ادبیات پارسی معاصر

ادبیات پارسی معاصر

ادبیات پارسی معاصر سال پنجم زمستان 1394 شماره 4 (پیاپی 16) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

جهان بینی اسطوره ای؛ اسطوره زدایی و اسطوره زایی در داستان های بیژن نجدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: داستان کوتاه اسطوره زدایی بیژن نجدی اسطوره زایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 679 تعداد دانلود : 875
در نگاه اول، جهان اسطوره، جهان علم و جهان سیاست هستی های موازی هستند، که با تغییر ذائقه زیباشناختی بشر و نیاز های او اولویت و اعتبارشان متغیر می شود، اما به دلیل جهانشمول بودن تجربه های اسطوره ای و نقش ارتباطی و رسانگی آن در اتصال انسان به تمامیت کیهان شناختی، جهان اسطوره، هماره مطلوب گم شده بشر و رابط او با جهان راز آلود و امر مقدس بوده و هست. افراط تفکر مدرن در اسطوره زدایی، بشر را به بازگشت به اسطورهای کهن چه در قالب بازتولید و باز خوانی بینش و کاراکتر اسطوره ای و چه در قالب خلق و آفرینش اسطورهای جدید کشاند. جستار حاضر با توجه به سریان و جریان اسطوره در ادبیات معاصر به کند و کاو و باز نگری جهان بینی اسطوره ای در داستان های بیژن نجدی و تبیین سازوکار های اسطوره زایی و اسطوره زدایی در آنها می پردازد. بازخوانی و بازآفرینی اسطوره ها در داستان های نجدی چندلایه و درهم تنیده است و تکرار صرف اسطوره های باستان نیست. او زایش اسطوره ها را در بستر های تقابلی، در تقابل با اسطوره های جهان مدرن (اسطوره علم و سیاست) معنادار می سازد و با اسطوره زدایی از دوره مدرنیته، و با تکیه بر مانایی، جاودانگی و تأثیرگذاری اسطوره های کهن، کاراکترهای داستانش را از حصار جهان کرانمند می–گذراند و به جهان بی کران پیوند می زند.
۲.

هستی شناسی پسامدرن در داستان «من دانای کل هستم» براساس نظریه برایان مک هیل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معرفت شناسی هستی شناسی مک هیل امر غالب من دانای کل هستم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 252 تعداد دانلود : 434
در این نوشتار، داستانِ کوتاه «من دانای کل هستم»، از مصطفی مستور بر مبنای نظریه مک هیل، بررسی می شود. داستان مذکور، ویژگی هایی پست مدرن و ظرفیت تحلیل بر اساس این نظریه را دارد. مک هیل، پست مدرنیسم، را ادامه مدرنیسم می داند. او از سه عنصر «امر غالب»، «معرفت شناسی» و «هستی شناسی» استفاده می کند. به اعتقاد او امر غالب در داستان مدرن، معرفت شناسی و در داستان پست مدرن، هستی شناسی است. این نوشتار نشان می دهد؛ داستانِ کوتاه «من دانای کل هستم»، بیشتر به نشان دادن جهان های ممکن در داستان می پردازد و مطابق نظریه مک هیل، در بُعد هستی شناختی برجسته تر است. اگرچه، جنبه معرفت شناختی آن نیز قابل تأمل است. بنابراین، بر اساس این نظریه، می توان «من دانای کل هستم» را داستانی پست مدرن تلقی کرد. همچنین نشان داده شده است، که میان جهان های تودرتوِی «واقعیت» و «خیال»، تعامل وجود دارد. در داستان مذکور مطابق نظریه مک هیل، واقعیت، از خیال تأثیر می پذیرد و تبعیت می کند. مستور در داستان خود از شگردهایی چون؛ «حضور نویسنده در متن»، «دانای کل نبودن راوی»، «فرم دایره ای»، «عدم قطعیت در مسئله شناخت»، «جهان های تو در تو و امکان تعامل میان آنها»، «از بین بردن مرز میان واقعیت و خیال»، استفاده کرده است. برخی از این ویژگی ها خاصّ داستان پست مدرن هستند. روش انجام پژوهش توصیفی – تحلیلی است.
۳.

حوزه تجربیات شاعرانه اخوان ثالث و نقد و بررسی زیباشناختی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عاطفه اخوان ثالث اصالت تجربه تجربه شعری فرم درونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 619 تعداد دانلود : 932
هدف این مقاله بررسی حوزه تجربیات شاعرانه اخوان ثالث و نقد و بررسی زیباشناختی آن است که با روش توصیفی تحلیلی در دو حوزه تجربه و کارکردهای هنری آن، به این موضوع پرداخته است. حوزه تجربیات او به دو دسته تجربه های حسی و درونی تقسیم می شود. تجربیات حسی وی برخورد شاعر با پدیده ها و عناصر طبیعت است که محرک عاطفه او شده است. تجربیات درونی اخوان نیز بیان گر تشویش ها و دگرگونی های درونی اوست که بیشتر آنها جنبه ای غنایی دارد. ثبت تجربیات واحد و گسترش آن در سراسر شعر یکی از عوامل شکل گیری فرم ذهنی و ایجاد روایت در اشعار او محسوب می شود. اخوان با ایجاد دخل و تصرفاتی که در تجربیات خود به وجود آورده، آن را به طبیعت عامه نزدیک ساخته و محملی برای حمل اندیشه های خود قرار داده است. وی از طریق تلفیق اندیشه و عاطفه با تجربه و ساخت نماد از تجربیات خود، موجب تعالی هنری آنها شده است.
۴.

