سیاستگذاری شهری و منطقه ای

سیاست گذاری شکوفایی شهری یک مسئله مهم در زمینه توسعه و برنامه ریزی شهری است. این مسئله به حل و فصل کردن چگونگی ایجاد شهرها و جوامع با شکوفایی، بهبود کیفیت زندگی شهروندان و تأمین نیازهای فعلی و آینده اشاره دارد. در این راستا، پژوهش حاضر به منظور تدوین سناریوهای شکوفایی کلان شهر تهران براساس اصول آینده پژوهی انجام شده است. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر رویکرد آینده پژوهی است. جامعه آماری 20 نفر از خبرگان و متخصصین شهری بر اساس نمونه گیری گلوله برفی بود. 49 پیشران اولیه در 6 دسته احصاء و شناسایی شده با روش های تحلیل اثرات متقابل ساختاری و سناریونویسی در نرم افزارهای MICMAC و Senario Wizard پردازش شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد سناریوی طلایی یا شکوفایی بالای کلانشهر تهران زمانی که وضعیت عوامل کیفیت زندگی با روند رو به رشد و ارتقا مواجه بوده و وضعیت عوامل انسجام و برابری اجتماعی در راستای شکوفایی کلانشهر تهران باشند، به وقوع خواهد پیوست. در واقع در این سناریو ها عوامل کلیدی بیشتر از حالت بحرانی دارای حالت مطلوب می باشند. این گروه از سناریوها از بین 21 سناریوی باور کردنی فقط سناریو اول را شامل می شود و با 100 درصد مطلوبیت نسبت به شرایط دیگر (ایستا و بحرانی) غالب می باشد که یک حالت مثبت و امیدوارکننده ای را پیش روی شکوفایی شهری کلانشهر تهران نشان می دهند.

حریم و نواحی فراشهری آن در مطالعات شهری همواره به عنوان فضایی برای توسعه آتی شهرها در نظر گرفته می شود، توسعه ای که نحو چگونگی آن تا امروز محل مناقشه میان سیاستمداران و برنامه ریزان بوده است. حریم منطقه شهری تهران به علت مشکلاتی که در وضعیت مدیریتی، ساختاری و قانونی آن وجود دارد، همواره محل مناقشه میان ذینفعان طرفدار حفاظت و توسعه بوده است. تصویب طرح های مختلف حریم پایتخت که رویکرد حفاظتی را توصیه می کننند چالشی را به وجود آورده است مبنی بر اینکه ذینفعان اصلی و مالکین اراضی که در حریم قرار دارند، چگونه می توانند از این منابع استفاده کنند که هم منافع آن ها تأمین شود و هم منافع شهرداری به عنوان ناظر حریم برای حفاظت از آن. هدف پژوهش حاضر، تدوین کاربست راهبردهایی است که بتواند از طریق شراکت عمومی خصوصی در مدیریت حریم، ذینفعان متعدد را در جهت حفاظت از آن با حفظ منافع، ترغیب کند. نوع تحقیق حاضر کاربردی و روش مطالعه آن توصیفی- تحلیلی است. روش جمع آوری اطلاعات، پیمایشی و انجام مصاحبه و تکمیل پرسشنامه با خبرگان و کارشناسان از طریق تکنیک دلفی بوده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تحقق شراکت عمومی خصوصی در مدیریت و حفاظت از حریم پایتخت، نیازمند برطرف کردن محدودیت ها و توجه به زمینه های شراکت عمومی خصوصی در مدیریت آن است. برای از بین بردن محدودیت ها و شکل گیری زمینه های شراکت عمومی خصوصی در حریم ، نیاز به یک محیط توانمند ساز است که در قالب آن محیط قانونی و سیاسی موجود بتواند شفافیت، اعتماد و پاسخگویی طرفین شراکت عمومی- خصوصی در مدیریت حریم را به وجود آورد.

