پژوهش های بوم شناسی شهری

پژوهش های بوم شناسی شهری

پژوهش های بوم شناسی شهری سال 14 زمستان 1402 شماره 4 (پیاپی 33) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تحلیل نقش سازمان فضایی کلان شهرها در حمل ونقل کم کربن، نمونه موردی: شهر مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سازمان فضایی گازهای گلخانه ای مرکز تجاری حمل ونقل مشهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۳۰
هدف این پژوهش تحلیل تأثیر سازمان فضایی شهر و وضعیت ارتباطی عملکردهای تجاری آن با یکدیگر می باشد. تک مرکزیتی و چند مرکزیتی بودن شهرها می تواند تأثیر شگرف بر مسافت سفرها ایفا نماید و بدین ترتیب از اتلاف وقت و انرژی در شهرها جلوگیری شود. وسایل نقلیه موتوری تولیدکننده گازهای گلخانه ای می باشند و موجب گرمایش زمین در طولانی مدت می شوند. شناخت این عوامل می تواند  میزان انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش داده و از گرمایش زمین جلوگیری کند. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی توصیفی-تحلیلی می باشد. این تحقیق، پس از مطالعات علمی جهت برآورد گازهای گلخانه ای براساس فرمول های پیشنهادی توسعه پاک (CDM) انجام گرفته است. سازمان فضایی کلان شهر مشهد در دو سناریو مورد بررسی قرار گرفت. سناریو اول ، سازمان فضایی تک مرکزی موجود شهر و سناریو دیگر شهر با سازمان فضایی سه مرکزی در امتداد استخوان بندی شهر در نظر گرفته شد. سازمان فضایی متعادل کلان شهر مشهد موجب کاهش انتشار گازهای گلخانه تا حدود 43 درصد در بخش خودروهای شخصی می شود. میانگین مسافت طی شده به وسیله خودروهای شخصی در سازمان فضایی متعادل حدود 4 کیلومتر کاهش می یابد. کاهش انتشار گازهای گلخانه ای به میزان 9/7 کیلوگرم  CO2 به ازای هر مسافر می باشد. وجه تمایز و نوآوری این پژوهش بررسی ارتباط شاخص مرکزیت در  سازمان فضایی کلان شهرها و میزان انتشار گازهای گلخانه ای می باشد.
۲.

الزامات رضایتمندی گردشگران از امکانات و خدمات شهری، مطالعه موردی: شهر شاهرود(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: رضایتمندی بازاریابی گردشگری امکانات شهری خدمات شهری شاهرود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۲۹
رضایت مصرف کننده در گردشگری به شدت تحت تأثیر ارائه خدمات، ظاهر محصول و شخصیت و وجهه مقصد گردشگری قرار دارد. در این راستا، نوشتار حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی الزامات رضایتمندی گردشگران از امکانات و خدمات شهری و به روش توصیفی- تحلیلی تدوین گردید. جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای و به روش میدانی از طریق پرسشنامه انجام پذیرفت. جامعه آماری پژوهش شامل گردشگران شهر شاهرود بود که با توجه به نامحدود بودن جامعه آماری پژوهش، تعداد 114 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و پرسشنامه ها به روش تصادفی در میان آن ها توزیع گردید. ضریب آلفای کرونباخ برای سؤالات مثبت برابر با 81/0 و برای سؤالات منفی برابر با 72/0 محاسبه شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها نیز از مدل کانو استفاده گردید. نتایج حاکی از آن است که در میان الزامات اساسی، مؤلفه ایمنی محیط های گردشگری بیشترین نارضایتی و مؤلفه پارک ها و فضاهای طبیعی کمترین نارضایتی را در صورت برآورده نشدن به دنبال دارد. همچنین در میان الزامات عملکردی، مؤلفه نظافت و پاکیزگی فضاهای شهری و گردشگری بیشترین نارضایتی و مؤلفه نورپردازی فضاهای شهری و گردشگری کمترین نارضایتی را در صورت برآورده نشدن در پی دارد. در همین خصوص، در میان الزامات انگیزشی، مؤلفه خدمات و تسهیلات فرهنگی بیشترین رضایت و مؤلفه شرکت های گردشگری و راهنمایان تور کمترین رضایت را در صورت برآورده شدن به همراه دارد.
۳.

