دانشنامه علوم قرآن و حدیث

حدیث، در کنار قرآن دومین سبب از اسباب هدایت مسلمان هاست. از آن جایی که برخی احادیث از شهرت بیشتری در میان مردم برخوردار است اهل قلم به شرح آن ها، همت گماشته اند. یکی از این احادیث، «حدیث عنوان بصری» است که شرح های مختلفی برآن نوشته شده است. نگارشِ پیشِ رو به معرفی و کتاب شناسیِ توصیفی بعضی از شرح های «حدیث عنوان بصری» می پردازد و نمونه هایی از سبک نگارش آن را نقل می کند تا مخاطب، بدون نیاز به مطالعه ی کتاب از محتوای آن ، اطلاعات اجمالی به دست آورد. شرح های مذکور عبارتند از: «اسرار ملکوت» از علامه طهرانی، «اول ی ن گ ام ه ا ب رای خ ودس ازی و س ی ر و س ل وک » از سید ج ع ف ر م وس وی ، «ت ش ن گ ان و پ وی ن دگ ان راه ح ق ی ا در ج س ت ج وی ح ق ی ق ت» از رض ا ق رب ان ی ان، «حدیث دوست» از مهدی طیب، «راز دیدار علم» از سیدعلی اصغر علوی، «ره ت وش ه ی س ال ک ان راه خ دا» از ع ل ی اص غ ر م ل ک اح م دی، «سودای حقیقت» از مهدی غلامعلی، «شرح حدیث عنوان بصری» از محمدباقر تحریری، «شرحی بر حدیث عنوان بصری» از مهدخت میرصادقی و «ع ل م آم وزی و م ع رف ت ان دوزی» از رض ا رم ض ان ی گ ی لان ی.

از جمله مباحثی که در عصر کنونی مورد توجه پژوهشگران حوزه های قرآنی قرارگرفته است، روش شناسی تفسیر قرآن کریم می باشد. این اهمیت و توجه به ابعاد مختلف روش شناسی تفسیر از آن جهت می باشد که باعث دستیابی به روش صحیح تفسیر قرآن کریم می شود. هم چنین زمینه را برای طبقه بندی تفاسیر بر مبنای معیارهای روش شناسی فراهم و الزامات روش شناسی تفاسیر را بیشتر روشن می کند. یکی از تفاسیر قابل توجه و مهم در قرن هفتم هجری، تفسیر کشف التنزیل فی تحقیق المباحث و التأویل، معروف به تفسیر حداد یمنی می باشد. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و هم چنین گردآوری مطالب به شیوه کتابخانه ای، سعی شده است تا روش ها و گرایش های تفسیری این مفسر مورد مداقه قرار گیرد. در بررسی این تفسیر این نتیجه حاصل شده است که با توجه به این که روش مفسر، بهره گیری از روش های نقلی، عقلی، و اجتهادی همراه با گرایش های لغوی، کلامی و فقهی در تفسیر می باشد، می توان روش تفسیری ایشان را روش نسبتاً جامع در تفسیر دانست.

طمع صفت و حالتی در نفس آدمی است که با توجه به آیات قرآن معانی مختلفی دارد. در این مقاله معانی واژه ی طمع در قرآن مورد بررسی قرار گرفته است و بیان می دارد واژه ی طمع 12 بار در قرآن کریم آمده است و به معنای 1- امیدواری، 2- حرص 3- آرزوی محال 4- میل نفسانی است که بیشترین کاربرد آن امید و آرزوست. واژگان رجاء و حرص واژگان مترادف طمع و واژگان یأس، هلع، قناعت و استغنا واژگان متضاد با طمع در قرآن کریم می باشند. در نتیجه معنای غالب طمع در قرآن، معنای امید است که کاملاًً متفاوت با معانی دیگر طمع در قرآن.

هدف مقاله ی پیش رو، نگاهی تازه به خطابه ی فدک از منظر مدیریت آموزشی است، تا با روش تحلیل به اهمیت آن در آموزش به نسل امروز بپردازد. از آنجایی که ما به دلایل گوناگون دچار فاصله ای عمیق با حقایق ناب اعتقادی شده ایم، نسل امروز از سویی در حقایق تردید دارد و از سوی دیگر، لذت جستجو و کاوشگری در سیستم آموزشی ما به ویژه در رشته های مرتبط با علوم انسانی کمرنگ شده، در حالی که می توان با پیوند به دو منبع ارزشمند قرآن و حدیث، با حقایق معرفتی درستی مانند خطبه ی فدک آشنا شده، راه درست زندگی را پیدا کرد و پیمود. این خطبه، با آموزش عناصری چون شجاعت و جسارت به جا و بیان حقیقت در چارچوب کلام وحی و از زبان معصوم& و هم چنین یادآوری آن چه در گذشته ی نه چندان دور توسط پیامبربه مردم آموخته شده، دفاع از حق و حقیقت را از جای جایِ کلام فاطمی به ما می آموزد و یادآور می شود که حتی در عصر تکنولوژی و فناوری می توان از حقیقت جویی و حق گویی فاصله نداشت و آن را به کار بست، که در هر عصری و با هر میزان پیشرفتی، این دو عامل، لازمه ی یک انسان کامل و زمینه ساز آموزش درست و در نتیجه ی عملکرد مناسب او در زندگی است.

تنبیه یکی از روش های تربیتی است که در موقعیت های خاصی می تواند یک روش بازدارنده و گاه اصلاحی باشد و از این جهت در گروه روش های ایجابی قرار می گیرد، که انجام دادن آن، اثر تربیتی دارد. از سوی دیگر اعمال این روش در صورتی مؤثر است که در شرایط خاص و با رعایت جوانب گوناگون به کار گرفته شود. در غیر این صورت اثرهای تخریبی آن به مراتب بیشتر از پیامدهای مثبت آن خواهد بود که این امر، آن را در گروه روش های سلبی و آسیب زا قرار می دهد. در مورد جواز یا عدم جواز تنبیه بدنی، محدوده ی آن، دیدگاه های قرآن و روایات و فقهای امامیه و تحلیل آن ها بحث و تحقیق شده است. به کارگیری این روش، مستلزم رعایت اصول و قواعدی است که اگر مورد غفلت قرار گیرد، آسیب های جدّی و جبران ناپذیری در پی خواهد داشت.

مشتقات ریشه ی «خبر» در معجم های لغوی، در نگاه اول از لحاظ مفهومی بسیار پراکنده و متنافر به نظر می رسد، ولی می توان تمامی این استعمالات را در سه حوزه ی معنایی جای داد. هر کدام از این حوزه های معنایی پیرامون یک کاربرد نخستین شکل گرفته اند که عبارتند از: «حفره و سوارخ زمین»، «مشک بزرگ»، «نهان و باطن انسان». در هر یک از حوزه های معنایی مذکور، با گذشت زمان و نیاز به توسعه ی دایره ی واژگان مطابق با گسترده شدن حوزه ی مفاهیم، از دل کاربردهای نخستین، کاربردهای دیگری نیز نشأت گرفته است. بررسی های ریشه شناختی نشان می دهد که حلقه ی ارتباطی بین این سه حوزه ی معنایی مفهوم «نهان و باطن» است. هم چنین بر اساس سیر تطور ماده ی لغوی «خبر» می توانیم نتیجه بگیریم که فعل«خبر» به معنای «آگاهی یافتن به نهان و حقیقت یک امر» و نیز فعل «أخبر» به معنای «عرضه داشتن باطن یک چیز» و منظور از صفت «خبیر»، «آگاه به نهان و حقیقت اشیاء» است.