلی است که در سال 1396 انجام گرفته است. نتایج به دست آمده این موضوع را بیان می کند که از بین موانع موثر بر کارآفرینی زنان بلوچ در شهرستان سراوان موانع شخصیتی - فرهنگی، موثرترین موانع فراروی کارآفرینی زنان بوده و موانع اقتصادی، موانع حمایتی، موانع آموزشی و موانع زیرساختی در اولویت های بعدی قرار دارند. نتایج همچنین نشان داد که از بین موانع شخصیتی- فرهنگی به عنوان مهم ترین مانع پیش روی زنان شهرستان، محدودیت های فرهنگی در منطقه از قبیل تعصبات و تبعیضات دارای بالاترین اولویت است.

قاچاق کالا، یکی از مؤلفه های مهم فساد اقتصادی است، قاچاق پدیده شوم و مخربی است اصولاً کالاهای قاچاق از مناطق مرزی وارد می شوند و سپس در تمام کشور توزیع می شود. مرز یا سرحد به خط فاصل میان دو کشور گفته می شود، لذا مرزها از این لحاظ دارای اهمیت بسیار زیادی هستند. یکی از مهم ترین تأثیرات اقتصادی شهرستان های مرزی وجود پدیده قاچاق است که به طرق مختلف در این شهرستان ها جریان دارد، به همین منظور هدف تحقیق حاضر تحلیلی بر قاچاق کالا و عوامل موثر بر آن در روستاهای شهرستان مرزی سراوان می باشد. با توجه به هدف فرضیه تحقیق این گونه بیان شده است: به نظر می رسد ساختارهای ضعیف اقتصادی مهم ترین عامل قاچاق کالا در روستاهای شهرستان مرزی سراوان می باشد. روش انجام تحقیق تحلیلی- توصیفی و شیوه جمع آوری اطلاعات اسنادی، کتابخانه ای، میدانی و تکمیل پرسشنامه بوده است و همچنین تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارSPSS (آزمونTتک نمونه ای و رگرسیون چندمتغیره) صورت گرفته است. نتایج حاصل از آزمون T تک نمونه ای نشان می دهد که نواحی روستایی موردمطالعه شهرستان مرزی سراوان از وضعیت بسیار نامناسب ساختارهای توسعه اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و زیست محیطی برخوردارند. همچنین نتایج حاصل از رگرسیون چندمتغیره نشان می دهد که شاخص اقتصادی، با بتای 413/0 بیشترین تأثیر را بر قاچاق کالا در روستاهای شهرستان مرزی سراوان دارد و متغیر امنیتی با بتای 380/0 در رتبه دوم و شاخص اجتماعی، با بتای 344/0 در رتبه سوم قرارگرفته است و همچنین متغیر زیست محیطی با بتای 263/0 با قرارگیری در رتبه آخر، کمترین تأثیر را بر قاچاق کالا در روستاهای شهرستان مرزی سراوان داشته است.

پژوهش حاضر مطالعه ای پیرامون مناطق روستایی بخش بَم پشت از توابع شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان، در مجاورت مرز پاکستان و ارزیابی تأثیر موقعیت مرزی سکونتگاه های روستایی این منطقه بر وضعیت توسعه ای آنها بویژه در ابعاد اقتصادی است. جامعه آماری تحقیق خانوارهای روستاهای منطقه بوده اند. تعداد 342 سرپرست خانوار از 25 روستای بالای 20 خانوار منطقه به عنوان نمونه آماری تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند و با انجام عملیات میدانی، داده های مورد نیاز گردآوری گردید. متغیر وابسته تحقیق، سطح توسعه یافتگی روستاهای مورد مطالعه بوده که بطور نسبی و با استفاده از روش های ارزیابی چندمعیاره سنجیده شده است. متغیرهای مستقل، علاوه بر جمعیت و فاصله روستاها تا مرز و تا مرکز بخش، وضعیت اقتصادی، اقتصاد مرزی، مبادلات مرزی، امنیت مبادله و دسترس پذیری بوده اند. داده های مربوط به این متغیرها در سطح سرپرستان خانوارها گردآوری شده و برای تغییر سطح سنجش، با میانگین گیری از زیرنمونه های مربوطه در سطح روستا خلاصه سازی شده اند. بر اساس نتایج، سطح توسعه یافتگی 84 درصد از روستاهای مورد مطالعه متوسط و کمتر بوده و اقتصاد مرزی با وجود نقش پررنگی که در معیشت خانوارهای جامعه مورد مطالعه داشته، تأثیری در توسعه روستاها نداشته است. به علاوه، انجام فعالیت های اقتصادی مرزی رابطه معنی دار معکوسی با امنیت مبادله و دسترس پذیری داشته است. دلیل این امر آن است که این فعالیت ها، بدون پشتوانه های ساختاری و عمدتاً از مجاری غیررسمی و بصورت قاچاق انجام می شود و چنانچه منفعتی داشته باشد کاملاً شخصی بوده و بهره ای برای توسعه منطقه یا بهبود اوضاع جامعه نخواهد داشت.