آسیب شناسی معماری سکونتگاه های عشایر اسکان یافته با رویکرد بوم گرایانه، مطالعه موردی: سکونتگاه زیبا محمد شهرستان خرم آباد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بوم گرا سکونتگاه اسکان عشایر زیبامحمد خرم آباد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۴۴
استان لرستان به دلیل پیشینه زندگی عشایری، تاکنون محل اجرای سکونتگاه هایی برای اسکان عشایر بوده است. با وجود اهمیت این موضوع، متأسفانه این کانون ها تحت تأثیر چالش های فراوانی قرار دارند و خلأ مطالعات دقیق و نظام مند در این زمینه، قابل توجه است. ازاین رو هدف این پژوهش آسیب شناسی الگوی جدید ساخت وساز مسکن در سکونتگاه عشایری مورد پژوهش، با رویکردی بوم گرایانه و مبتنی بر شیوه زندگی آن ها است. نوآوری این پژوهش از آن جهت است که با تأکید بر بوم گرایی، آسیب هایی که این کانون ها را تهدید می کند، بررسی نموده و به طراحان و کاربران کمک می کند تا در طرح های آتی، برای رفع آسیب پذیری سکونتگاه های عشایر اسکان یافته، اقدامات لازم را انجام دهند. این پژوهش دارای ماهیتی کیفی و با رویکرد قوم نگاری است. داده ها از مطالعات اسنادی و میدانی گردآوری شده اند. در روش میدانی از مشاهده مستقیم و تکنیک مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده گردید. نتایج پژوهش بیانگر آن است که الگوی جدید ساخت وساز مسکن در کانون اسکان مورد مطالعه با آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، روحی و روانی، فضایی و کالبدی، عملکردی، سیما و منظر، عدم توجه به غنای حسی، بی توجهی به عناصر هویت بخش، عدم توجه به عادت واره های ساکنان، عدم سازگاری محیط ساخته شده با روش زندگی ساکنان، عدم احساس در خانه بودن، عدم انطباق قابلیت - معنا و عدم توجه به حریم های فردی و اجتماعی، همراه بوده است.
۴.

تحلیلی بر امکان سنجی و توسعه پارک های جیبی در شهرهای ایران با رویکرد مشارکتی محله مبنا، مورد پژوهش: شهر زنجان، محلات الهیه و کوی فرهنگ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: پارک جیبی مشارکت شهروندان توسعه پایدار شهر زنجان الهیه و کوی فرهنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۳۱
هدف پژوهش حاضر امکان سنجی و توسعه پارک های جیبی در شهرهای ایران با رویکرد مشارکت شهروندان در محلات الهیه و کوی فرهنگ شهر زنجان در پاسخ بر این امر که مؤلفه های مؤثر بر مشارکت شهروندان در امکان سنجی و خلق توسعه پارک های جیبی در محلات شهر زنجان و راهکارهای مؤثر بر توسعه مشارکتی پارک های جیبی کدام است؟ است. پژوهش حاضر از نظر نوع تحقیق، کاربردی و ماهیت آن منطبق بر روش توصیفی- تحلیلی می باشد. روش گردآوری، کتابخانه ای و مشاهده میدانی (مصاحبه با ابزار پرسشنامه) و روش نمونه گیری از نوع احتمالی به صورت تصادفی ساده بوده است. تاکنون در حوزه امکان سنجی خلق و توسعه پاکت پارک ها با رویکرد مشارکت شهروندان بررسی های مهم صورت نپذیرفته و ارزش عملی پژوهش نیز به نوبه خود در تغییر، بهبود و اصلاح روش ها و الگوهای مواجهه با برنامه ریزی برای پایداری شهرها در ایران خواهد بود. نتایج نشان داد اعتماد نقش مهمی در توسعه پارک های جیبی داشته و برای توسعه پارک های جیبی و افزایش پویایی محله، اعتماد به یکدیگر و مدیریت شهری زیربنای خلق چنین فضاهای مطلوبی بوده است. همچنین وضعیت مؤلفه های «سمن ها» و «احساس امنیت» در دو محله الهیه و کوی فرهنگ مشابه نیست و شرایط کوی فرهنگ نامناسب تر از الهیه است. در نهایت برای توسعه چنین فضاهایی متغیر «احساس امنیت» بیش ترین تأثیر را بر توسعه پارک های جیبی در این محلات خواهند داشت.
۵.