یکی از مهم ترین موضوعات مهم در مدیریت شهری امروز، موضوع رشد سریع جمعیت و به تبع آن گسترش شتابان شهرها می باشد، که به دلیل عدم وجود برنامه و مدیریت کارآمد با این پدیده، این شهرها را با مشکلات عدیده ای روبه رو نموده است. این مسائل اثراتش را بر روی ساختار فضایی شهرها به اشکال مختلفی نشان داده است که یکی از این موارد توسعه فضایی شهرها بصورت چندهسته ای می باشد. پدیده چند هسته ای شدن ذاتی کلانشهرها بوده و مطالعات حاکی از کارایی بیشتر و تأثیر روش های کمی در شناسایی هسته های عملکردی است. هدف اصلی این مقاله ضمن معرفی مؤلفه های فضایی در شکل گیری هسته های جدید شهری می باشد. روش تحقیق اسنادی - تحلیلی بوده و یافته های آن نشان می دهد که الگوی توسعه حوزه مرکزی در تأمین شیوه های متنوع حمل و نقل، ایجاد فضاهای عمومی به منظور خلق جوامع متمایز و جذاب، احیاء مرکز شهر، سیاست های تراکمی جهت نیل به توسعه فشرده و حفاظت از فضاهای سبز و باز موفق بوده اما در دستیابی به معیارهای مشارکت شهروندان و تصمیم سازی های بی طرفانه و قابل پیش بینی، دچار ضعف است.

برای کشور ایران که قصد دارد به کشوری توسعه یافته تبدیل شود، یکی از عناصر کلیدی دستیابی به توسعه یافتگی، توجه به رویکرد دانش بنیان در تمام زمینه های علمی و تکنولوژی در جامعه است. از جمله این موارد ایجاد و توسعه شهرهای دانش بنیان هستند که امروزه در جهان مطرح شده و دارای اقتصاد مبتنی بر دانش و شهرهای پایداری هستند. شهر پردیس به دلیل قرار گیری در 17کیلومتری شرق کلان شهر تهران، برخورداری از شبکه ارتباطی بزرگراهی، برخورداری از قابلیتهای گردشگری ، موقعیت خاص طبیعی، مراکز آموزش عالی همچون دانشگاه آزاد و از همه مهمتر پارک علم و فناوری ، شرایط لازم برای جذب سرمایه گذاران بخش خصوصی و به خصوص طبقه خلاق شهری را دارا بوده و پتانسیل لازم برای تبدیل شدن به یک شهر دانش بنیان را دارا میباشد. هدف در این پژوهش تدوین مبانی نظری مستدل و مستحکم در رابطه با تأثیر شهرهای دانش بنیان بر توسعه منطقه ای و شناسایی معیارها و شاخص های شهر دانش بنیان در شهر پردیس میباشد، که با تحلیل نتایج پرسش نامه با روش طیف لیکرت و آزمون مطلوبیت از 60 نفر از افراد براساس نمونه گیری هدفمند مطابق با جامعه آماری صورت میگیرد. در ادامه با بررسی وضع موجود و شناخت قابلیتها و تنگناهای شهر پردیس به بررسی اینکه ،آیا این شهر قابلیت تبدیل به یک شهر دانش بنیان را دارا بوده ، میپردازیم و معیارها و شاخهای لازم برای این تبدیل را در شش بعد اجتماعی ،اقتصادی، مدیریتی ، ادراکی و سازمان فضایی وزیر ساخت شهری را از طریق مدل سلسله مراتبی AHP مورد ارزیابی قرار میدهیم . نتایح پژوهش نشان میدهد ، معیار اقتصادی در رتبه اول ، زیرساخت شهری در رتبه دوم و مدیریتی در رتبه سوم از نظر اهمیت در راستای ایجاد شهر دانش بنیان و توسعه منطقه ای در شهر پردیس قرار میگیرد.

