پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی

هدف این پژوهش بررسی و تبیین مفهوم کیفیت زندگی از دیدگاه اسلامی است. در این راستا با روش تحلیل اسنادی به بررسی کتابهای آیت الله جوادی آملی پرداخته شده است. ابزار پژوهش سامانه مقوله بندی و رمزگذاری متغیرهاست که به تأیید پنج نفر از صاحبنظران رسیده است. براساس تجزیه و تحلیل کیفی، چهار بعد اصلی کیفیت زندگی (خود، خدا، دیگران، طبیعت) شناسایی، و حوزه های مربوط به هر کدام از این ابعاد تعیین، و در نهایت برای هر یک از ابعاد و حوزه ها، شاخصهای ارزیابی آن استخراج گردید.

این مقاله با عنوان رویکرد، مبانی، اهداف، روشها و محتوای تربیت زیبایی شناختی از دید علامه جعفری (ره) انجام شده است. در این مقاله ابتدا درباره مفهوم زیبایی و انواع آن و تربیت زیبایی شناختی از دیدگاه علامه بحث شده است؛ سپس در قسمت دوم، علامه از بین سه رویکرد «هنر برای هنر»، «هنر برای انسان» و «هنر برای انسان در حیات معقول»، رویکرد سوم را به عنوان رویکرد خود در تربیت زیبایی شناسی نام می برد. در مبانی یا بنیادها، «بنیاد»های تربیت زیبایی شناسی از دید علامه، که شامل «داشتن غریزه زیبایی جویی و زیبایی شناسی»، «قابلیت تعلیم و تربیت پذیری»، «تجربه»، «تصفیه روح و صفای درون» و «وحدت گرایی» است، توضیح داده شد. در مبحث اهداف تربیت زیبایی شناختی، «اهداف» بدین قرار است: علامه، «عبودیت و قرب الی الله» را هدف نهایی؛ «انتقال از «حیات طبیعی محض به حیات معقول» و «هماهنگ کردن نیروهای مختلف درونی» را به عنوان «اهداف واسطه ای» و «اهداف جزئی» تربیت زیبایی شناسی را «پرورش خلاقیت و آفرینندگی» و «پرورش عقلانیت» ذکر می کند. در قسمت روش، روشهای تربیت زیبایی شناسی علامه شامل روشهای «سؤال و پرسشگری»، «تجربه»، «استفاده از هنرهای مختلف مثل نمایش، نقاشی و شعر»، «دور نگهداشتن هنرجو از تقلید»، «پرورش تعقل»، «تصفیه درون و اخلاص» و «استفاده از هنرمندان متعهد و کارشناسان متخصص و عادل» است. در نهایت محتوای تربیت زیبایی شناختی شامل: «میراث فرهنگی»، «علم و دین» و «هنرهای گوناگون» شرح داده شده است.

هدف این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر تدوین برنامه درسی اسلامی است. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل 20 نفر از متخصصان و تمام دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه های تهران در سال تحصیلی 92-1391 هستند که تعداد کل آنها 140 نفر به تفکیک 91 نفر زن و 49 نفر مرد است. حجم نمونه متخصصان بر اساس روش سرشماری 20 نفر، و حجم نمونه آنها با حجم جامعه برابر است و حجم نمونه دانشجویان بر اساس روش نمونه گیری طبقه ای نسبی و جدول براورد حجم نمونه کرجسی و مورگان 103 نفر به تفکیک 66 نفر زن و 37 نفر مرد است. برای گردآوری اطلاعات از شیوه دلفی و پرسشنامه محقق ساخته سنجش عوامل مؤثر بر تدوین برنامه درسی اسلامی استفاده شده است. برای سنجش روایی ابزار از روش سنجش روایی محتوایی و برای سنجش پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که میزان آن 85% محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از شاخصهای آمار توصیفی و t تک گروهی، تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی توکی استفاده شده است. نتایج نشان داد که از دیدگاه متخصصان سی زیر عامل و در مجموع پنج عامل در برنامه درسی اسلامی مؤثر است و از دیدگاه دانشجویان کارشناسی ارشد رشته برنامه ریزی درسی عامل تاریخی با میانگین (16/5)، عامل آموزشی با میانگین (15/5)، عامل دینی مذهبی با میانگین (05/5)، عامل فرهنگی با میانگین (91/4) و عامل سیاسی با میانگین (88/4) در تدوین برنامه درسی اسلامی مؤثر بوده است. هم-چنین نتایج تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی توکی نشان داد که بین میزان تأثیر عوامل مختلف در تدوین برنامه درسی اسلامی تفاوت معنی داری هست.

