فهیمه السادات حقیقی

چکیده: هدف تحقیق حاضر بررسی مبانی نظری، فلسفی، روان¬شناختی و اجتماعی آموزش باز و از دور است. تحقیق از نوع توصیفی و به روش بررسی اسنادی، کتابخانه¬ای و دیجیتالی در حوزه و مبانی آموزش از دور انجام و نمونه آماری آن به روش هدفمند از بین منابع موجود و در دسترس انتخاب شده است. برای جمع¬آوری اطلاعات از فیش استفاده گردیده و داده¬ها با استفاده از روش تفسیری تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته-اند. یافته¬های تحقیق نشان داد که مبانی آموزش از دور شامل: مبانی علمی با ابعاد (تعاریف، دیدگاه¬ها و ویژگی-های عناصر چهارگانه آموزش از دور)، مبانی فلسفی با توجه به فلسفه تربیتی ساخت¬گرایی با ابعاد (هستی-شناسی، معرفت¬شناسی و ارزش¬شناسی)، مبانی اجتماعی با ابعاد (جامعه¬پذیری، هنجار، نقش، تعامل، ارتباط، گفتگو و تشکیل گروه) و مبانی روان¬شناختی با ابعاد (انگیزه، توجه و هشیاری، تمرکز و ادراک، پردازش اطلاعات، تفکر انتقادی و حل مسئله) کارکردهای مشخصی در عناصر چهارگانه یادگیرنده از دور، سازمان یاددهنده از دور، محتوی آموزش از دور و در نهایت محیط یادگیری و آموزش از دور دارند.

هدف این تحقیق، طراحی و اعتباریابی الگوی مفهومی برای آزمون های دانشگاه باز و از دور است. روش تحقیق از نوع آمیخته (کمی و کیفی) است. جامعه تحقیق، اعضای هیأت علمی دانشگاه پیام نور ایران در سال تحصیلی 93-1392 بودند. حجم نمونه کمی طبق جدول کرجسی و مورگان، 286 نفر تعیین شد که به طور تصادفی انتخاب شدند. نمونه کیفی شامل 7 متخصص طراحی سؤال بود که به روش گلوله برفی انتخاب شدند. ابزارهای تحقیق، پرسش نامه محقق ساخته با 58 سؤال با پایایی 964/0 و مصاحبه نیمه ساختار مند بود. عناصر پنج گانه فلسفه،اهداف،طراحی،اجرا و ارزیابی نتایج و هم چنین شاخص های سه گانه هر عنصر مورد تحلیل توصیفی و آزمون t تک گروهی قرارگرفتند. نتایج نشان داد که عنصر فلسفه از میانگینی در حد ملاک (9) و سایر عناصر میانگینی بالاتر از ملاک داشتند و هر 5 عنصر در سطح 99% معنی دار بودند. شاخص های چشم انداز توسعه، فلسفه آموزش عالی و دانشگاه باز و از دور عنصر فلسفه، میانگینی در حد ملاک (6/3) و 99% معنی داری؛ شاخص های اهداف دانشگاه، اهداف شاخه، رشته و گروه از عنصر اهداف، میانگینی بالاتر از ملاک و 99% معنی داری؛ شاخص های قوانین ارزشیابی و کیفیت آزمون از عنصر طراحی، میانگینی بالاتر و معنی داری 99% داشتند؛ اما شاخص استاندارد طراحی سؤال میانگینی در حد ملاک داشت که معنی دار نبود. شاخص های سیاست و شیوه اجرا از عنصر اجرا، میانگینی در حد ملاک و 99% معنی داری و شاخص شرایط اجرا میانگینی بالاتر از ملاک و 95% معنی داری داشت. دو شاخص تصحیح و نمره گذاری از عنصر ارزیابی، از میانگینی در حد ملاک و شاخص تحلیل و بازخورد میانگینی بالاتر از ملاک برخوردار و هر سه شاخص 99% معنی دار بودند. یافته ها نشان دادند که می توان از این الگو در طراحی آزمون های دانشگاه باز و از دور استفاده کرد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی ضرورت توجه به آموزش های محیط زیستی مبتنی بر مطالعات آینده پژوهی در دوره ابتدایی صورت گرفته است. این پژوهش در زمره ی تحقیقات کاربردی و از نوع توصیفی می باشد و در دو بخش تحلیل محتوا و تکنیک دلفی انجام شده است. در بخش تحلیل محتوا، جامعه و نمونه ی آماری، کلیه ی کتاب های درسی دوره ابتدایی در سال ۹۹-۹۸ بود که از طریق آمار توصیفی و با ابزار فهرست وارسی از طریق نرم افزار Excel انجام شد. فهرست وارسی شامل ۷ مؤلفه اصلی و ۳۰ مؤلفه فرعی بود که روایی آن مورد تأیید کارشناسان علوم تربیتی قرار گرفت و پایایی آن از طریق روش هولستی ۹۲/۰ محاسبه گردید. در بخش دوم، نتایج به دست آمده از تحلیل محتوا، از طریق تکنیک دلفی در اختیار ۳۰ تن از صاحب نظران و خبرگان حوزه ی آینده پژوهی، محیط زیست و برنامه درسی قرار گرفت که با روش گلوله برفی انتخاب شدند. این تکنیک در سه دور تا رسیدن به نقطه ی اشباع ادامه پیدا کرد. توافق در دور دوم و سوم دلفی در نرم افزار SPSS 26 به روش کندال، ۵۸۴/۰ و ۷۸۷/۰ محاسبه گردید. درنهایت نتایج دلفی نشان داد که محتوای کتاب های دوره ابتدایی ازلحاظ آموزش های محیط زیستی نیاز به بازنگری و اصلاح دارند و در این بازنگری دو موضوع زباله و هوا به دلیل بحران هایی که در آینده ایجاد خواهند کرد، باید در اولویت قرار گیرند. هم چنین پیشنهاد شد در بازنگری محتوای محیط زیستی کتاب های درسی، در دوره اول ابتدایی رویکرد مهارت محور و در دوره دوم رویکرد پژوهش محور در نظر گرفته شود.