تحلیل عوامل اقتصادی، اجتماعی و کالبدی مؤثر بر بازآفرینی شهری، مورد پژوهش: محلات بافت مرکزی شهر کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بازآفرینی بافت فرسوده بخش مرکزی عوامل اجتماعی عوامل اقتصادی عوامل کالبدی شهر کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۴۲
در بیش تر ش هرهای ق دیمی ای ران، بافت های دارای ارزش ت اریخی به وفور دی ده می شوند ک ه ب ا ویژگی های مختلف ی نظی ر ریزدانگ ی، مش کلات دسترس ی و ناپای داری ش ناخته می شوند ب ا در نظر گرفتن مش کلاتی از قبیل رش د منف ی جمعی ت، نداش تن دسترسی های درون محله ای لازم، گس ترش روزاف زون فض اهای مخروبه و متروکه، نداشتن تس هیلات موردنیاز، بای د حرک ت در راس تای رف ع ای ن مش کلات ص ورت گیرد. این پ ژوهش با هدف تحلیل عوامل مؤثر مانند اجتماعی، اقتصادی و کالبدی بر بازآفرینی محلات بافت مرکزی شهر کاشان (شامل هفت محله) انجام و روش پژوهش توص یفی، تحلیلی و اطلاعات مورد نظر به صورت پیمایشی جمع آوری شد، جامعه آماری تحقیق ساکنین محلات مرکزی شهر کاشان یه تعداد حدود 44 هزار نفر بود. حجم نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران تعداد 385 نفر برآورد گردید. برای تحلیل داده های تحقیق از نرم افزار SPSS و AMOS استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که دسترسی به خدمات و امکانات، هویت و سرمایه اجتماعی و مالکیت مسکن و درآمد از عوامل مؤثر بر بازآفرینی بافت های فرسوده بود و در محله های سلطان میراحمد و درب اصفهان که از امتیازات نامبرده برخوردار بودند، ساکنان تمایل بیش تری به بازآفرینی بافت های فرسوده دارند.
۶.

خوانش الزامات طراحی فضاهای بینابین بیوفیلیک در مجموعه های مسکونی شهر تهران، پژوهش موردی: فاز یک شهرک اکباتان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مسکن فضاهای بینابین بیوفیلیک مسکونی شهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۲۹
مطالعه حاضر کوشیده است با روش تحلیل ساختاری، الزامات مؤثر بر طراحی معماری بیوفیلیک فضاهای بینابین شهری در فاز یک شهرک اکباتان تهران را بازشناسی و خوشه بندی کند. داده های نظری با روش اسنادی و داده های تجربی با روش پیمایشی بر پایه تکنیک دلفی تهیه شده است. نمونه های آماری 20 نفر از خبرگان و متخصصان شهری بودند که به روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. 55 پیشران اولیه در 6 دسته احصاء و شناسایی شده با روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم افزار MICMAC پردازش شد. طبق نتایج الگوی کلی پراکندگی الزامات مورد مطالعه، از نظر تحلیل اثرات متقابل بیانگر وضعیت یک سیستم محیطی ناپایدار است که در آن الزامات طراحی فضاهای بینابین بیوفیلیک از نظر اثرگذاری و اثرپذیری، حالت پیچیده و بینابین دارد و تمرکز الزامات بیش تر در خوشه عوامل مستقل است. الگوهای کلی، ترکیب اجزا و زیستگاه و اکوسیستم ها به ترتیب با کسب میزان تأثیرگذاری مستقیم 311، 296 و 278 در جایگاه اول تا سوم قرار گرفته اند و به عنوان کلیدی ترین الزامات طراحی فضاهای بینابین بیوفیلیک در مجموعه مسکونی فاز 1 شهرک اکباتان تهران انتخاب شدند. الگوهای کلی، ترکیب اجزا، زیستگاه ها و اکوسیستم ها، الهام از طبیعت، اتصال جغرافیایی به محل، اتصال اکولوژیکی به محل، فرم ساختمان، فضا به عنوان شکل و فرم، عامل هماهنگی شکل و فرم فضایی، نور طبیعی، تعریف کننده فضاهای داخلی و خارج، نور و سایه و رشد و اثربخشی به عنوان 13 الزام کلیدی برای طراحی فضاهای بینابین بیوفیلیک در مجموع مسکونی فاز 1 اکباتان انتخاب شدند. نیروهای کلیدی از نظر عملکرد سیستمی در محیط سیستم طراحی، نقش اثرگذاری بالا و اثرپذیری اندک دارد. در نتیجه، به عنوان الزامات باثبات، وضعیت کلان سیستم و تغییرات آن را کنترل می کند؛ الزامات کلیدی اثرگذار ورودی سیستم طراحی فضاهای بینابین بیوفیلیک در مجموعه مسکونی فاز 1 شهرک اکباتان تهران محسوب می شوند.
۷.

