فردوس هنر

فردوس هنر

فردوس هنر سال اول زمستان 1399 شماره 3

مقالات

۱.

مقایسه الگوی ارزیابی اخلاقی آثار هنری از منظر نوئل کرول و بریس گات

کلید واژه ها: ارزیابی اخلاقی اخلاق گرایی میانه رو اصالت اخلاق ارزش اخلاقی ارزش زیباشناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 66 تعداد دانلود : 25
بیان مسئله: یکی از مسائل مهم فلسفه هنر در باب نسبت هنر با اخلاق، نسبت میان ارزش زیباشناختی و ارزش اخلاقی در یک اثر هنری است. در میان فیلسوفان تحلیلی هنر، جریانی به وجود آمد که نوعی اخلاق گرایی جدید را در زمینه ارزیابی اخلاقی هنر ارائه می دهد. این جریان در مقابل «اخلاق گرایی افراطی» و ارتقای آن است. اخلاق گرایی جدید توسط نوئل کرول (اخلاق گرایی میانه رو) و بریس گات (اصالت اخلاق) صورت بندی شده است. بر اساس هر دو دیدگاه، یک الگوی ارزیابی اخلاقی آثار هنری می توان ترسیم نمود. هدف مقاله: این پژوهش الگوهای ارزیابی اخلاقی آثار هنری مبتنی بر دیدگاه کرول و گات را با یکدیگر مقایسه می کند تا دیدگاه برتر مشخص شود. سؤال پژوهش: الگوهای ارزیابی اخلاقی مبتنی بر دیدگاه کرول (اخلاق گرایی میانه رو) و گات (اصالت اخلاق) چه شباهت ها و تفاوت هایی دارند و دیدگاه برتر کدام است؟ روش تحقیق: روش در این پژوهش تحلیلی - توصیفی است و گردآوری اطلاعات با روش کتابخانه ای صورت پذیرفته است. نتیجه گیری: این پژوهش نشان می دهد که دو دیدگاه در محدوده مجاز ارزیابی اخلاقی، استفاده از اصول «تا آنجا که» و «از تمام جهات»، تکثرگرایی، درنظرداشتن ارزش های زیباشناختی و استدلال بر پایه «پاسخ درخور مخاطب» با یکدیگر اشتراک دارند. همچنین در استفاده از قید «گاهی» یا «همواره» و بهره گیری از مخاطب اخلاقاً حساس با یکدیگر تفاوت دارند. در مجموع، الگوی گات به دلیل محدوده شمول بیشتر، همخوانی نداشتن با «نااخلاق گرایی میانه رو»، همخوانی با دیدگاه های اخلاق گرای غیر میانه رو، عدم بهره گیری از مخاطب اخلاقاً حساس، استفاده از قید «همواره» و همخوانی بیشتر با دیدگاه های بومی برتر است.
۲.

مطالعه تطبیقی معناشناسی حکمی موجودات مابعدالطبیعی در هنرهای مصوّر ساسانی و ایلخانی

