درخت حوزه‌های تخصصی

این مقاله بر نقش روحانیان در شکل دادن به مدارس جدید در ایران می پردازد. بیشتر تحلیل هایی که به مطالعه مدارس جدید در ایران پرداخته اند، نقش روحانیان را منفی بازنمایی کرده و یا تأثیر این نیروی اجتماعی را در برپایی مدارس جدید مسکوت یا نادیده انگاشته اند. ادعای این مقاله این است که روحانیان نقش فعالانه ای در شکل گیری مدارس جدید در ایران داشتند. این مقاله با یک رویکرد پدیدار شناسانه و با جمع آوری شواهد و اسناد تاریخی نشان می دهد که مواجهه روحانیان با مدارس جدید منفعلانه نبود. این نیروی اجتماعی، تربیت مدرسه ای را به عنوان یک شیوه جدید تربیتی پذیرفت و نقش فعالانه ای در برپایی و انتشار مدارس جدید داشت. شواهد تاریخی نشان می دهند که روحانیان در تشکیل مدارس جدید نقش تشویقی، حمایتی و مشارکتی داشته اند. این نیروی اجتماعی فعالانه در انتشار تربیت مدرسه ای شرکت داشته و از این دستگاه تربیتی برای گسترش علوم و فنون جدید در میان مسلمانان بهره برده است.

هدف این پژوهش، تحلیل جایگاه محورها و عوامل سبک زندگی اسلامی مبتنی بر سوره مبارکه حجرات در کتابهای درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه ایران است. روش پژوهش، توصیفی، شامل تحلیل اسنادی و نیز تحلیل محتوا، و رویکرد آن نیز کاربردی است. جامعه پژوهشی، شامل دو بخش سوره مبارکه حجرات و تفاسیر آن و تمام کتابهای درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه در سال تحصیلی 94- 1393، است که در بخش اول، تمام آیات سوره حجرات و مستندات تفسیری آن و در بخش دوم نیز با توجه به ماهیت موضوع و محدودیت جامعه پژوهشی، کتاب به طور کامل بررسی شده است. ابزار اندازه گیری در بخش تحلیل اسنادی فرم فیش برداری و در بخش تحلیل محتوا، فرم وارسی تحلیل محتوای محقق ساخته بوده است. نتایج پژوهش در بخش اول به روش کیفی و در بخش دوم با استفاده از شاخصهای آمار توصیفی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. عمده ترین نتایج پژوهش بیان می کند که: 1. از مجموع بررسی سوره حجرات و تفاسیر آن، دو محور آداب زندگی ایجابی و سلبی با 20 عامل مفهومی مشخص و طبقه بندی شده است 2. از مجموع 5791 واحد ضبط شمارش شده در چهار کتاب ادبیات فارسی، 536 فراوانی یا 3/9 درصد به محورها و عوامل سبک زندگی اسلامی توجه کرده و میزان آن در کتابهای ادبیات فارسی پایه اول، دوم، سوم و چهارم دوره متوسطه به ترتیب 142، 116، 127 و 151 مرتبه است. 3. محور آداب زندگی ایجابی و عامل عدالت خواهی به ترتیب با 414 و 60 مرتبه تکرار بیشترین و محور آداب زندگی سلبی و عامل تجسس به ترتیب با 122 و 10 مرتبه تکرار کمترین فراوانی را داشته است.

نهادینه شدن ارزش هاى دینى در هر کشورى، تحت تأثیر عوامل نهادى جامعه پذیرى شکل مى گیرد. به فرایند درونى کردن ارزش ها و اعتقادات دینى جامعه پذیرى دینى گفته مى شود. خانواده، مدارس، دوستان، روحانیت و اشخاص مذهبى و رسانه هاى گروهى، از مهم ترین عوامل جامعه پذیرى به شمار مى روند. این پژوهش به بررسى رابطه جامعه پذیرى دینى و پایبندى مذهبى پاسخ گویان مى پردازد. سؤال اصلى این است که مهم ترین عامل جامعه پذیرى دینى مردم، به ویژه جوانان چیست؟ جامعه آمارى این پژوهش، دانشجویان دانشگاه گیلان هستند، که از میان آنها 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. رویکرد نظرى این پژوهش، تلفیقى از نظریه کنش متقابل و کارکردگرایى است. نتایج حاکى از این است که رسانه هاى گروهى، روحانیت و اشخاص مذهبى و دوستان، به ترتیب مهم ترین عوامل جامعه پذیرى هستند. این در حالى است که دو عامل جامعه پذیرى مذهبى یعنى خانواده و مدرسه تا حدى کارکرد خود را در مقایسه با دیگر عوامل جامعه پذیرى از دست داده اند.