بهروز همایی

تأثیرگذاری و جامعیت فکری آیت الله مصباح یزدی در زمینه های گوناگون علوم عقلی، سیاسی، تفسیر، کلام و مانند آن موجب گردیده است کتاب ها، مقالات و پایان نامه های فراوانی درباره شخصیت، آثار، آراء و اندیشه های ایشان تألیف گردد. بدین روی، لازم است ثأثیر انعکاس آثار ایشان در حوزه های گوناگون معرفی شود. این پژوهش با استفاده از روش «علم سنجی»، پایان نامه های مرتبط با شخصیت، آراء و اندیشه های علامه مصباح یزدی در رساله های دانشگاهی و حوزوی را بررسی می کند. طی سال های 1376 تا پایان 1399 تعداد 283 پایان نامه در مراکز دانشگاهی و حوزوی در این زمینه دفاع شده که از میان آنها 167 عنوان حوزوی و 116 عنوان دانشگاهی بوده است. بیشترین پایان نامه ها نیز در سال های 1395 و 1391 تألیف گردیده است. در میان مقاطع تحصیلی نیز مقطع کارشناسی ارشد (سطح سه) با 252 پایان نامه بیشترین تعداد را داشته است. تحلیل موضوعی پایان نامه های مرتبط نیز بیانگر آن است که این پایان نامه ها در 16 حوزه موضوعی نگارش یافته که از میان آنها حوزه های علوم سیاسی با 61 عنوان و فلسفه با 54 عنوان بیشترین تعداد را داشته است. 208 استاد راهنما و 203 استاد مشاور وظیفه راهنمایی و راهبری این پایان نامه ها را برعهده داشته اند که از میان آنها حسن معلمی با 12 عنوان راهنمایی و اکبر میرسپاه با 9 عنوان مشاوره بیشترین آمار را به خود اختصاص داده اند. از میان 67 دانشگاه و مرکز آموزشی و پژوهشی، «مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی» و «مجتمع آموزش عالی امام خمینی» بیشترین تعداد پایان نامه مرتبط را داشته اند.

پژوهش پیش رو، به بررسی تألیف پایان نامه های مرتبط با شخصیت، آراء و اندیشه های استاد علامه مصباح یزدی، در رساله های دانشگاهی و حوزوی می پردازد. در طول سال های 1376 تا نیمه 1397، تعداد 227 پایان نامه در مراکز دانشگاهی و حوزوی در این زمینه دفاع شده است. از این میان، 116 عنوان حوزوی و 111 عنوان دانشگاهی هستند. بیشترین پایان نامه ها نیز در سال های 1391 و 1395 تألیف شده است. در میان مقاطع تحصیلی نیز مقطع کارشناسی ارشد (سطح سه)، با 200 پایان نامه بیشترین تعداد را داشته اند. تحلیل موضوعی پایان نامه های مرتبط نیز بیانگر این است که آنها در 16 حوزه موضوعی نگارش یافته اند که از میان آنها، حوزه های علوم سیاسی با 50 عنوان و فلسفه، با 39 عنوان بیشترین تعداد را داشته اند. 167 استاد راهنما و 169 استاد مشاور، وظیفه راهنمایی و راهبری این پایان نامه ها را برعهده داشته اند. از میان آنها، اکبر میرسپاه و حسن معلمی، با 9 عنوان راهنمایی و مشاوره بیشترین آمار را به خود اختصاص داده اند. از میان 55 دانشگاه و مرکز آموزشی و پژوهشی، مجتمع آموزش عالی فقه و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره بیشترین تعداد پایان نامه مرتبط را داشته اند.

آقا علی مدرس طهرانی یکی از پنج چهره شاخص حکمت متعالیه، بواسطه ابتکارات متعدد فلسفی اش از زمان حیات به «حکیم موسس» معروف شده است. وی از قوی ترین شارحان آراء صدرالمتالهین است. تأثیرگذاری مدرس طهرانی در زمینه علوم عقلی باعث گردیده که کتاب ها، مقالات، و پایان نامه هایی پیرامون شخصیت، آثار، آراء و اندیشه های وی تالیف گردد. نویسنده نوشتار حاضر با هدف شناساندن این پژوهش ها به جامعه علمی، اطلاعات کلیه آثار مرتبط با ایشان را گردآوری نموده است. موضوع این آثار مشتمل بر زندگی-نامه، کتاب ها، آرا و افکار مدرس طهرانی است که نویسنده به ارائه اطلاعات کتابشناسی و چکیده 48 منبع، شامل 27 مقاله، 13 پایان نامه و 8 مقاله کتابی، همت گماشته است.

هدف: هدف پژوهش حاضر ارزیابی میزان مطابقت نمایه های انتهای کتاب های مرجع فارسی و عربی در حوزه علوم اسلامی منتشره در ایران بین سال های 1370 – 1388 با استانداردهای نمایه سازی موجود (ISO) است. روش: نوع پژوهش کاربردی و روش پژوهش توصیفی پیمایشی است. جامعه پژوهش شامل 338 عنوان کتاب مرجع فارسی و عربی دارای نمایه انتهایی درحوزه علوم اسلامی اعم از تالیف و ترجمه، منتشره بین سا ل های 1370 – 1388 می باشد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که درصد کتاب های دارای نمایه 95/44% ازکل کتاب های مرجع فارسی و عربی منتشره بین سال های 1370 – 1388 است. میزان رعایت ملاک های ارزیابی ایزو 999 درنمایه های مورد بررسی28/58% است، که از میان این ملاک ها، بیشترین میزان رعایت استاندارد مربوط به شماره گذاری صفحه های نمایه با فراوانی 329 عنوان (34/97%) کتاب و بیشترین میزان عدم رعایت استاندارد مربوط به یادداشت مقدماتی با فراوانی 37 عنوان (95/10%) کتاب بوده است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی وضعیت استنادهای مقاله های فصلنامة معرفت فلسفی است. روش تحقیق در این پژوهش تحلیل استنادی است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار اِکسل استفاده شده است. از 177 مقالة بررسی شده 174 مقاله تألیفی و 3 مقاله ترجمه ای بوده و 135 مقاله به صورت فردی، 41 مقاله با دو مؤلف و 1 مقاله با سه مؤلف بوده است. مجموع استنادهای 30 شمارة این نشریه 3846 استناد و میانگین آن برای هر مقاله 21 استناد بوده است. طبق یافته های پژوهش، در بین منابع اطلاعاتی، کتاب ها با 3432 (23/89٪) استناد بیش از سایر منابع مورد استناد قرار گرفته و منابع با زبان عربی با 1827 (50/47٪) استناد بالاتر از منابع فارسی و لاتین بوده است. در بین نویسندگان، به آثار ملّاصدرا، ابن سینا، آیت الله مصباح، علّامه طباطبائی و شهید مطهّری بیشترین استناد صورت گرفته است. همچنین کتاب های الشفاء، اسفار، مجموعه آثار شهید مطهّری، الاشارات و التنبیهات و مجموعه مصنفات شیخ اشراق پراستنادترین ها در میان کتاب های مورد استفاده بوده است.