هدف از این پژوهش بررسی امکان سنجی بین المللی سازی برنامه ی درسی رشته ی علوم تربیتی در دانشگاه آزاد اسلامی می باشد. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه ی آماری شامل 101 نفر از اعضاء هیأت علمی رشته ی علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی در شهرهای تهران و کرج بود که به دلیل تعداد محدود، کلیه ی افراد بعنوان نمونه در نظر گرفته شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ی محقق ساخته با 70 سؤال می باشد که ابعاد 13 گانه (فناوری های نوین، پژوهشی، طراحی برنامه ی درسی، منابع و محتوای آموزشی، روش تدریس، ارزشیابی، زبان ارتباطی، منابع مالی، منابع انسانی، همکاری های بین المللی، سازگاری فرهنگی، نگرشی به بین المللی سازی برنامه ی درسی، سازمان دهی و مدیریت اجرایی) را شامل می شود. روایی محتوایی و صوری با استفاده از نظر 5 نفر از متخصصین موضوعی تائید و پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 869/0 محاسبه شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین المللی سازی برنامه ی درسی رشته ی علوم تربیتی در دانشگاه آزاد در همه ی ابعاد با مشکلات عدیده ای روبرو است و نیازمند راهکارهای ساختاری و نهادی و آموزشی می باشد که با رعایت استانداردها و تأمین زیرساخت ها و تجهیزات مختلف می توان تا حدودی این مشکلات را مرتفع ساخت.

دانشگاه پیام نور به دلیل ماهیت وجودی آموزش از راه دور و به عنوان یکی از پرمخاطب ترین دانشگاه ها در ایران به دنبال کسب رضایت متقاضیان و تضمین کیفیت خدمات آموزشی ، ملزم به استفاده از الگوی اعتبارسنجی در برنامه های آموزشی است. برای همینمنظور ، گروه علوم تربیتی دانشگاه با استفاده از رهیافت ارزیابی درونی اقدام به اعتبارسنجی فعالیت های آموزشی کرده است . برای جمع آوری اطلاعات ، ۴۲ نفر هیئت علمی، ۱۰۰۰ نفر دانشجو از میان دانشجویان ترم ۴ به بالا و ۵۰۰ دانش آموخته از ۵۰ مرکز به طور تصادفی انتخاب شدند و در حیطه های هیئت علمی، دانشجویان، ساختار سازمانی و مدیریتی، فرایند تدریس و یادگیری، تجهیزات و امکانات (از دید دانشجو و استاد) و دانش آموختگان به سه پرسشنامه (دانشجو – استاد-  دانش آموخته) مشتمل بر ۱۷۳ سؤال با ضریب همبستگی ۸۳ درصد و روائی صوری محتوایی  بالا پاسخ دادند . نتایج در سه وضعیت کلی ( مطلوب، نسبتاً مطلوب و نامطلوب) پس از امتیازبندی هر مورد از پرسشنامه طبق مقیاس ۵ بخشی لیکرت (بسیار کم (1) تا بسیار زیاد (5)) به شرح زیر حاصل شد: ۱ . عامل هیئت علمی و دانشجو نسبتاً مطلوب ارزیابی شد؛ ۲ . عامل امکانات و تجهیزات از نظر هیئت علمی و دانشجو نامطلوب ارزیابی شد؛ ۳ . عامل ساختار سازمانی از نظر هیئت علمی نسبتاً مطلوب ارزیابی شد ؛ ۴. فرایند تدریس و یادگیری و وسایل کمک آموزشی از نظر هیئت  علمی مطلوب و از نظر دانشجویان نامطلوب ارزیابی شد؛ ۵ . دوره های  آموزشی از دید هیئت علمی و دانشجو و دانش آموخته نسبتاً مطلوب ارزیابی شد ؛ ۶. وضعیت دانش آموختگان از نظر تولید آثار علمی و مشارکت در مجامع نامطلوب و معدل کل آنا ن مطلوب ارزیابی شد.