مقاله پیش رو حاصل یک طرح پژوهشی استانی از نوع توصیفی و از انواع کمّی آن است. هدف این تحقیق بررسی وضعیت جهتگیری ارزشی جوانان استان خراسان شمالی و عوامل مؤثر بر آن است. در این تحقیق تغییرات ارزشی در حوزه های دینی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مورد مطالعه قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق عبارت است از کل جوانان 15 تا 24 سال استان خراسان شمالی در سال 1392 که به روش نمونه گیری تصادفی، بیش از 450 نفر از آنها از دو جنس مرد و زن انتخاب شد. ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساخته ای است که جهتگیریهای مختلف ارزشی و عوامل مرتبط با آن را مورد سنجش قرار می داد. تحلیل داده ها نشان داد که جهتگیریهای ارزشی جوانان، در سه مقوله مذهبی سیاسی، فرهنگی اجتماعی و اقتصادی طبقه بندی می شود. میانگین کلی نمره ارزشی جوانان در مقیاس 20، برابر با 4/13 است. در بررسی عوامل مؤثر غیرانسانی، یافته ها نشان داد که جهتگیری ارزشی جوانان با میزان استفاده از برنامه های صدا و سیما، و میزان مطالعه کتابها و مجلات غیر درسی رابطه مثبت معنادار دارد و از سوی دیگر با میزان استفاده از اینترنت و ماهواره قویاً رابطه منفی معنادار دارد. عوامل مؤثر انسانی به ترتیب درجه اهمیت عبارت است از: پدر و مادر، دوستان، برادران و خواهران، معلمان و استادان، همکاران. هم چنین نمره جهتگیری ارزشی دختران در حد معناداری از پسران و ساکنان مناطق روستایی از مناطق شهری بیشتر است. از جمله پیشنهادهای مهم این پژوهش می توان به این موارد اشاره کرد: تمرکز بر تربیت خانوادگی به جای تربیت فردی، توجه و تمرکز بر مهارتهای دوست یابی و ارتباطی و احیای جایگاه مربیان و معلمان و تلاش برای از بین بردن گسست بین مربیان و متربیان.

این پژوهش به منظور بررسی تاثیر آموزش گروهی مهارتهای کنترل خشم بر اساس آموزه-های اسلامی بر پرخاشگری دانش آموزان صورت پذیرفت؛ به بیان دیگر، این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که: ""آیا آموزش گروهی مهارتهای کنترل خشم بر اساس آموزه های اسلامی بر پرخاشگری دانش آموزان موثر است؟"" برای رسیدن به این منظور از پژوهش نیمه تجربی در این تحقیق استفاده شد. بنابراین 48 دانش آموزان پسر سال اولی به صورت در دسترس از دو دبیرستان پسرانه منطقه 8 شهر تهران انتخاب، و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و گواه جایگزین شدند به این معنا که شرکت کنندگان یکی از مدارس به صورت تصادفی به عنوان گروه آزمایشی و شرکت کنندگان مدرسه دیگر به عنوان گروه گواه در نظر گرفته شدند. دوازده جلسه 90 دقیقه ای آموزش مهارتهای کنترل خشم در قالب کار گروهی در مورد گروه آزمایشی به اجرا در آمد. میزان رفتارهای پرخاشگرانه هر یک از دو گروه قبل و بعد از آموزش با مقیاس ارزیابی رفتارهای پرخاشگرانه اندازه گیری شد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش گروهی مهارتهای کنترل خشم بر اساس آموزه های اسلامی بر کاهش پرخاشگری دانش آموزان پسر مؤثر است.

مسئله این پژوهش، ابهام در مبانی روش شناختی تعریف تربیت و به دنبال آن، نبودن تعریفی مورد توافق و کارگشا برای جامعه تعلیم و تربیت کشور است. هدف این پژوهش، اولا مقایسه تعاریف تحلیلی و هنجاری تربیت، دستیابی به ویژگیهای تعریف مطلوب از تربیت، و سپس بررسی تعاریف از نظر توجه به این ویژگیهاست. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی انتقادی است. یافته ها نشان می دهد که در تعاریف کلی و عام از تربیت نیز وجود نظام فکری قابل مشاهده یا استنباط است و حتی تعریف به اصطلاح تحلیلی توصیفی از تربیت نیز نمی تواند بکلی خالی از هرگونه نظام فکری خاص باشد؛ گرچه میزان تصریح بر این نظام فکری در تعاریف مختلف، متفاوت است؛ هم چنین، عدم وضوح و شفافیت عناصر هر تعریف، یکی از کاستی های اغلب تعاریف است؛ سپس با بهره گیری از نقاط قوت تعاریف و با عنایت به معیارهای کارامدی تعریف هنجاری از تربیت، و بر پایه تحلیل شبکه مفهومی ""ولایت"" در تفسیر المیزان، تعریف دیگری برای تربیت پیشنهاد شده است.