تحلیل پیشران های بوم شناختی اثرگذار بر جذب و ماندگاری گردشگر، پژوهش موردی: کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: پیشران های بوم شناختی ماندگاری گردشگر کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۲۹
مطالعه حاضر به شناسایی عوامل مؤثر بر جذب و افزایش مدت زمان اقامت و ماندگاری گردشگران در شهر کاشان می پردازد. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بوده است که گردشگران بازدید کننده از کاشان به آن پاسخ گفته اند. حجم نمونه با استفاده از نرم افزار سمپل پاور به تعداد 200 نفر محاسبه و به طور تصادفی در اختیار گردشگران قرار گرفت. تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت ازجمله تحقیقات توصیفی تحلیلی مبتنی بر مطالعات میدانی بوده است. این پژوهش برای اولین بار با رویکردی جامع و سیستماتیک در منطقه صورت گرفته است.. نتایج حاصل از آزمون تی بیانگر اثرگذاری جاذبه های تاریخی، فرهنگی - مذهبی، طبیعی، خرید و موقعیت و دسترسی بر جذب گردشگران در شهر کاشان است. اولویت بندی عوامل اثرگذار بر جذب گردشگران با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری صورت گرفته است. کسب بار عاملی 78/0 برای مؤلفه جاذبه های فرهنگی – مذهبی نشان می دهد این عامل، اثرگذارترین مؤلفه بر شکل گیری انگیزه سفر به کاشان بوده است. در ادامه، شناسایی عوامل اثرگذار بر افزایش مدت زمان ماندگاری و اقامت گردشگران با استفاده از تحلیل عاملی، عامل خدمات و تسهیلات گردشگری موجود در شهر کاشان از بین شش عامل شناسایی شده، تبیین کننده 46/15 درصد واریانس کل مجموعه مورد تحلیل بوده است. به عبارت دیگر، بهبود خدمات و تسهیلات در شهر کاشان قادر خواهد بود بیش از سایر عوامل منجر به افزایش مدت زمان حضور و اقامت گردشگران در شهر کاشان گردد.
۸.

بررسی شرایط اقلیم گردشگری شهرهای استان سیستان و بلوچستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: گردشگری اقلیم دمای معادل فیزیولوژیک آسایش دمایی سیستان و بلوچستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۳۶
هدف پژوهش حاضر، تعیین زمان مناسب گردشگری شهرهای استان سیستان و بلوچستان بر پایه شاخص دمای معادل فیزیولوژیک است. این شاخص، یکی از خروجی های نرم افزار ریمن است که برای تبیین شرایط اقلیم گردشگری شهرهای زاهدان، خاش، سراوان، زابل، ایرانشهر و چابهار استفاده شد. بدین منظور، داده های روزانه (10957 روز) دمای هوا، ابرناکی، فشار بخارآب، سرعت باد و رطوبت نسبی ایستگاه های هواشناسی این شهرها (1394- 1365) گردآوری و نتایج خروجی نرم افزار ریمن به صورت تقویم های اقلیمی روزانه استخراج گردید. با توجه به درصد ماهانه روزهای بدون تنش (آسایش دمایی)، نتایج نشان داد که در فروردین (زابل و ایرانشهر، 67 درصد)، اردیبهشت، خرداد، تیر و شهریور (زاهدان، 90 – 28 درصد)، مهر (سراوان، 87 درصد)، آبان (ایرانشهر، 87 درصد)، آذر، دی، بهمن و اسفند (چابهار، 95 – 42 درصد)، بهترین شرایط برای حضور گردشگران را دارند. بهترین شرایط مناسب گردشگری زاهدان (اردیبهشت و شهریور، 90 درصد)، خاش (اردیبهشت، 76، شهریور، 54 و مهر، 60 درصد)، سراوان (فروردین، 43 و مهر، 87 درصد)، زابل (فروردین، 67 و مهر، 60 درصد)، ایرانشهر (فروردین، 67 و آبان، 87 درصد) و چابهار (آذر، 88، دی، 60، بهمن، 42، اسفند، 95 و فروردین، 45 درصد) برآورد شده که بیش ترین درصد روزهای توأم با آسایش دمایی را دارند.
۹.