کلید واژه ها: موجودات مابعدالطبیعی ساسانی ایلخانی نماد معنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 95 تعداد دانلود : 862
بیان مسئله: آنچه در این پژوهش موردبحث و تمرکز قرارگرفته است، شامل معانی برخاسته از خاستگاه های سنت مصورسازی موجودات مابعدالطبیعی در ایران با رویکرد تطبیقی به هنر ساسانی، به عنوان نماینده هنر و ادبیات ایران پیش از اسلام و دوره ایلخانی، به عنوان بخشی مهم از هنر و ادبیات دوران پس از اسلام است. هدف مقاله: این پژوهش، با هدف دستیابی به یک سیاق مشخص در شخصیت پردازی خیالی و عجایب نگارانه در هنر ایران، مبتنی بر سنت مصورسازی موجودات مابعدالطبیعی با رویکرد مقایسه تطبیقی میان هنر ایران پیش وپس از اسلام و با بررسی گزیده ای از آثار شاخص هنری و متون داستانی، حکمی و دینی برجای مانده از ادوار ساسانی و ایلخانی، با استناد به مطالعات تاریخی پرداخته و درمجموع با دسته بندی نمودهای عجایب نگاری در آثار یادشده، به تبیین بنیان های معنایی این سنت پرداخته است. سؤال مقاله: موجودات مابعدالطبیعی در هنرهای مصوّر ادوار ساسانی و ایلخانی دارای چه وجوه تمایز و اشتراکی از نظر فرم و محتوا هستند؟ روش تحقیق: پژوهش حاضر از نوع بنیادین بوده و به روش توصیفی -تحلیلی و مبتنی بر رویکرد تطبیقی و تاریخی صورت می پذیرد. همچنین داده ها بر مبنای مطالعه کتابخانه ای و الکترونیکی گردآوری شده اند. نتیجه گیری: نتیجه حاصل آن که موجودات ماوراءالطبیعی تصویرشده در هنر ادوار یادشده بر اساس بنیان های نظری، اسطوره ای و حکمی ریشه دار از سنت های فکری و علمی ایران کهن برخاسته و به صورت سیاق های هنری هرکدام از ادوار هنر ایران، به شکلی متجلی شده اند. این بنیان ها و صور برخاسته از آنان در طی ادوار پیش وپس از اسلام، به شکل زنجیره ای پیوسته و سنت هایی متداوم، بروز و ظهور یافته اند.
۳.

معرفی و تحلیل نشانه شناسانه عناصر بصری صحن آزادی آستان قدس رضوی

کلید واژه ها: معماری اسلامی هنر اسلامی مضامین دینی نشانه شناسی بن مایه های تزئینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 875 تعداد دانلود : 485
بیان مسئله: معماری اسلامی در برگیرنده معانی والا و مضامین متعالی است که یکی از نمودهای آن را در حرم آستان قدس رضوی می توان یافت. صحن آزادی آستان قدس رضوی به مثابه یک متن از باشکوه ترین آثار معماری اسلامی است که به وفور واجد رمزگان های پنهانی است که آشکارسازی آن ها به روش تأویل نیازمند است و نشانه شناسی یکی از آن ها است. هدف مقاله: در این پژوهش سعی خواهد شد ضمن معرفی و شناسایی عناصر بصری مکان مذکور به تبیین روابط دال و مدلول در نشانه های به کاررفته در این فضای سنتی دینی که مبتنی بر انواع قراردادها از شباهت (شمایلی) و تداعی و سنن (نماد) و علت و معلول (نمایه) است، پرداخته شود و از ابزار تحلیلی علم نشانه شناسی در تحلیل و خوانش نقوش و کشف معانی ضمنی آنها استفاده نمود. سؤالات مقاله: پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤالات است: چه نوع نشانه های تصویری بر اساس روابط بین دال ها و مدلول ها در صحن آزادی موجود می باشند؟ و اینکه این نشانه ها با کاربست ابزارهای تحلیلی رویکرد نشانه شناسانه چگونه قابل خوانش و تحلیل می باشند؟ روش پژوهش: این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. گردآوری اطلاعات به صورت منابع کتابخانه ای می باشد. نتیجه پژوهش: برآیند تحقیق نشان داد: نشانه های تصویری صحن آزادی در هفت دسته طبقه بندی می شوند. به طورکلی پیام و مفاهیم نشانه های تصویری مرتبط با مضامین و معانی همچون: قدسیت، ربانیت، روح و انسان کامل مشاهده شده است. روابط بین وجوه مختلف نشانه ها نیز بر اساس رویکرد نشانه شناسی بیشتر به صورت نمایه ای-نمادین، نمایه ای-شمایلی، نمادین- شمایلی است.
۴.