اهداف: شناسایی عوامل معیشتی، به خصوص در مناطق مرزی شرق کشور که در شرایط ناپایداری قرار دارند، برای موفقیت سیاست های کاهش فقر و پایداری معیشت بسیار مهم است. هدف این مطالعه، بررسی عوامل محلی و خانوادگی ناپایداری معیشت روستاهای مرزی بوده است. روش: تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن ترکیبی (کیفی و کمی) است. جامعه آماری خانوارهای روستایی شهرستان سراوان بود (25986N=). با استفاده از فرمول کوکران 370 خانوار به عنوان نمونه در بخش کمی انتخاب شد. برای شناسایی عوامل محلی از روش ارزیابی مشارکتی روستایی (PRA) و مصاحبه با مطلعان محلی و برای شناسایی عوامل خانوادگی از مدل لجستیک باینری (روش LM- نیوتن- مارکارد- رافسون) و آمار توصیفی استفاده شد. یافته ها/ نتایج: یافته ها نشان داد که در بین عوامل محلی، ضعف منابع طبیعی و در بین عوامل خانوادگی عامل اقتصادی مهم ترین عوامل ناپایداری معیشت خانوارهای روستایی بوده اند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که ضعف منابع طبیعی، نامناسب بودن زیرساخت های تولیدی و خدمات و امکانات عمومی، عوامل اقتصادی، بیشترین اثرات را با ناپایداری معیشت روستاییان داشته است. در واکنش به ناپایداری معیشتی، خانوارها پرداختن به مشاغل کاذب مانند قاچاق سوخت و کالا را انتخاب کردند.

یکی از مهم ترین مباحث توسعه روستایی، کاهش فقر و مدیریت محیط زیست است. در طی سال های أخیر، رویکرد معیشت پایدار یکی از بهترین روش ها برای پرداختن به توانمندسازی فقرا بوده است. این رویکرد به عنوان مرکز توجه أخیر محققان توسعه به دنبال حفظ یا افزایش بهره وری منابع، حفظ مالکیت و فعالیت های درآمدزا برای تأمین نیازهای اساسی خانوارهای روستایی است. پژوهش حاضر با هدف واکاوی شاخص معیشت پایدار روستایی با تأکید بر سرمایه های معیشتی فیزیکی، مالی، اجتماعی، انسانی و محیطی در شهرستان سراوان صورت گرفت. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به روش پیمایشی انجام شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ای محقق ساخته بود که به شکل چهره به چهره تکمیل گردید. روایی پرسشنامه با بهره گیری از پانل متخصصان توسعه روستایی مورد تأیید قرار گرفت. نمونه آماری متشکل از هفت نفر از کارشناسان فرمانداری شهرستان سراوان بودند که با بهره گیری از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی فازی به مقایسه زوجی وضعیت و درجه اهمیت سرمایه های معیشتی (معیارها) در بین دهستان های شهرستان سراوان (گزیدارهای مورد بررسی) مبادرت نمودند. یافته ها نشان داد، در بین سرمایه های پنجگانه معیشت از دید پاسخگویان به ترتیب سرمایه های فیزیکی، سرمایه مالی، سرمایه اجتماعی، سرمایه انسانی و سرمایه محیطی از اولویت بالاتری برای تأمین معیشت روستاییان مورد مطالعه برخوردار بودند. در نهایت، وضعیت دهستان های مورد مطالعه بر مبنای معیارهای مورد سنجش تعیین شد. بر این مبنا، دهستان حومه حائز رتبه ی اول، دهستان جالق حائز رتبه دوم و دهستان های ناهوک، کوهک و اسفندک، گشت، کله گان و بم پشت و کشتگان در رتبه های بعد قرار گرفتند.