رفتارشناسی شخصیت های داستانک های عدل و دزد قالپاق نوشته صادق چوبک بر اساس نظریات روانشناسی اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روانشناسی اجتماعی داستانک عدل صادق چوبک دزد قالپاق

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی نقد اجتماعی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی نقد روانشناختی
تعداد بازدید : 996 تعداد دانلود : 870
صادق چوبک (1377 1295 ه.ش.) از داستان نویسان نام آشنای معاصر است. در داستانهای چوبک می توان چهره جامعه ایران زمان نویسنده را به وضوح دید. در این مقاله، به روش تحلیل و توصیف متن و با بهره گیری از مطالعات بینارشته ای (روانشناسی، جامعه شناسی و ادبیات) به رفتارشناسی شخصیتها در دو داستانک «عدل» و «دزد قالپاق» از صادق چوبک پرداخته ایم. برای این کار، تأثیر حضور دیگران در رفتار فرد را که یکی از اساسی ترین موضوعات روانشناسی اجتماعی است در دو اثر یاد شده بررسی کرده ایم و با ارائه نظریه های مختلف، ضمن روانشناسی شخصیتها، به ریشه یابی برخی رفتارهای اجتماعیِ آنان پرداخته ایم و بدین گونه زوایایی از هنرآفرینی چوبک را در ترسیم اوضاع اجتماعی و فرهنگی دهه های 20 و 40 به نمایش گذاشته ایم. مقاله حاضر می تواند سرآغازی بر بررسی دیگر داستانهای چوبک از نگاه روانشناسی اجتماعی باشد؛ نیز در نقد و بررسی آثار دیگر نویسندگان با رویکرد روانشناسی اجتماعی راهگشاست. یافته ها نشان می دهد که از دیدگاه روانشناسی اجتماعی، نظریه های «پخش شدن مسؤولیت»، «بی توجهی جمعی»، «همرنگی ماشینی» و «ناکامی پرخاشجویی» با داستانک های عدل و دزد قالپاق همسازی و همنوایی دارند.
۵.

جلوه های آیرونی نمایشی در شعر احمد شاملو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شعر معاصر آیرونی احمد شاملو آیرونی نمایشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 150 تعداد دانلود : 670
با وجود اینکه آیرونی در ادبیّات منظوم ایران، نمونه های فراوانی دارد؛ در حوزه نقد به آن توجّه کمتری شده است. این صنعت ادبی، در دو شکل آیرونی لفظی و آیرونی نمایشی قابل بررسی است. آیرونی در شعر احمد شاملو، نه به عنوان یک تشخّص سبکی، بلکه به عنوان بخشی از موارد زیباشناختی شعر قابل توجّه است. پنهان کاری های راوی در برخی اشعار روایی شاملو، منشأ پیدایش آیرونی نمایشی در شعر اوست. این رویکرد، باعث ایجاد نوعی فاصله میان آگاهی نویسنده یا راوی اشعار، با خواننده می شود؛ که با تعاریف موجود از آیرونی نمایشی تطابق دارد. در این جستار برآنیم تا با پرداختن به انواع آیرونی نمایشی ( ناگهانی و غیر ناگهانی ) ، در اشعار شاملو، برخی از زوایای پنهان آثار او را واکاوی نموده و ضمن تبیین مفهوم آیرونی در شعر و بیان تمایز میان این صنعت ادبی با ایهام و کنایه و دیگر گونه های بیان دو پهلو، به نوعی مرزبندی میان آیرونی و سایر صنایع ادبی دست یابیم.
۶.

بررسی ویژگی های کلام ترانه سنت گرا و ترانه نوین فارسی از تأسیس رادیو (1319) تا 1357(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کلام رادیو ترانه ترانه سنت گرا ترانه نوین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 101 تعداد دانلود : 172
در میان جریان های گوناگون ترانه سرایی فارسی در فاصله تأسیس رادیو (1319) تا 1357، دو جریان ترانه سنت گرا و ترانه نوین بیش از سایر جریان ها به کلام ترانه اهمیت داده اند. از این رو، محور اصلی این پژوهش بررسی تطوّر کلام ترانه فارسی از طریق تحلیل ترانه های ده ترانه سرای شاخص این دو جریان است. نتیجه پژوهش نشان می دهد که ترانه های سنت گرای رادیویی، به ویژه ترانه های گلها به دلیل وجود ضوابط خاص حاکم بر رادیو، تا مدت ها بر شیوه و اسلوبی واحد سروده شده و به نوعی ادامه دهنده سنت های شعر فارسی در قالب ترانه اند؛ این در حالی است که ترانه های نوین با تأثیرپذیری از شعر معاصر فارسی و تحولات سیاسی اجتماعی زمان خود به مرور تغییرات سبکی مهمی را در ترانه ایجاد کرده اند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۴