چگونگی به کارگیری آیکونوگرافی و آیکونولوژی در نقد اثر بر پایه نظریه پانوفسکی (مطالعه موردی: مکالمه مقدس پیئِرو دِلّا فرانچسکا)

کلید واژه ها: ایکونوگرافی ایکولونوژی اروین پانوفسکی ابی واربورگ پیئِرو دِلا فرانچسکا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 966 تعداد دانلود : 224
بیان مسئله: آیکونوگرافی به معنی شمایل نگاری، شاخه ای از مطالعات تاریخ هنر است که به مطالعه، شناساییِ محتوا و توصیف نشانه های موجود در آثار هنری می پردازد. این رشته که دارای ریشه های تاریخی است، در قرن بیستم میلادی بسیار موردتوجه قرار گرفت و مطالعات علمی پیرامون آن آغاز شد. ازآنجایی که در هنر غرب، خصوصاً دوران قرون وسطی و رنسانس که هنر در اختیار دین مسیحیت قرار گرفته بود، هنرمندان از نمادها و نشانه های بسیار زیادی برای اشاره به داستان ها و شخصیت های مسیحیت استفاده کرده اند، محققین زیادی را بر آن داشت که روش دقیق تر و تعریف شده تری را برای مطالعات آیکونوگرافی برای تحلیل آثار به جای مانده از این دوران ارائه دهند. در همین راستا، اِروین پانوفسکی، باتکیه بر نظریه مطرح شده توسط ابی واربورگ، مبحث آیکونولوژی به معنی شمایل شناسی را مطرح کرد. در این نظریه، هر اثر هنری باتوجه به ارزش های تاریخی-فرهنگی زمانِ آفرینش آن بررسی و نقد می شود. هدف: هدفبررسی تفاوت میان آیکونوگرافی و آیکونولوژی و به کارگیری آن ها را در هنر رنسانس با مطالعه موردی تابلوی مکالمه مقدس اثر معروف پیئِرو دِلّا فرانچسکا است. سؤال مقاله: چه تفاوتی میان آیکونوگرافی و آیکونولوژی وجود دارد؟ کاربرد آن ها در نقد اثر چگونه است؟ روش تحقیق: مقاله حاضر با روش تحقیق توصیفی-تطبیقی و با استناد به منابع کتابخانه ای و مکتوب، بررسی کرده است. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نمایانگر آن است که استفاده از آیکونوگرافی و آیکونولوژی توأمان با هم، ارائه دهنده کامل ترین نقد هر اثر هنری است که می تواند وجوه پنهان اثر را نمایان کند.
۵.

شناسایی سیر تحول نقوش در هنر حکاکی بر نقره تبریز

کلید واژه ها: نقره کاری حکاکی فلزکاری هنرمندان ارامنه تبریز فرم و نقش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 364 تعداد دانلود : 682
بیان مسئله: حکاکی بر نقره (نقره کاری) یکی از هنرهای رایج در شهر تبریز بوده که شاخه ای از هنر فلزکاری است. این هنر را نقره کاران مهاجر و ارمنی ساکن در ترکیه با خود به ایران آورده اند و سابقه آن در کشورمان به حدود صدسال می رسد. به این ترتیب مهم ترین مسئله این پژوهش شناسایی پیشینه نقوش حکاکی در هنر ارامنه و ایران است. هدف مقاله: هدف از این مقاله پس از معرفی حکاکی بر نقره، شناسایی سیر تحول فرم و نقش رایج در حکاکی بر نقره تبریز است. سؤال مقاله: سؤال های اصلی این تحقیق عبارت اند از: هنر حکاکی بر نقره از نظر تکنیک ساخت و تزیین چه تغییراتی کرده است؟ سابقه استفاده از نقوش در هنر حکاکی به کجا می رسد؟ روش تحقیق: برای رسیدن به پاسخ این پرسش ها از روش تاریخی و توصیفیِ تحلیلی بهره گرفته شده است. اطلاعات و داده های موردنیاز این تحقیق از طریق منابع کتابخانه ای و داده های حاصل از مطالعات میدانی و مشاهدات عمیق نگارنده به انجام رسیده است. در این پژوهش روش تجزیه وتحلیل داده ها نیز کیفی است. نتیجه گیری: در نهایت نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد نقره کاری بعد از گسترش در ایران تغییر کاربری در فرم داده است و علاوه برآن نقوش مورداستفاده در این هنر نیز متحول شده است. ریشه نقوش حکاکی نقره در 50 سال اول بعد از مهاجرت هنرمندان تحت تأثیر نقوش رایج در هنر ارامنه و نقوش فلزکاری ایران در دوره های قبل بوده است و در 50 سال دوم بعد از تثبیت نقره کاری در شهر تبریز فرم و نقوش آن تحت تأثیر هنر فلزکاری دوره های قبل و شاخص های اجتماعی و فرهنگی موجود در جامعه قرار گرفته است.
۶.