پژوهش حاضر با هدف اولویت بندی موانع توسعه کشاورزی روستایی شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان انجام شده است. برای اولویت بندی موانع توسعه کشاورزی روستایی از رویکرد تصمیم گیری چند معیاره مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. 20 نفر از صاحب نظران اجرایی و دانشگاهی فعال در حوزه کشاورزی و توسعه روستایی به صورت هدفمند انتخاب شدند و نظر آنان در قالب پرسش نامه جمع آوری شد. براساس نتایج بدست آمده از این پژوهش، مهم ترین موانع موثر بر توسعه کشاورزی روستایی در سراوان به ترتیب ضعف و عدم حمایت مناسب از کشاورزان، موانع اقتصادی، موانع محیطی، موانع زیرساختی و ساختاری، موانع انگیزشی و نگرشی و موانع اطلاعات و دانش کشاورزان بودند. موانع ضعف و عدم حمایت مناسب از کشاورزان با بیشترین اهمیت و موانع اطلاعات و دانش کشاورزان با کمترین اهمیت بر توسعه کشاورزی روستایی شهرستان تاثیر گذار بوده اند.

امروزه جدیدترین مطالعات مربوط به برنامه ریزی آمایشی مناطق مرزی و روابط اقتصادی دوسویه فرامرزی که از اهمیت بالایی برخوردارند می باشد، زیرا؛ این مناطق با طبیعتی منزوی و توسعه نیافته همراه با مشکلات متعددی من جمله قاچاق، بیکاری و ناامنی هستند، در این شرایط توجه به مسائل اقتصادی و امنیتی در آمایش این نواحی باعث توسعه اقتصادی و اجتماعی همچنین افزایش امنیت و ثبات امنیتی در منطقه می گردد. هدف از انجام این تحقیق، آمایش اقتصادی با استفاده از پتانسیل ها و توان های محیطی شهرستان مرزی سراوان جهت رسیدن به امنیت پایدار در منطقه می باشد. روش شناسی پژوهش حاضر توصیفی _ تحلیلی می باشد، دراین مسیر از روش گردآوری اطلاعات مبتنی بر پرسشنامه(شهروندان و کارشناسان)، وبه علت غیر نرمال بودن داده ها ازآزمون های آماری ناپارامتریک اسپیرمن و رگرسیون چند متغیره(تحلیل مسیر) و همچنین مدل معادلات ساختاری (smart pls) به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شده است. نتایج حاصل از آزمون اسپیرمن با توجه به مقدار (0.000) P –value ومقدار همبستگی (0.505) ارتباط بین آمایش اقتصادی و امنیت پایدار نشان می دهد این دو متغیر رابطه معنادار و همبستگی زیادی باهم دارند. نتایج حاصل از آزمون رگرسیون چند متغیره برای پیش بینی عوامل موثر بر توسعه پایدار شاخص های اقتصادی را نشان می دهد که دو متغیر پتانسیل درون زا و استراتژی برون زا 95 درصد توسعه پایدار شاخص های اقتصادی را پیش بینی می کند. نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری smart pls)) باتوجه به ضرایب معناداری z(مقادیر t-value) از 1.96 بیشتر هستند، نشان می دهد پیاده سازی برنامه های آمایش اقتصادی به افزایش توان اقتصادی و امنیت در منطقه منجر خواهد شد، این مهم در صورتی عملی می شودکه برنامه ریزی های توسعه اقتصادی بر اساس پتانسیل ها و توان های منطقه صورت گیرد. در این راستا پیشنهاد می شود پرورش استعداد ها تقویت شود همچنین زیرساخت های تولیدی تقویت و مزایای صادرات بهبود یابد همچنین اقدامات امنیتی و نظارتی تقویت شود، در این صورت منطقه مورد مطالعه بستر مناسب برای توسعه و ثبات امنیت خواهد بود