وفا یزدان منش

"د ر این مقاله سعى بر تفسیرد یدگاه اقبال د ر مورد""زن "" شده است. با مطالعهء کلیات فارسى و اردو سخنرانى ها و بیانات علامه اقبال، در مجموع مشاهده مى شود زن در موضوعات مختلف اعم از ""خودشناسى ""، ""تعلیم ""، ""حجاب ""، ""آزا دى "" و ""عرب "" مطرح شده است. از آنجا که اقبال یابند مذهب اسلامى و قرآن بود، طبق عقاید دینى خود، به زن مسلمان بهایى اعلى مى بخشید. زن، در مقام ""ما در""، در نظر وى حساس ترین مسئولیت در نظام هستى را دارا است. علامه بر این اعتقاد بود که همچنان که اصل نبوت هدایت و تکامل بشرى استا مادر بودن توام با شفقت و مهربانى، هدایتگر و سرنوشت ساز ملتى است. به همین منظور نگرانى اقبال این بود که مبا د ا زن با فعالیت در عرصهء اجتماع به صفات عالیهء خود پشت پا زد ه، از پرورش فرزندان غافل شده و در فعالیت هاى سیاسى و محفل هاى سرور، وقت با ارزش خود را از دست دهد. وى حضرت فاطمه زهراء (س) را به عنوان بهترین نمونه مى د اند که تنها راه نجات و رستگارى زنان و به نحو احسن انجام مسئولیت آنان ، زیستن همانند آن بانوى بزرگ باشد. "

انگلستان برای گستراندن قدرت رو به فزونی اش، در سال 1800م. فورت ویلیام کالج را در شهرکلکته تأسیس کرد. آنان برای افزایش آگاهی افسران شان از فرهنگ و زبان بومیان شبه قارّه ی هند، ناخواسته، به غنای زبان اردو و ژرف پویی اش یاری رساندند و تألیف به زبان اردو بیشتر و بیشتر شد که این رویکرد، هم قلمرو زبان اردو را گسترش داد و هم تألیف هایی در زمینه ی دستور زبان، در پی داشت. پیامد این حرکت، ترجمه ی داستان های فارسی به زبان اردو بود که بیشتر طیف های مردمی را به سوی خود جلب کرد. چنین می نماید که قطع نفوذ زبان فارسی و فرهنگ آن در این پهنه، محور اصلی سیاست سلطه جویان بوده است. اگرچه عمر فورت ویلیام کوتاه بود و عاقبت به دست سران مؤسس خود از صفحه ی تاریخ محو شد، ولی کارنامه ی درخشانی را بر جای گذاشت. در این مقاله سعی شده است انگیزه ی این کار نامه ی درخشان را با توجّه به اساس و اسباب بر کناری فورت ویلیام مورد بررسی قرار دهیم. محوریت این مقاله ادغام بررسی سیاست و اعمال نظر انگلیسی ها؛ تأثیر فارسی و ادبیّاتش در متون تهیّه شده در آنجا و نحوه شکل گیری نثر ادبی اردوست. روش تحقیق، استفاده از متون معتبر اردو و تحلیلی بر محور مقاله می باشد.

آثار ادبی هنرمندان آیینه اندیشه ها، باورهای آن هاست که از جهان بینی و خویشتن خویش شان سرچشمه می گیرد. مجیدامجد و -سهراب سپهری از جمله شاعرانی اند که در اشعار خود به مذهب ، عرفان و آیات قرآن پرداخته اند . امجد در آغاز با نگرشی مذهبی به جهان و مسائل پیرامون می نگریست ولی در دوره میانی شاعری، از آن دیدگاه فاصله گرفت ، ولی پس از اخذ تجربه ای علمی، نه لزوماً مادی گرا، به سمت مذهب گرا یی بازگشت و در اواخر عمر به طرز خاصی به مذهب روی آورد و به خودشناسی رسید . -سپهری نیز با نحله های عرفانی آشنا شد، همواره با تکیه بر اصل توحید به همه مذاهب احترام می گذاشت. وی در اواخر عمر با -رسیدن به وحدت وجود با کا ئنات و مشاهده تجلی خداوند در تمامی مظاهر طبیعت به جایگاه یک عارف رسید . هدف از نگارش این مقاله، بررسی رویکرد های مختلف مذهبی، عرفانی و آیات قرآن در اشعار دو شاعر معاصر اردو وفارسی، امجد و سپهری است و تلاش خواهیم کرد که با روش توصیفی – تحلیلی واستنباطی، با استناد بر سروده های این دو شاعر، مقوله مورد بررسی قرار گیرد.

تا چندین سده پس از ورود مسلمانان به شبه قاره هند، زبان های عربی و فارسی به ترتیب زبان دینی و دیوانسالاری مسلمانان بودند. البته نفوذ و گسترش زبان فارسی در این سرزمین در دوره اسلامی، با هیچ زبان دیگری قابل مقایسه نیست.  با این حال این زبان ها با زبان های محلی و عمومی رایج در مناطق مختلف هند نیز در ارتباط بودند و میان آنها داد و ستد و وام گیری وجود داشت. برخی از زبان های محلی عناصری از زبان های فارسی و عربی و گاه ترکی از جمله رسم الخط عربی را پذیرفتند. نتیجه این تعاملات در کنار شرایط اجتماعی و سیاسی و زبانی دیگر، موجب پدیدار شدن زبانی تازه در هند شد که بعدها اردو نام گرفت. به موازات ضعف زبان فارسی در هند در قرن دوازدهم و سیزدهم به ویژه پس از قیام سراسری 1857، زبان اردو به تدریج قدرت و قوت گرفت و به زبان دینی، مذهبی و علمی و اجتماعی مسلمانان و نماد مسلمانی تبدیل و زبان نخست بسیاری از ادیبان و فعالان دینی و سیاسی چون سرسید احمدخان، ظفرعلی خان، ابوالکلام آزاد، محمد علی جناح و اقبال لاهوری شد و در نهایت جایگزین زبان فارسی گردید. این مقاله، با مطالعه تاریخچه مختصر شکل گیری و رونق زبان اردو در مناطق مختلف هند، نقش این زبان را در اتحاد و همگرایی مسلمانان به ویژه از میانه قرن نوزدهم به بعد بررسی کرده است.