امروزه محیط های شهری، بر اساس الگوهای ساختگی، اغلب وارداتی و بدون توجه به ویژگی های هویتی خود شکل می گیرند. ساختارهای شهرهای کنونی همچون گذشته از توانایی لازم در برقراری تعامل بین انسان و فضاهای شهری برخوردار نمی باشند؛ نمایانگرها و هنجارهای برگرفته از صفات هویتی شهرها، غالبا ناشناخته هستند؛که این ناشناختگی تاثیر گذاری منفی بر تصمیم گیری و تصمیم سازی امور شهرها را در پی داشته است. هدف این پژوهش شناسایی و ارزیابی مؤلفه های هویّت کالبدی – فضایی شهراهواز تعیین استراتژی بهینه است؛ تا پس از شناخت و اطلاع از چگونگی آن بتوان، از طریق ایجاد زمینه برای برنامه ریزی و طراحی محیط مطلوب به ارتقاء کیفیت زیست شهری کمک نمود.تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر نوع داده ها روش ترکیبی(کمی و کیفی) بوده، که با رویکرد اکتشافی به شیوه توصیف و تحلیل از طریق بررسی و تحلیل اسناد و متون برگزیده مرتبط با موضوع و استفاده از شیوه پیمایشی با بهره گیری از ابزار مصاحبه، و جهت تحلیل داده ها از تکنیک swot استفاده شده است. یافته های پژوهش بیانگر این است که شهر اهواز علی رغم وجود مؤلفه های هویتی قوی در ابعاد سه گانه، طبیعی، مصنوع و انسانی، تاکنون هویت و ویژگی های هویتی آن خصوصاً، آن ویژگی هایی که در هویت رقابتی جای می گیرند ناشناخته بوده است؛ همین علت موجب شده تا، برنامه ها و طرح ها در حوزه های، شهرسازی و معماری، غالباً بدون توجه به ویژگی های هویتی شهر تدوین و اجرا شوند. نتایج حاصل از مصاحبه و تحلیل نمایانگرهای هویتی مرتبط با کیفیت های زمینه ای، کارکردی،ریخت شناسی، فضا و بصری( منظر) به کمک تکنیک swot نشان داد؛ جهت بهره مندی از ویژگی های هویتی شهر و ارتقاء کیفیت های محیطی لازم است؛ در تدوین و اجرای برنامه ها و طرح های آینده، از استراتژی های بهینه به ترتیب، تهاجمی، رقابتی، محافظه کارانه و رقابتی استفاده نمود.

شهر یاسوج در سال های اخیر رشد زیادی از جنبه کالبدی و اقتصادی داشته و مهاجرپذیر بوده است، بیشترین توسعه در سکونتگاه های پیرامونی شهر یاسوج بوده و افزایش پدیده حاشیه نشینی مشهود می باشد، از طرفی امنیت شهر یاسوج را این سکونتگاه ها مورد تأثیر خود قرار داده اند. از دیگر اهداف این پژوهش شناسایی عوامل تأثیرگذار بر جرم در نواحی پیرامونی شهر یاسوج و تأثیر آن بر برنامه ریزی جرم خیزی می باشد تا از طریق مهندسی اجتماعی و توانمندسازی فرهنگی ساکنین همراه با مشارکت مردمی با رویکرد محلی نسبت به کاهش و حل جرائم شهری اقدام کرد. پژوهش حاضر برحسب ماهیت، توصیفی - استنباطی و برحسب هدف تحقیق دانش پژوهی (توسعه ای–کاربردی) است و با محور قراردادن سیاست گذاری اجتماع محور بر کاهش میزان وقوع جرایم شهری در سکونتگاه های پیرامونی شهر یاسوج به بررسی این اثرات می پردازد. یافته های این پژوهش، رابطه مستقیم با درصد بالایی را بین برنامه ریزی جرم خیزی با عوامل جرم از جمله: فقر، بی سوادی، بیکاری، مدیریت ناکارآمد، اختلافات قومی و کاهش آن ها از طریق توانمندسازی اجتماع محور با تأکید بر مهندسی اجتماعی، آگاهی بخشی، بسترسازی و ریل گذاری توسط مقامات محلی از طریق مشارکت همه جانبه ساکنین محلی را نشان می دهد.