علی خان زاده

در زمینه طرح و بررسی تفاوتهای فردی‘دو جریان عمده را میتوان در روانشناسی معاصر تشخیص داد:یکی جریانی که هر انسانی را یگانه و منحصر به خود میداند ‘ به عوامل موجد تفاوتها کم بها میدهد‘ومعتقد است که برای درک فردیت بشر باید دنیای ذهنی او را که با دنیای عینی خارجی و واقعیات متفاوت است مورد مطالعه قرار داد. دیگری جریانی که با رویکرد سیستمی به انسان مینگرد و او را عنصری از سیستمهای زیستی‘اجتماعی و روان شناختی میداند که پیوسته با عناصر دیگر خود در تعامل است.نظریه خودیابی راجرز‘نظریه معنی درمانی فرانکل و روانشناسی رولومی را میتوان جزو جریان اول شمرد و مکاتب روانکاوی فروید‘رفتارگرایی‘شرطی سازی کلاسیک وشناختی را جزو جریان دوم محسوب کرد.در مقاله حاضر دیدگاههای این دو جریان در مورد تفاوتهای فردی بررسی و مقابله شده است.

مطالعه حاضر به این منظور طراحی شد تا نقش اصلی و تعاملی رجحان های هدفی با شرایط هدفی (عملکردی و تبحری) بر رفتار کمک طلبی دانش آموزان در جریان حل مساله ریاضی بررسی شود. برای این منظور 200 دانش آموز پسر پایه سوم راهنمایی به روش تصادفی انتخاب شدند. این دانش آموزان که از لحاظ توانایی در حل مساله ریاضی به سه مقوله ضعیف، متوسط و قوی تقسیم شده بودند با مطالعه دو سناریو، درجه رجحان خود نسبت به دو ساختار تبحری و عملکردی را تعیین کردند و سپس در شرایط عملکردی یا تبحری به حل 6 مساله دشوار ریاضی پرداختند. نتایج نشان داد که: 1- دانش آموزان در شرایط تبحری در مقایسه با شرایط عملکردی، بیشتر اقدام به کمک طلبی می کنند. 2- معلوم شد که دانش آموزان دارای توانایی بالا، از راهبردهای کارآمدتر کمک طلبی (اشاره خواستن) استفاده می کنند. 3- دانش آموزان دارای رجحان عملکردی، در شرایط تبحری (در مقایسه با همسالان مشابه خود در شرایط عملکردی) بیشتر به دنبال تایید بر می آیند.

در این مقاله که از نوع تحلیلی – تحقیقی است‘ نخست رویکردهای مختلف مربوط به نوشتن با دست و تحول نوشتن به اختصار مورد بحث قرار می گیرد. آنگاه مؤلفه های نوشتن با دست از قول صاحب نظران ارائه می شود. سپس تحقیقی عرضه می گردد که تأثیر تمرین های روان شناختی – تربیتی را در کاهش فشار بر روی کاغذ و افزایش سرعت نوشتن و تعدیل وضع بدنی در موقع نوشتن در کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر مبتلا به ضایعه مغزی را مورد بررسی قرار می دهد. چهار نوع تمرین روان شناختی – تربیتی که عبارتند از خود آموزی‘ خود وارسی‘ آرامش و رفع خستگی و تمرین های روانی – حرکتی دست تواماً به مدت دو ماه و نیم روی افراد گروه نمونه اجرا شد. قبل از شروع تمرین ها‘ از یک متن استاندارد از افراد گروه کنترل که هر کدام 15 نفر بودند پیش آزمون به عمل آمد و بعد از دو ماه و نیم اجرای برنامه ریزی شده تمرین ها روی افراد گروه نمونه‘ مجدداً از افراد هر دو گروه با همان متن قبلی‘ پس آزمون به عمل آمد. آنگاه برای دو متغیر فشار روی کاغذ و سرعت نوشتن که به صورت کمی اندازه گیری می شدند تفاضل نمرات افراد دو گروه در پیش آزمون و پس آزمون محاسبه گردید و روی آنها آزمون آماری Tstudent اجرا شد. مقادیر به دست آمده نشان داد که در هر دو متغیر بین دو گروه تفاوت معنی دار وجود دارد. در مورد وضع بدنی‘ فقط قرار دادن همه دستها روی میز و تکیه دادن سینه به لبه میز از بین رفت و در سایر موارد تغییر عمده ای روی نداد.

هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر متغیر انگیزشی جهت گیری هدفی و اضطراب امتحان بر عملکرد درس ریاضی ، با میانجی گری خودکارآمدی ریاضی ، می باشد. برای انجام این تحقیق 240 دانش آموز، 120دختر و 120پسر ، پایه دوم رشته ریاضی دبیرستان های دولتی شهر تهران به روش تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند و پرسشنامه های جهت گیری هدفی، خودکارآمدی ریاضی و اضطراب ریاضی را تکمیل نمودند. همچنین، به منظور سنجش میزان عملکرد تحصیلی در درس ریاضی از نمره های امتحان پایان سال درس ریاضیات استفاده شد. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که خودکارآمدی ریاضی میانجی مناسبی در رابطه جهت گیری های هدفی و اضطراب ریاضی با عملکرد ریاضی نیست؛ اما مسیرهای مستقیم هدف تبحرگرا با خودکارآمدی ریاضی، هدف عملکردگریز با خودکارآمدی ریاضی و اضطراب ریاضی با خودکارآمدی ریاضی معنی دار بودند. بالاخره، یک مدل اصلاحی، با میانجی گری اضطراب ریاضی، نیز آزمایش شد و برازنده تر از مدل با میانجی خودکارآمدی بود.