تحلیلی بر تاب آوری در حوزه مسکن شهری، پژوهش موردی: شهر سقز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تاب آوری مسکن شهری شهر سقز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۳۶
هدف این پژوهش بررسی تاب آوری در حوزه مسکن شهری سقز است. جامعه آماری پژوهش شامل ساکنان محلات 22گانه شهر سقز است که براساس نتایج سرشماری 1395 تعداد آن ها 258/165 نفر بوده است. روش انجام تحقیق، توصیفی - تحلیلی با تأکید بر جنبه کاربردی است که ابزار گرداوری داده ها از طریق کتابخانه ای، برداشت میدانی، نقشه کاربری اراضی شهری، استفاده از آمارنامه ها و سرشماری های سال 1395 است بدین منظور که برای انجام تحلیل های لازم ابتدا شعاع عملکردی معیار کالبدی بیرونی با مدل تحلیل شبکه در سیستم اطلاعات جغرافیایی مشخص گردیده است و داده های مربوط به سایر معیارها با استفاده از برداشت میدانی و اطلاعات آماری جمع آوری و سپس برای وز ن دهی اولویت ها بر اساس اهمیت و نیاز شهروندان، در ماتریس سلسله مراتبی AHP وز ن دهی شدند و سپس برای انجام تحلیل های جدی در مدل تودیم مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان می دهد که با توجه به معیارهای ارزیابی تاب آوری در حوزه مسکن محلات رسمی 22گانه شهر سقز، محلات 16، 17، 6، 19، 18 و 12 که در جنوب غربی ، قسمتی از شمال شرقی و غربی شهر واقع شده اند از تاب آوری غیرقابل تحمل و نامناسبی برخوردارند. می توان بیان کرد که بهبود فضای و توزیع مناسب درآمدها، انسجام و احساس تعلق بیش تر، نظارت بر ضوابط و مقررات ساخت وسازها، امکان دسترسی این محلات به شبکه معابر اصلی و ایجاد مشوق های مالی از مهم ترین پیشنهادهای ارائه شده می باشد. نوآوری این مطالعه در به کارگیری نرم افزارهای تحلیل شبکه، بیلدر و تودیم برای تعیین شعاع عملکردی و رتبه بندی میزان تاب آوری در حوزه مسکن شهری در سطح محلات شهر سقز است.
۱۰.

سطح بندی تأثیرپذیری بیمارستان های شهر شیراز ازآلودگی صوتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اثرپذیری سطح بندی آلودگی صوتی بیمارستان شهر شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۳۲
هرگونه صدای ناخواسته و مزاحم آلودگی صوتی تلقی می شود. آلودگی صوتی حاصل افزایش صنایع و وسایل نقلیه موتوری و رشد بی رویه جمعیت و ... در سکونتگاه های شهری بوده و معمولاً فعالیت ها و کارکردهای شهری را مختل می کند. هدف از انجام این پژوهش سطح بندی و بررسی تأثیرپذیری بیمارستان های شهر شیراز از آلودگی صوتی پیرامون آن هاست. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات آن مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی است. در این راستا تأثیرگذاری 8 دسته از کاربری های صداساز شهر شیراز بر 40 بیمارستان این شهر به عنوان فعالیت حساس به صدا شناسایی و بررسی شد و نقشه نهایی آلودگی صوتی شهر شیراز از طریق الگوریتم رقابت استعماری (درخت پوشای مینیمم MST) در محیط نرم افزار استخراج شد. برای فضایی سازی شاخص های مورد مطالعه در سطح شهر شیراز از روش در فرایند تحلیل شبکه در محیط نرم افزار ArcGIS استفاده گردید. براساس یافته های این مطالعه بیمارستان دنا آلوده ترین بیمارستان به لحاظ صوتی است و در رده های بعدی بیمارستان های شهید مظفری، دکتر میر، پارس، علوی، کسری، کوثر، شهید چمران، شهید رجایی، قطب الدین، ابن سینا، شهید دستغیب قرار دارند. نتایج حاکی از آن است که حدود 60 درصد از بیمارستان های شهر شیراز به لحاظ تأثیرپذیری از آلودگی های صوتی در طیف آلودگی از متوسط تا آلودگی خیلی زیاد قرار دارند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۵