رویکرد هنری دوره قاجار و تأثیر آن بر فعّالیّت هنرمندانِ پس از مشروطه مطالعه موردی مقاله «فتوای من» از عارف قزوینی

کلید واژه ها: جامعه شناسی موسیقی جامعه شناسی احساس حال و قال عارف قزوینی علی نقی وزیری مشروطه فتوای من

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 725 تعداد دانلود : 544
بیان مسئله: در مباحث جامعه شناسیک درباره موسیقی ایرانی، پژوهشگران معمولاً رویدادهای 'پس از مشروطه' را نقطه عزیمت خود در نظر می گیرند؛ درحالی که هنرمندان قاجار در بطن ساختار اجتماعی آن دوره که به پیش از مشروطه نیز می پیوندد، جهان بینی و رویکردهای هنری خاصّی داشته اند. بررسی این ساختار به درک بهتر فعّالیّت های هنرمندان پس از مشروطه -و در این پژوهش خاص، موسیقی دانان ایرانی- بسیار یاری می کند. هدف مقاله: هدف مقاله بررسی تأثیر ساختار جامعه شناسیک خلقِ هنری در دوره قاجار، بر نوع رویکرد هنرمندان، در بزنگاه تاریخی پسامشروطه است؛ بنابراین، پس از تشریح بستر جامعه شناسیک تولید موسیقی در دوره قاجار، یکی از اوّلین و مهم ترین جدال های هنری در حوزه موسیقی – یعنی جدال عارف قزوینی و علی نقی وزیری که در مقاله «فتوای من» از عارف اوج می گیرد – با رویکردهای جامعه شناسیِ احساس و جامعه شناسی موسیقی بررسی می شود؛ تا ردّپای این شیوه از خلقِ هنری در رویکرد هنری عارف شناخته شود. سؤال مقاله: رویکرد هنری غالب در دوره قاجار چه تأثیری بر واکنش هنری عارف قزوینی داشته است؟ روش تحقیق: پژوهشِ بینارشته ایِ حاضر می کوشد با بهره گیری از روش جامعه شناسی تاریخی، رویکرد هنرمندان پس از مشروطه را تبیین کند؛ بنابراین روش تحقیقِ ما مطالعه موردی در حوزه جامعه شناسی تاریخی است. بر پایه این روش، رویداد و یا شخصیّتی خاصّ محور پژوهش قرار می گیرد؛ داده های موردنیاز این پژوهش نیز به یاری متون تاریخی این دوره – از جمله روزنامه ها، سرگذشت ها و خاطرات – جمع آوری می شود. نتیجه: پژوهش حاضر مشخّص می کند که ' گفتمان حال و قال ' نقشی محوری در تعیین رویکردهای هنری این دوره داشته است؛ و پس از مشروطه، این گفتمان هنری منجر به بسیج احساسی عارف قزوینی علیه رویکرد خاصّ علی نقی وزیری می شود.